چه عواملی باعث چندقلوزایی می‌شود؟

موضوع این مقاله عوامل چند قلوزایی است، اما به طور کلی فقط چند عامل در چند قلوزایی تاثیر دارند. در این مقاله با علائم و عوارض بارداری چند قلو نیز آشنا می‌شوید. 

بارداری چند قلو چیست؟

حاملگی چند قلو، نوعی از بارداری است که در آن بیش از یک نوزاد را باردارید. شما می‌توانید بیش از سه نوزاد را در یک زمان حامله باشید. به طور معمول خطرات مربوط به بارداری چند قلو بیشتر از بارداری تک قلو است.

💡 با یک کلیک سوالات پزشکی خود را از ما بپرسید و از پزشکان متخصص، پاسخ رایگان دریافت کنید

عوامل موثر در بارداری چند قلو 

عوامل متعددی وجود دارد که احتمال بارداری چند قلو را افزایش می‌دهد. عوامل موثر در چند قلوزایی عبارتند از:

• افزایش سن مادر: زنان در ۳۰ سالگی در معرض احتمال بالاتری برای چند قلو باردارشدن هستند، چون بدن شروع به آزاد کردن چندین تخمک در یک زمان می‌کند.
• سابقه دوقلوزایی: یکی دیگر از عوامل موثر در چند قلوزایی، ژنتیک است. اگر خودتان چند قلو هستید، یا اگر چند قلویی در خانواده شما وجود داشته باشد، احتمال بارداری چند قلو افزایش می‌یابد. این ویژگی وراثتی عموما از طریق خانواده مادری منتقل می‌شود.
• استفاده از داروهای باروری: این عامل نیز باعث چند قلوزایی می‌شود. درمان‌های ناباروری می‌تواند احتمال بارداری چند قلو را افزایش دهد چون روش‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) اغلب شامل انتقال بیش از یک تخمک بارور شده به رحم هستند. پزشک معمولا بیش از یک تخمک را در یک زمان انتقال می‌دهد تا شانس بارداری موفق افزایش یابد.
• قد یا وزن بالا: همچنین اگر قدتان، یا وزن بدنتان بالاتر از حد متوسط باشد، ممکن است در معرض بارداری چند قلو باشید. 

بارداری چند قلو چگونه اتفاق می‌افتد؟

دو راه اصلی برای حاملگی چندقلویی وجود دارد:

• راه اول؛ تخمک بارور شده قبل از لانه‌گزینی در دیواره رحم شکافته می‌شود.
• راه دوم: دو یا چند تخمک جداگانه توسط اسپرم‌های مختلف به طور همزمان بارور می‌شوند.

این دو نوع مختلف حاملگی چندقلویی به خواهر و برادرهای همسان، یا ناهمسان منجر می‌شود. دوقلوها یا سه قلوهای همسان شرایطی است که یک تخمک منفرد بارور و سپس شکافته می‌شود. این جنین‌های تازه تقسیم‌شده، همسان هستند. کودکانی که چند قلوهای همسان هستند شبیه یکدیگر و همجنس خواهند بود.

چندقلوهای ناهمسان از تخمک‌های جداگانه‌ای که توسط اسپرم متفاوت بارور می‌شوند، به وجود می‌آیند. به این دلیل که این تخمک‌ها و اسپرم‌ها متفاوت هستند، مواد ژنتیکی آن‌ها متفاوت است. این کودکان شبیه به هم به نظر نمی‌رسند و می‌توانند جنس‌های متفاوتی با یکدیگر داشته باشند.

آیا دوقلوها یا سه قلوهای همسان همیشه همجنس هستند؟

به این دلیل که دوقلوها یا سه قلوهای همسان دارای مواد ژنتیکی هستند، همیشه یک جنس هستند. جنسیت نوزاد توسط سلول اسپرم خاصی تعیین می‌شود که تخمک را در زمان لقاح بارور می‌کند. دو نوع سلول اسپرم وجود دارد: آن‌هایی که حامل کروموزوم X یا آن‌هایی که حامل کروموزوم Y هستند. تخمک مادر حامل یک کروموزوم X است. اگر یک سلول اسپرم حامل یک کروموزوم X تخمک را بارور کند، یک ترکیب XX (ماده) ایجاد و اگر سلول اسپرم حامل یک کروموزوم Y باشد، در نهایت یک جفت XY ایجاد می‌شود. 

چند قلوزایی چقدر رایج است؟

بارداری‌های چند قلو در سال‌های اخیر رایج تر شده است چون افراد بیشتری از داروها و روش‌های باروری مانند IVF برای کمک به بچه‌دار شدن استفاده می‌کنند.

علائم بارداری چند قلو چیست؟

تنها راه برای فهمیدن اینکه آیا در طول بارداری بیش از یک نوزاد باردار هستید یا نه، از طریق سونوگرافی است. در طول این آزمایش، پزشک می‌تواند به تصاویر داخل رحم شما نگاه و بررسی کند که چند نوزاد آنجا هستند. ممکن است علائم شدیدتری را در طول بارداری چند قلو نسبت به بارداری معمولی تجربه کنید که شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع و استفراغ شدید 
• افزایش سریع وزن در سه ماهه اول بارداری
• سینه‌‍های دردناک یا بسیار حساس
• سطوح بالای گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG): این هورمون در دوران بارداری ساخته می‌شود و همان چیزی است که تست بارداری نشان می‌دهد
• مقادیر بالایی از پروتئین آلفا فتوپروتئین در خون شما

به غیر از سونوگرافی، اگر بیش از یک ضربان قلب در طول اسکن داپلر جنین تشخیص داده شود، ممکن است پزشک به بارداری چند قلو مشکوک شود.

عوارض بارداری چند قلو چیست؟

بر اساس گفته‌های پزشکان، حاملگی‌های چند قلو بیشتر از بارداری‌های معمولی عوارض دارند، البته به این معنا نیست که هر زنی که بیش از یک نوزاد باردار است، با مشکل مواجه خواهد شد. اگر چندقلو باردار هستید، پزشکتان شما را برای عوارض احتمالی که ممکن است هنگام بارداری چند قلو رخ دهد، تحت نظر می‌گیرد. 

عوارض احتمالی بارداری چند قلو عبارتند از:

زایمان زودرس 

شایع‌ترین عارضه چند قلوزایی، زایمان زودرس است. اگر چندقلو باردار هستید، احتمال زایمان زودرس (قبل از 37 هفته بارداری) بیشتر می‌شود. بسیاری از مادرانی که چندقلو باردارند سعی می‌کنند با انجام مراقبت‌های لازم به هفته 37 بارداری برسند. رسیدن به این هفته؛ شانس تولد نوزادان سالم و با وزن مناسب را افزایش می‌دهد. نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند در معرض خطر وزن کم هنگام تولد هستند.

پره‌اکلامپسی یا فشار خون حاملگی

در طول بارداری، پزشک فشار خون شما را به دقت بررسی می‌کند تا مطمئن شود که دچار فشار خون بارداری نمی‌شوید. فشار خون بارداری می‌تواند به یک بیماری خطرناک به نام پره‌اکلامپسی منجر شود. عوارض مربوط به فشار خون بالا در بارداری چندقلو در مقایسه با زایمان معمولی، دو برابر است. 

دیابت بارداری

ممکن است در دوران بارداری به دیابت مبتلا شوید که به دلیل افزایش مقدار هورمون از جفت اتفاق می‌افتد. اندازه جفت نیز می‌تواند عاملی برای این وضعیت باشد. اگر دو جفت دارید، مقاومت در برابر انسولین افزایش می‌یابد.

جدا شدن جفت

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود و یک وضعیت اضطراری است. جداشدگی جفت در زنانی که چند قلو حامله هستند، شایع‌تر است.

محدودیت رشد جنین

این وضعیت را محدودیت رشد داخل رحمی نیز می‌نامند که زمانی اتفاق می‌افتد که جنین‌ها با سرعت مناسب رشد نمی‌کنند. این وضعیت ممکن است باعث شود که نوزادان، زودرس یا با وزن کم متولد شوند. 

داشتن یک جفت مشترک

دوقلوهای همسان ممکن است در 70 درصد موارد، یک جفت و در 30 درصد موارد، دو جفت داشته باشند. عوارض دوقلوهای همسان با دو جفت، مشابه موارد ذکر شده در بالا است. دوقلوهای همسان با یک جفت (مونوکوریونیک) خطرات مختص خود را دارند. در 5 تا 15 درصد موارد، ممکن است دچار سندرم انتقال خون دوقلو شوند. ارتباطات عروقی در سطح جفت بین دوقلوها باعث اشتراک خون آن‌ها می‌شود. اگر درمان صورت نگیرد، 90 درصد خطر مرگ دوقلوها در داخل رحم وجود دارد. 

عارضه دیگری که می‌تواند در دوقلوهای همسان با یک جفت رخ دهد، توالی دوقلوی کم‌خونی پلی‌سیتمی نام دارد. در این شرایط، یکی از دوقلوها کم‌خون می‌شود.

آیا در صورت حاملگی چند قلو، احتمال زایمان سزارین بیشتر است؟

سزارین ممکن است به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد، اما در چند قلوزایی نسبتا رایج است. احتمال سزارین در بارداری چند قلویی بیشتر از بارداری معمولی است. با این حال، حتی در بارداری معمولی نیز گاهی اوقات سزارین امن‌ترین گزینه برای زایمان است.

مراقبت‌های لازم در بارداری چند قلو 

مصرف غذاهای مغذی، استراحت کافی و مراجعه منظم به پزشک، گام‌های مهم مراقبت در بارداری چند قلو هستند. 

اگر منتظر چند قلو هستید، باید نیازهای غذایی بیشتری را برآورده کنید. دریافت پروتئین کافی و هیدراتاسیون کافی (دریافت مایعات) مهم است. همچنین باید مطمئن شوید که کالری اضافی کافی برای جنین‌های در حال رشد را دریافت می‌کنید. یک قانون سرانگشتی این است که باید در طول بارداری، روزانه 300 کالری اضافی برای هر نوزاد مصرف کنید. بنابراین اگر دوقلو باردار هستید، باید 600 کالری به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنید. با پزشکتان در مورد رژیم غذایی و مقادیر خاصی که برای بارداری سالم نیاز دارید، صحبت کنید.

ممکن است ناراحتی‌های معمول بارداری را با شدت بیشتری تجربه کنید. بنابراین مهم است که به خوبی از خود مراقبت کنید و برای کمک به کاهش استرس‌های بارداری، استراحت کافی داشته باشید.

آیا می‌توان در دوران بارداری چند قلو ورزش کرد؟

ورزش و فعالیت، بخش مهمی از هر بارداری است. در بیشتر موارد، شما می‌توانید به طور مطلق در طول بارداری چند قلو ورزش کنید. ورزش‌های کم‌تاثیر راهی عالی برای خوش‌اندام ماندن و حفظ سلامتی شما در طول بارداری است. برخی از ورزش‌های کم‌تاثیر که در طول بارداری چند قلو می‌توانید امتحان کنید، عبارتند از:

• شنا کردن
• پیاده‌روی
• یوگای قبل از تولد

حتی اگر فعالیت در دوران بارداری فوق‌العاده باشد، باید با پزشکتان درباره بهترین فعالیت‌های ورزشی صحبت کنید. انجام برخی از ورزش‌های شدیدتر در طول بارداری چندقلو ایده خوبی نیست. این ورزش‌ها عبارتند از:

• دویدن
• ورزش‌های ایروبیک که شامل پریدن است

همچنین مهم است که به یاد داشته باشید که در صورت بروز هر نوع عارضه، روال تمرینی شما ممکن است لازم باشد به مرور زمان تغییر کند.

خلاصه

عوامل چند قلوزایی شامل ژنتیک، سن بالای زن هنگام بارداری، وزن یا قد بالا و استفاده از داروهای باروری در درمان‌های ناباروی است. حالت تهوع و استفراغ شدید، افزایش سریع وزن در سه ماهه اول بارداری و سینه‌های دردناک یا بسیار حساس، برخی از علائم بارداری چند قلو است، اما فقط از طریق سونوگرافی می‌توانید بارداری چند قلویی را تشخیص بدهید. عوارض بارداری چند قلو مانند زایمان زودرس، پره‌اکلامپسی و محدودیت رشد جنین بیشتر از بارداری معمولی است، بنابراین باید مراقبت‌های بیشتری را در این نوع بارداری به کار برد.