زمان اولین معاینه بارداری، دوران حساس حاملگی

مراقبت های بهداشتی دوران بارداری با هدف به سرانجام رساندن یک بارداری سالم، کاستن از ابتلا به بیماری ها و مرگ و میر دوران بارداری، زایمان و شیرخوارگی کودک انجام می گیرند. هدف نهایی این خدمات، حفظ سلامتی مادر و کودک در تمام دوران زندگیست.

مراقبت های پیش از زایمان جهت به سلامت به پایان رساندن دوران بارداری، طرح ریزی شده اند. تشخیص عوارض بارداری و موارد پر خطر، پیشگیری از این موارد، به حداقل رساندن اضطراب و ترس همراه زایمان، کاهش میزان ابتلا و مرگ و میر در کودک و مادر، آموزش اصول مراقبتی، تغذیه، بهداشت فردی و نیز بهسازی محیط برای مادر، از مهم ترین اهداف این برنامه می باشند.

از اصول مهم مراقبت های این دوران، معاینات روتین و منظم پیش از زایمان هستند. دفعات و فواصل معاینه ها، برحسب برنامۀ خاص هر کشور متفاوت است. یک برنامۀ استاندارد برای ویزیت های دوران بارداری، ماهی یکبار از هفتۀ اول تا ۳۲، هر دو هفته یکبار از هفتۀ ۳۲ تا ۳۶ و پس از آن معاینۀ هفتگی تا زمان ختم حاملگی است. بر حسب شرایط مادر و علایم خطر احتمالی، می توان دفعات معاینه را افزایش داد.

اولین نوبت مراجعه :

معاینۀ بالینی کامل مادر و بررسی دقیق سوابق بهداشتی :

در نخستین ویزیت، سابقه مادر از زایمان های قبلی مثل داشتن عمل سزارین بررسی می شود و مادرانی که جزء گروه های پر مخاطره محسوب می گردند ( مانند افرادی که سابقه سقط، دو قلویی زایی، جراحی، عفونت در حین حاملگی قبلی و یا افراد مبتلا به بیماری های سیستمیکی مثل دیابت) را شناسایی و ملاحظات و بررسی های مختص آنها انجام می شود. به زوج‌هایی که دارای سابقه خانوادگی اختلالات ژنتیک، یک جنین یا کودک قبلی مبتلا به بیماری هستند، مشاوره و آموزش ژنتیک ارایه و آزمایش های لازم انجام می گردد.

معاینه فیزیکی و عمومی :

معاینه لگنی و غربالگری سرطان دهانه رحم با آزمون پاپانیکولا در زنانی که به تازگی غربالگری نشده‌اند، صورت می پذیرد. در صورت وجود عوامل خطرزا، درد شکم یا خونریزی، حاملگی نابجا یا خارج رحمی بررسی می شود. سقط خودبه‌خود نیز که در ۱۰ تا ۱۵ درصد بارداری‌ ها رخ می‌دهد، مدنظر قرار گرفته می شود.

تعیین سن بارداری :

در اولین بررسی ها توسط پزشک، تاریخ زایمان (EDD) و سن بارداری بر اساس آخرین نوبت قاعدگی (LMP) نیز محاسبه می گردد. منظور یک پزشک از سن بارداری، سن جنین نیست، بلکه منظور مدت زمان سپری شده از اولین روز آخرین پریود شما قبل از بارداری تاکنون می باشد. تعیین این تاریخ از آن جهت حائز اهمیت است که بر اساس آن، زمانبندی برای آزمایش های غربالگری و درمان بهینه عوارض آن انجام می شود. البته جهت تعیین دقیق تر از سونوگرافی نیز می توان استفاده نمود که معمولاً در مواردی که تاریخ دقیق آخرین پریود مشخص نباشد، از این روش استفاده می شود.

اندازه گیری وزن و قد :

در اولین ویزیت قد و وزن اندازه گیری می شود تا با قرار دادن آن ها در فرمولی خاص، "شاخص توده بدنی" به دست آید. این شاخص علاوه بر مشخص نمودن تناسب قد و وزن، میزان افزایش وزن مجاز در طول بارداری را نیز تعیین می کند. اندازه گیری وزن با هدف دیگری نیز انجام می شود و آن مقایسه وزن خانم باردار در ویزیت های مختلف و در فواصل مشخص است. از آن جایی که نمودار افزایش وزن مادر در این دوران شاخص خوبی از رشد جنین در رحم می باشد، پزشک با کمک آن از رشد طبیعی جنین نیز مطمئن خواهد شد.

اندازه گیری فشار خون :

اولین فشار خون در بارداری بسیار مهم است و بهتر است که قبل از بارداری اندازه گرفته شود. فشار خون پایین و فشار خون بالا هر دو برای حاملگی خطرناکند و پزشک در صورت وجود هر کدام، آموزش ها و درمان های لازم را انجام خواهد داد. هدف دیگر پزشک از گرفتن فشار خون، مقایسه با مقدار آن طی مراجعات بعدی است؛ زیرا احتمال بروز مشکلاتی در بارداری وجود دارد که یکی از علائمش افزایش فشار خون است.

درخواست تست های آزمایشگاهی :

در اولین ویزیت برخی آزمایشات به طور مرسوم و بعضی دیگر بر حسب مورد درخواست می شود. آزمایشات مرسوم مربوط به کم‌خونی (شمارش سلولی و تعیین مقدار هموگلوبین)، تعیین گروه خون و Rh ، ایدز، HBsAg ( آنتی ژن هپاتیت B )، آزمایش VDRL (برای تشخیص سیفلیس)، تیتر آنتی بادی ضد سرخجه، آبله مرغان، بررسی آنزیم‌های کبدی و کلسترول، تعیین میزان قند خون، آزمایش کامل و کشت ادرار، پاپ اسمیر و در صورت لزوم، رادیوگرافی از قفسۀ سینه می باشد. این تست ها در کشورها و مناطق مختلف بر حسب بیماری های شایع و نیز مشکلاتی که در بارداری گریبانگیر مادران و جنین های آن ها می شود، متفاوت است. آزمایشات ذکر شده، حداقل یک نوبت دیگر و تعیین میزان هموگلوبین خون، حداقل ۲ بار دیگر در طی بارداری تکرار می شوند.

آموزش به خانم باردار:

طی ویزیت اول در خصوص تغذیه، خواب و استراحت، اجابت مزاج، ورزش، استحمام، نزدیکی، علائم خطر بارداری و تاریخ مراجعه بعدی به مادر اطلاع رسانی می شود.