درمان تب کودکان در خانه، دارو بدهم؟

وقتی دماسنج افزایش دمای بدن فرزندتان را نشان میدهد، به رغم اضطراب شدیدی که به سراغتان می آید نیازی به نگرانی نیست، زیرا تب داشتن امری کاملا سالم و عادی است. به زبان ساده، تب روش بدن بچه است که به شما میگوید مشکلی وجود دارد.

تب نشانه مبارزه بدن در برابر عوامل بیماریز ا است و گاهی نیز پاسخ دمایی دستگاه ایمنی بدن نسبت به عفونت های داخلی تلقی می شود. در واقع در گرمای حاصل از تب بسیاری از میکروب ها توانایی رشد ندارند. بنابراین کلید درمان تب، مداوای علت واقعی آن است.

تب چه می کند؟
ویروس، باکتری و دیگر میکروب های بیماری زا - درست مثل میزبانشان (شما و فرزند تان) - فعالند و گسترش مییابند و در طیف دمایی نرمال به بهترین وجه زندگی می کنند. بنابراین هنگام مواجهه بدن با عوامل بیماری زا تلاش می کند تا با تغییر دما، گسترش عامل عفونت و از همه مهمتر رشد آن را محدود سازد.

به همین ترتیب، سلول های ساکتی در بدن وجود دارند که اگر روزانه بیش از حد فعال باشند، شاید باعث آسیب دیدگی داخلی شوند و در واقع، کارکرد تب "بیدار کردن آنهاست". مثلا برای فعال ساختن لنفوسیت تی (نوعی از سلول سفید خون که در ایمنی نقش کلیدی دارد) و دیگر سلول های نابود کننده ی بیماریها افزایش دمای بدن ضروری است. پس در وضعیتهایی که در آن بدن برای حمله به مهاجم خارجی (مثل ویروسی و باکتری) به سلولهای مبارز نیاز دارد، گرمای بیشتر بدن ضروری است.

تب چگونه کار می کند؟
برای مبارزه با موجودات خارجی، روند تب با تولید مواد شیمیایی فعال حافظ ایمنی آغاز می شود. هیپوتالاموس که در مغز فرزند تان جا دارد، مرکز کنترل توان متعادل سازی درون بدن است که وقتی به سیستم ایمنی بدن حمله می شود، برای افزایش سوخت و ساز بدن به آن فشار می آورد و دمای بدن بچه را تنظیم می کند.

چه باید کرد؟
دمای بیش از ۳۹ درجه ی سانتیگراد در بچه ای که کمبود آب بدن ندارد، معمولا موجب نگرانی نیست. اما در دمای بیش از ۳۹ درجه ی سانتیگراد و خصوصا اگر فرزند تان بیمار است یا عوامل خطر برای تشنج و تب را دارد (سن کم یا سابقه ی خانوادگی)، شروع درمان برای کاهش دمای بدن با استفاده از دو روش زیر ضروری است:

محیطی:
لباس فرزند تان را در آورید، او را با اسفنج مرطوب و آب ولرم حمام کنید و پارچه ای خنکی روی سرخرگهای اصلی او بگذارید.

دارو:
داروهای زیادی وجود دارد، اما باید با تجویز پزشک مصرف شود.

وقتی به درمان دمای بالای بدن فرزند تان می پردازید، باید به سن او نیز توجه داشته باشید. در سه ماه نخست زندگی نوزاد، هنگامیکه دمای بدن اندکی افزایش می یابد بچه "سرد و بی تحرک " خواهد بود. این حالت می تواند نشانه ی عفونتی زودهنگام باشد. قانون بنیانی است که دمای زیاد، عفونت را نشان می دهد و تب می تواند عکس العملی به واکنش غیرمعمول ایمنی یا حتی واکنش آلرژیک باشد، گرچه این مورد کمتر معمول است.

سعی کنید همیشه بدانید که "دمای معمول " فرزند تان چیست (دمای میانگین بدان سالم او) تا به سهولت بتوانید تب او را تشخیص دهید و اگر مجبور شدید که دمای بدن را کاهش دهید، چه برنامه ای را اجرا و از چه دارویی استفاده کنید.

قبل از مراجعه به پزشک چه کارهایی می توان انجام داد؟
اگر فرزند تان زیر ۳ ماه است بهتر است قبل از مراجعه به پزشک از داروی تب بر استفاده نکنید زیرا ممکن است مانع تشخیص صحیح شود صرف نظر از اینکه فرزنداتان در چه سنی است، اگر علائمی دال بر بیماری یا عفونتی جدی دارد سریعا او را نزد پزشک ببرید.

قبل از مراجعه به پزشک، لباس و پوشش فرزند تان را کم و درجه حرارت محیط را کنترل کنید، طوری که هوا نه خیلی گرم باشد و نه سرد. در ضمن چون کودکان هنگام تب، مقدار زیادی آب از دست می دهد، به او مایعات بیشتری بدهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مراجعه به پزشک به سن، درجه حرارت بدن و علائم همراه بستگی دارد.
هنگامی که کودک کمتر از سه ماه سن دارد و درجه حرارت مقعدی او ۳۸ درجه سانتی گراد یا بیشتر است، یا زمانی که سنش بیشتر از سه ماه و درجه حرارت مقعدی اش ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.

همچنین در صورتی که سن کودک بیش از سه ماه و درجه حرارت مقعدی کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد باشد، ولی تب با علائمی مانند امتناع از خوردن غذا، استفراغ یا اسهال مکرر، ظهور علائم کم آبی مثل کاهش میزان ادرار یا عدم وجود اشک هنگام گریه همراه باشد، نیز باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

وجود علائمی مانند گلودرد یا درد گوش، تب های تکرارشونده، حتی به مدت چند ساعت در هر مرتبه تب، همراهی تب با بیماری زمینهای مزمن، همراهی با ضایعات پوستی یا علائم ادراری نیز از دیگر شرایطی است که مراجعه فوری به پزشک را ضروری می سازد .

در صورتی که تب پس از ۲۴ ساعت در کودکان زیر دو سال یا ۷۲ ساعت برای کودکان بالای دو سال ادامه پیدا کند، حتی اگر هیچ علامت خطر دیگری وجود نداشته باشد، حتما باید برای بررسیهای بیشتر به پزشک مراجعه کرد و همچنین بی قراری یا گریه شدید و غیرقابل کنترل، کاهش سطح هوشیاری یا خواب آلودگی، بروز هرگونه ضایعه پوستی جدید بخصوص دانه های بنفش رنگ که مثل کبودی به نظر می رسد، کبودی لبها و زبان یا ناخن، سردرد شدید، تنفس سخت، تشنج، دل درد و ابریزش از دهان به دلیل عدم توانایی در بلع بزاق از موارد حادی هستند که باید فوری به نزد پزشک رفت.

آیا می توان از داروهای تب بر استفاده کرد؟
تا قبل از مراجعه به پزشک می توان با توجه به سن و وزن کودک، به مقدار مناسب از داروهای تب بر استفاده کرد. یکی از این داروها استامینوفن است، اما به هیچ عنوان نباید بدون نظر پزشک از آسپیرین برای کاهش درجه حرارت بدن استفاده کرد، چون این دارو می تواند عوارض بسیار خطرناکی داشته باشد.

به هیچ وجه نباید بدون مراجعه به پزشک برای کودکان زیر دو ماه از دارو استفاده کنید.

یکی از راههایی که برای پایین آوردن درجه حرارت بدن مورد استفاده قرار می گیرد، روش تن شویه (مثل پاشویه) است، ولی باید توجه داشته باشید تن شویه هنگامی توصیه میشود که درجه حرارت بدن کودک بسیار بالا بوده و با استفاده از داروهای تب بر، به اندازه کافی پایین نیامده باشد.
برای جلوگیری از احساس ناراحتی و لرز، باید روش پاشویه را نیم تا یک ساعت بعد از استفاده از داروی تب بر و با آبی که کمی از درجه حرارت دست مادر خنک تر است استفاده کرد .

برای تن شویه نیازی به افزودن موادی مانند نمک یا الکل نیست. اضافه کردن الکل به آب کاری خطرناک است، چون از طریق پوست جذب شده و معمولا موجب مسمومیت کودک می شود. بنابراین روش صحیح تن شویه به این شکل است این که یا با استفاده از آب ولرم کودک را حمام نمایید، یا قسمتهای مختلف بدن او مانند سینه، شکم، ران ها، زیربغل و پیشانی را با یک اسفنج یا حوله مرطوب، نمناک کرده و اجازه راه دهید با تبخیر آب از سطح پوست، درجه حرارت بدن کاهش یابد.

طریقه صحیح گرفتن درجه حرارت بدن
طریقه صحیح گرفتن درجه حرارت کودکان بصورت دهانی یا مقعدی با دماسنج دیجیتال نیاز به دقت زیادی دارد، معمولا روش کنترل درجه حرارت در کودکان تا حدود ۴ سالگی، کنترل درجه حرارت به صورت مقعدی است و در کودکان بزرگتر از درجه حرارت دهانی استفاه می کنند. البته در کودکان زیر ۴ سال نیز می توانید از زیر بغل و دهان برای کنترل درجه حرارت استفاده نمایید:

- در کودکان کمتر از چهار سال باید اندازه گیری درجه جرارت از راه مقعد انجام شود.

- دماسنج جیوه ای نباید استفاده شود، جیوه یک سمی محیطی است و شما نباید خطر کنید و آن را در دسترس کودک در خانواده قرار دهید، بنابراین توصیه می شود از دماسنج دیجیتال استفاده کنید.

- قبل استفاده از دماسنج نوزاد یا فرزند تان خود را خیلی نپوشانید زیرا روی درجه حرارت تاثیر گذار است.

- هرگز فرزند تان را هنگام اندازه گیری در جه حرارت، تنها نگذرانید.

- حتما از دماسنج مناسب استفاده کنید. دستورالعملی بر روی بسته را ببینید.

-چنانچه از دماسنج مقعدی برای فرزند تان استفاده می کنید، سر ان را با وازلین چرب کنید و دماسنج را یک سانتی متر وارد مقعد کنید. آن را آرام نگه دارید و اجازه ندهید بیرون بیاید زمانیکه صدای بوق دماسنج درآمد آن را خارج کرده و عدد دیجیتال را بخوانید.

- پس از استفاده دماسنج را با آب سرد و صابون بشوئید.