قانون سقط جنین در ایران، اصطلاح بازار سیاه

سقط جنین ، خارج کردن عمدی و قبل از موعد طبیعی جنین از بطن مادر است به نحوی که حمل زنده خارج نشود و یا حداقل قابل زیست نباشد.

سقط (به انگلیسی: Abortion) به معنی از دست رفتن محصول حاملگی (جنین یا رویان) قبل از هفته ۲۰ بارداری است ولی پزشکان بیشتر از این اصطلاحات برای توصیف هر نوع ختم حاملگی در سه‌ماهه اول بارداری استفاده می‌کنند.

سقط جنین، به معنای پایان یافتن بارداری در هر مرحله‌ای است که زندگی نوزاد در جریان است، اگرچه غالباً به لحاظ فنی و تخصصی، خاتمه یافتن بارداری به واسطهٔ جراحی یا خارج کردن جنین یا رویان از رحم (پیش از آنکه قادر به ادامه حیات باشد) را سقط جنین می‌گویند. سقط جنین یا بصورت خود به خود رخ می‌دهد که به آن معمولاً سقط جنین غیرعمدی (ناخواسته) گفته می‌شود، یا می‌تواند عامدانه باشد. اصطلاح سقط جنین اغلب به سقط جنین خودخواسته اطلاق می‌شود.

واژه سقط (Abortion) که برای بسیاری از بیماران تصور منفی ایجاد می‌کند، به تدریج جای خود را به کلمه عدم موفقیت در بارداری (Miscarriage) می‌دهد.

بازار سیاه
با وجودی که سقط جنین در مطب پزشک متخصص نیز دارای خطراتی است، بسیاری از مادران مجبورند سقط خود را در مراکز غیر قانونی و فاقد حداقل امکانات انجام دهند که این باعث در خطر قراردادن جان آنها می شود.

با وجود انجام سقط های غیرقانونی توسط افراد ناشناس، داروها و آمپول های این عمل نیز در بازارهای سیاه همراه با عارضه به فروش می رسد که سقط ناقص را به همراه دارد.یک مادر سرگردان و وحشت زده بعد از کلی تحقیر و گشت زدن وارد بازاری می شوند که هیچ پاسخگویی ندارد.

گویا هزینه سقط غیر قانونی از 400 هزار تا 3 میلیون و 500 هزار تومان است و قیمت آمپول که به آمپولهای هندی شهرت دارند برای سقط نیز تا چند صد هزار تومان در بازارهایی که آدرس آن را همه می دانند خرید و فروش می شود. در بسیاری از این موارد دارویی که در اختیار متقاضی قرار می گیرد فاسد و بدون استاندارد بوده و بعد از استفاده مرگ مادر را به همراه دارد.

در این میان عده ای از دلالان و واسطه گران با آشیانه کردن در بعضی از مطب های پزشک زنان ، آرایشگاهها ، سالن های بدنسازی و غیره به دنبال یافتن طعمه ای برای فرستادن به این مراکز و گرفتن حق واسطه‌گری خود می باشند.

فرهاد - خ که همسر و فرزندش قربانی یکی از همین مراکز شده است با تاسف بیان می کند : همسر من بعد از یکسال ازدواج ما باردار شده و چون به شدت از بارداری ترسیده و علاقه ای به بچه دار شدن نداشته بدون اطلاع من به یکی از همین مراکز می رود و با پرداخت هزینه بالایی کودکمان را سقط ‌می‌کند ولی چون این مرکز آلوده و غیربهداشتی بوده بعد از چند ساعت دچار خونریزی شدید شده و در راه رساندنش به بیمارستان جان خود را از دست می دهد.

وی در ادامه از مسئولین می خواهد که علاوه بر اطلاع رسانی بهداشتی در این زمینه به مردم مقامات قضایی در برخورد با این افراد سودجو و قاتلین پنهان قاطع باشند.

آنچه که هست
سقط جنین ، خارج کردن عمدی و قبل از موعد طبیعی جنین از بطن مادر است به نحوی که حمل زنده خارج نشود و یا حداقل قابل زیست نباشد.حمل عبارتست از کودکی که در شکم مادر قرار داشته و از نظر علم پزشکی به دوران بعد از هفت ماهگی تا قبل از به دنیا آمدن طفل اطلاق می شود.

سقط پایان یافتن بارداری قبل از هفته ۲۰ حاملگی نامیده می شود که در این صورت جنین کمتر از ۵۰۰ گرم وزن دارد. از هر ۱۰ بارداری، یک مرتبه احتمال وقوع این پدیده وجود دارد که اغلب پیش از هفته دوازدهم اتفاق می افتد زیرا زنده ماندن جنین تا پایان سه ماهه اول بارداری درصد سقط را کاهش می دهد.

سقط عمدی دسته دیگری از انواع سقط ها هستند که عوارض شدید و پرخطری را ممکن است به دنبال داشته باشد. در صورتی که سقط طبی، با مجوز قانونی در شرایط استریل بیمارستان و با رعایت تمام اصول توسط پزشک متخصص انجام می شود عوارض آن کمتر از سقط غیرقانونی خواهد بود.

عنصر مادی جرم سقط جنین به دو صورت محقق می شود

1 . سقط جنین به وسیله‌ به کار بردن وسایل فیزیکی

2 . سقط جنین به وسیله‌ به کار بردن وسایل شیمیایی

کورتاژ که یکی از شایع و پرعارضه دارترین روش های سقط جنین محسوب می شود در زنان با بارداری اول در شرایط غیراستریل و مخفیانه با خطر وقوع عفونت های بسیار شدید و مهلک همراه است به طوری که این افراد اغلب دچار عفونت های پایدار، تخریب و چسبندگی بافت رحم، پارگی و خونریزی شدید و نازایی می شوند زیرا عموماً کورتاژ های غیرقانونی توسط افراد بدون تخصص و مجوز ودر مکان های غیراستریل انجام می شود.

سقط جنین از دیدگاه قانون
- به موجب ماده 489 هرگاه زنی جنین خود را سقط کند دیه آن را در هر مرحله‌ای که باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی‌برد.

- چنانچه افرادی غیر از طبیب یا ماما یا داروفروش یا اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردند به مجازات حبس از شش ماه یا یک سال و پرداخت دیه محکوم می‌گردند. ( صدر ماده 623)

- هرگاه طبیب یا ماما یا دارو فروش و یا اشخاصی که به این عناوین اقدام می‌کنند، گرچه از نظر قانونی مجاز به مداخله در این حرفه‌ها نباشند، مباشرت به اسقاط جنین نمایند یا وسایل سقط جنین را فراهم سازند مجازات آنها طبق ماده (624) ق.م.ا. حبس از دو تا پنج سال و پرداخت دیه است.

در بحث‌های پیرامون سقط جنین، چنین وانمود می‌شود که مخالفت با قانون سقط جنین ( که در ایران سقط درمانی نامیده می‌شود) تنها خاص ایران نبوده و در کشورهای دیگر نیز این امر عادی است،موضوعی که نه فقط در کشور ما، بلکه در بیشتر نقاط دنیا محل بحث و کشمکش فراوان میان موافقان و مخالفان بوده است.

غیرقانونی بودن سقط جنین در ایران و بسیاری از ‌ کشورها یک تفاوت اساسی دارد و آن هم این است که در ایران قوانین سقط درمانی فقط تا پایان سه ماه اول بعد از حاملگی وجود دارد. به این معنا که زن در سه ماه اول بارداری خود در کدام موارد می‌تواند، سقط جنین کند و در کدام موارد این امر جرم محسوب می‌شود. در حالی که در کشورهای دیگر، سقط جنین تا سه ماهگی اصولاً جرم محسوب نمی‌شود و قوانینی که وضع شده، برای بعد از این سه ماه معتبر است.

آمار تکان دهنده سقط جنین در کشور
طبق آخرین آمار رسمی رسیده از سازمان پزشکی قانونی کشور تنها در طول دو ماهه نخست سال جاری هزار و ۷۲۶ مورد مراجعه برای سقط جنین قانونی صورت گرفته که از این میان هزار و ۱۸۲ مورد مجوز قانونی سقط صادر شده و در ۴۱۵ مورد آن نیز به علت نبود شرایط لازم همچون بارداری بیش از ۱۹ هفته و یا سن پایین مادر، مجوزی صادر نشده است.

این در حالی است که طبق آمار از میزان کل مراجعین سقط جنین به سازمان پزشکی قانونی کشور ، ۱۲۹ پرونده به علت عدم پیگیری مراجع کنندگان همچنان مسکوت مانده است.

طبق اطلاعات رسیده از سازمان پزشکی قانونی به طور کلی از مجموع ۳۰ استان مرجوع برای اخذ مجوز سقط جنین ، استان تهران با داشتن آمار ۳۰۸ مراجعه، خوزستان ۱۸۴ و استان خراسان رضوی با ۱۵۴ مورد ، به ترتیب بیشترین میزان درخواست قانونی سقط جنین را طی دوماهه نخست سال جاری داشته اند در حالی که در آمار های غیر رسمی میزان سقط جنین های غیر قانونی ۱۰ ها برابر سقط های قانونی است، موضوعی که به احتمال زیاد بازار تهیه داروهای سقط جنین را بیش از پیش داغ تر کرده است.

ناصرخسرو جولانگاه داروهای سقط جنین
آخوندی رییس انجمن جنین شناسی با تاکید بر ممنوعیت واردات داروهای سقط جنین از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: اما علی رغم این ممنوعیت بازار قاچاق این داروها تاجایی گرم شده که هم اکنون بازار ناصرخسرو تبدیل به جولانگاه این داروها شده است، محلی که نسخه های برخی همکاران را برای سقط از طریق دارو به این بازار می کشد.

وی افزود: اغلب داروهای سقط جنین در سه یا نهایتا 4 ماهه نخست بارداری می توانند منجر به سقط شود ولی میزان سقط های غیرقانونی در حال افزایش است و این آمار ها نمی تواند میزان واقعی سقط های انجام گرفته با روشهای دارویی را مشخص کند.

نقطه قابل توجه این است علی رغم قانون ممنوعیت واردات داروهای سقط ، چرا هنوز این داروها با پرداخت قیمت های قابل توجهی در بازارهایی همچون ناصرخسرو به چشم می خورند؟ موضوعی که مسئولان آن را اینگونه پاسخ داده اند.

طلعت قانع رئیس اداره برنامه ریزی و آمار اداره کل نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه تصمیمات مراجع ذیصلاح مبنی بر ساماندهی سقط جنین ، در خصوص مصرف داروهای سقط گفت: بنا به تصمیمات اخذ شده از سوی مراجع ذیصلاح که با هدف ساماندهی سقط های جنین، صورت پذیرفته است؛ مقرر شده که این عمل پس از صدور مجوز و صرفا در مکان های مشخص و با ضوابط مقرر انجام شود به همین دلیل برای اطمینان از رعایت تمامی اصول شرعی، پزشکی و حقوقی باید مستنداتی اعم از معرفی نامه پزشک معالج و مدارک احراز هویت زوجین از آنها اخذ گردد، بنابراین عموم روشهای سقط جنین دارویی حذف و روشهای غیر دارویی مثل جراحی جایگزین آن می شود به همین دلیل واردات داروهای سقط جنین نیز متوقف شده است.

البته علی رغم اجرای قانون ممنوعیت واردات داروهای سقط جنین و انجام روشهای غیر دارویی سقط چگونه برخی از سقط های بی مجوز زیر چتر حمایتی برخی بیمه ها قرار می گیرند؟

علی رغم اینکه آماری دقیق از علت سقط جنین ها در دست نیست آیا توجیهی تحت عنوان خون ریزی و سقط در مراکز درمانی نمیتواند زمینه را برای افزایش سقط های بیمارستانی آن هم با حمایت بیمه ای افزایش دهد ؟ وقتیکه رابطه بیمار و پزشک به جایی میرسد که پرونده های سقط یا همان قتل جنین به راحتی انجام گیرد دیگر چگونه می توان افزایش سقط را در قوانین کشوری جست و جو کرد درحالیکه برخی ها به این قانون احترامی نمی گذارند.