آنفولانزای معده در کودکان، تشخیص تا درمان

آنفولانزای معده چیست؟

پروفسور باربارا فرانکوسکی درباره این بیماری می‌گوید: او ترجیح می‌دهد به منظور تشریح دسته‌ای از ویروس‌ها که می‌توانند باعث برهم خوردن وضعیت معده‌تان شده، حالت تهوع در شما ایجاد کنند و منجر به استفراغ و اسهال شوند، از اصطلاح «ویروس معده» استفاده کند.

دو عامل مخرب در این بیماری یکی روتاویروس است که در ماه‌های زمستان شایع‌تر بوده و دیگری آدِنوویروس و اِکوویروس که هردویشان عاشق آب و هوای بهاری و تابستانی هستند. در واقع یکی از دلایلی که اغلب بچه‌ها دچار ویروس معده می‌شوند بیشتر به خاطر آن است که ویروس‌های زیادی می‌توانند مسبب بروز آن باشند. خوشبختانه ویروس معده، بیماریِ جدی و خطرناکی نیست و بعد از چند روز مراقبت به خودی خود خوب می‌شود.

در اینجا به نکات مهمی در ارتباط با این بیماری اشاره می‌کنیم.

از کجا تشخیص بدهم که این آنفولانزای معده است یا مسمومیت غذایی؟
ویروس معده می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد. برخی از بچه‌ها تنها دچار معده‌درد و کاهش اشتها می‌شوند، برخی از آنها دچار اسهال و استفراغ می‌شوند و بعضی‌ هم به هر دو وضعیت دچار می‌شوند. ممکن است بچه دچار تب شده و حتی علائم بیماری در او بیشتر شود و شدت بیماری افزایش یابد و یا آنکه فقط دچار استفراغ شود.

در شرایطی که مسمومیت غذایی هم برخی از این علائم را دارد، اما نکته مهم درباره آن این است که سریع بروز کرده و زود هم خوب می‌شود. در حالی‌که ویروس‌های معده اغلب سه تا پنج روز در بدن می‌مانند و مشکل‌ساز هستند.

آیا ممکن است این ویروس وضعیت بدتری پیدا کند؟
یکی از بیماری‌هایی که ممکن است نادیده گرفته شود، آماسِ آپاندیس است که با دردِ شدید معده و استفراغ همراه است. در اینجا به راهکارهایی برای شناسایی این بیماری اشاره می‌کنیم. بچه‌هایی که دچار آماسِ آپاندیس می‌شوند اغلب این علائم را دارند:
-درد در ناحیه شکمی که به پهلوها انتقال می‌یابد
-تب
-عدم تمایل به غذا خوردن
-تشدید درد به قدری که کودک قادر به راه رفتن، پریدن و یا حرکت کردن نیست

اگر ویروس معده همراه با شکم‌درد باشد، شاید تشخیص آن پیش از آنکه کودک دچار اسهال شود، کمی دشوار به نظر برسد، اما اگر استفراغ باعث تسکین درد او شود، می‌توان گفت که علت بیماری تنها یک ویروس است.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر کودکتان زیر یک سال سن داشته باشد، در صورت وقوع هر نوع بیماری‌ یا مشکلی که بیش از دو روز طول کشید باید حتما با پزشک مشورت کنید. مهم‌ترین نگرانی‌ای که در ارتباط با ویروس معده وجود دارد اسهال و استفراغی است که می‌تواند به کم‌‌آبی منتهی شود و در بچه‌های کوچک‌تر، تبعات بدتر و حادتری به همراه دارد. تحقیقات نشان می‌دهد از هر ۴۰ نوزادی که دچار ویروس معده می‌شوند، تنها یکی از آنها مجبور می‌شود به خاطر کم‌آبی در بیمارستان بستری شود.

اگر هر نوع خونی در اسهال و استفراغ بچه دیدید، حتما با پزشک تماس بگیرید چرا که حتما اختلالی در ویروس معده رخ داده و وضعیت آن بدتر شده است. ممکن است اغلب لکه‌های خون را در مدفوع یا استفراغ خود با عفونت‌های حادتر باکتریایی مانند ای.کولی ببینید. در هر صورت اگر خون دیدید، حتما باید با پزشک مشورت کنید.
سایر دلایلی که باید به خاطر آن حتما با پزشک مشورت کنید شامل هر نوع بیماری است که برای بچه‌های زیر دو سال بیش از دو روز و برای بچه‌های بزرگ‌تر که هیچ بهبودی در وضعیت آنها مشاهده نمی‌شود، سه روز ادامه پیدا کند. البته شاید بالا بودن تب بچه مسئله چندان مهمی برای پزشک نباشد و در تشخیص بیماری اولویت موجود نباشد. اگر این تب برای بچه‌های بزرگ‌تر بیش از سه روز و برای بچه‌های زیر دو سال بیش از دو روز ادامه داشت حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

از کجا بفهمم که کودکم دچار کم‌آبی شده است؟

نخستین چیزی که دکتر دوست دارد بداند این است که کودک چقدر آب می‌خورد. برای نوزادان، پزشک اغلب می‌پرسد که چند پوشک برای او مصرف می‌کنید. پس سعی کنید حساب کار دستتان باشد. برای بچه‌های بزرگ‌تر که خودشان به دستشویی می‌روند، سعی کنید حواستان باشد و ببینید چند بار در روز می‌روند و به میزان ادرارشان گوش بدهید. اگر دیدید زیاد ادرار نمی‌کنند، می‌توان گفت که نخستین نشانه کم‌آبی در او رخ داده است. سایر علائم کم‌آبی حاد شامل عدم وجود رطوبت داخلی دهان است. وقتی تولید بزاق متوقف شود، غشای مخاطی دهان حالت چسبنده پیدا می‌کند. مورد بعدی این است که ببینید کودک گریه می‌کند اما اشک نمی‌ریزد.

آیا در این مواقع باید به کودکم غذا بدهم؟

اگر فرزندتان در کشاکش ویروس حاد معده قرار دارد، آخرین چیزی که نیاز خواهد داشت غذاست. اما زمانی که این کشمکش کم شد و خوابید و کم‌کم اشتهایش برگشت، می‌توانید به او غذا بدهید. به محض آنکه کودک کمی احساس گرسنگی کند، می‌توانید از رژیم BRAT برای او استفاده کنید. BRAT یعنی موز، برنج، سس سیب و یا تُست. بیسکوئیت‌ هم گزینه خوبی است. می‌توانید یکی از این موارد را امتحان کنید و کمی زمان بدهید ببینید سیستم بدن او چگونه آن را کنترل و مدیریت می‌کند.

آیا چایِ تسکین‌دهنده معده گزینه خوبی است؟ پروبیوتیک‌ها چطور؟
برخی از این چای‌ها دارای ترکیبات گیاهی هستند که برای کودکان مناسب نیست. چای‌هایی وجود دارد که گفته می‌شود برای رفع تراکم خلط تجویز می‌شود و ماده قوی اِفِدرین در آنها وجود دارد. بنابراین گول این مسئله را نخورید که چون از یک فروشگاه غذاهای سالم آن را خریداری کرده‌اید یا رویش عکس گل دارد پس حتما برای کودک مفید و مطمئن خواهد بود. اگر عمیقا به چای اعتقاد دارید، دکتر فرانکوسکی پیشنهاد می‌دهد کمی از دم‌کرده برگ‌های بابونه استفاده کنید؛ اما سعی کنید که این نوشیدنی تنها گزینه شما برای رفع کم‌آبی بدن کودک نباشد.

برای تأمین سایر مکمل‌ها مانند ویتامین D یا پروبیوتیک‌ها، دکتر فرانکوسکی معتقد است که هنوز مشخص نشده آیا آنها می‌توانند از بروز ویروس معده پیشگیری یا آن را درمان کنند. با این حال، اگر کودکتان شدیدا دچار اسهال شده بود و حالا اشتهایش برگشته است، می‌توانید برای تکثیر بیشتر باکتری‌های مفید و سالم در معده از ماست استفاده کنید.

چه کار کنم که بقیه اعضای خانواده دچار این مشکل نشوند؟

ویروس‌های معده تقریبا مسری‌اند و می‌توانند در تمام مدتی که بچه اسهال و استفراغ دارد منتشر شوند. آنها در اصل وارد چرخه ماده مدفوعی می‌شوند اما بعد می‌توانند از طریق بزاق و تماس غیرمستقیم (مثلا وقتی کودک بیمار شما دستگیره در را لمس می‌کند و بعد شما به آن دست می‌زنید) انتقال یابد. بنابراین مصون نگه داشتن سایر اعضای خانواده از این مسئله کمی دشوار است. شستن مرتب و دقیق دست‌ها خصوصا بعد از عوض کردن پوشک اهمیت فراوانی دارد. تا جایی که می‌توانید باید همواره وسایل بازی کودک را تمیز کرده یا بشویید خصوصا اگر فرزندان‌تان اسباب‌بازی مشترکی دارند. اسباب‌بازی‌ آلوده یکی از دلایل شایع انتشار ویروس معده است.

کودکم چه وقت می‌تواند به مدرسه برگردد؟

البته شاید کودکتان اصلا دچار تب نشده و حس خیلی خوبی داشته باشد. اگر کودک شب‌ها دچار اسهال می‌شود، ولی صبح‌ها حس و حالش کمی بهتر است، تشخیص درست با خودتان است که آیا می‌خواهید ریسک کنید و او را به مدرسه بفرستید یا نه. آخرین چیزی که بچه نیاز دارد اشتیاق خوردن کلوچه در مدرسه است و شما هم قطعا دوست ندارید کودکتان در مهدکودک ناقل بیماری باشد.

آیا هیچ راهی برای پیشگیری از ویروس معده وجود دارد؟
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، آنها ویروس‌های کوچک گروهی هستند که دوست دارند مدام به افراد بچسبند، اما بهترین سد دفاعی شما برای این کار این است که به خوبی بهداشت دستتان را رعایت کنید. شما نمی‌توانید جلوی کودک دو ساله‌تان را بگیرید که هر آنچه را می‌بینند به دهان خود نبرد، اما می‌توانید به بهترین شکل محیط اطراف او را تمیز نگه دارید و به مرور او را به شستن دست‌ها عادت دهید.
هریک از اعضای خانواده پیش از صرف هر وعده غذایی و بعد از رفتن به دستشویی باید دست‌هایشان را بشویند. وقتی بیرون از منزل هستید، حواستان به مکان‌های سرشار از میکروب باشد چرا که ممکن است بچه‌ها به آنها دست بزنند. سعی کنید همیشه ژل ضدعفونی‌کننده دست با خود داشته باشید تا اگر به دستشویی دسترسی نداشتید از آن استفاده کنید. دکتر فرانکوسکی در این باره می‌گوید: «حتی انجام تمام این کارها هم ۱۰۰ درصد نمی‌تواند تضمین کند که دچار ویروس معده نشوید.»