فولیکول مناسب برای بارداری، چند باید باشد؟

در ابتدا می خواهیم درباره فولیکول توضیح بدهیم. فولیکول، اووسیت یا همان سلول تخم نیست. خیلی از بیماران این دو را باهم به اشتباه میگیرند. گامت زن، تخمک است و گامت مرد، اسپرم است. و سلول تخم بعد از لقاح این دو باهم تشکیل میشود.

فولیکول چیست؟
فولیکول ساختار عملکردی است که بخشی از تخمدانها را تشکیل میدهد و تخمک سلولی است که از دیواره داخلی فولیکول بصورت منظم و در سیکل قاعدگی بالغ میشود . علاوه برآن فولیکول دارای سلول های دیگری هم هست که استروژن لازم برای بالغ شدن تخمک را آزاد می کند. در توضیح بیشتر فولیکول یک ساک احاطه کننده سلول تخم در تخمدان انسان است . وقتی یک فولیکول برای بالغ شدن تحریک میشود بزرگ شده و پر از مایع میشود. تخمک به یکی از دیواره های فولیکول متصل میشود. وقتی یکبار فولیکول بطور کامل بالغ میشود و تخمک گذاری انجام میشود. فولیکول تخمک را آزاد میکند. سپس تخمک بسمت لوله فالوپ راهی میشود.
سلول های تخمک در اولین هفته رویان دختر ایجاد میشود. و بعد از اولین قاعدگی، هر ماه بصورت منظم یکی از این تخمک ها آزاد میشوند و کم کم تعداد آنها کم میشود. به همین دلیل است که با بالارفتن سن تعداد این تخمک ها کم میشود و احتمال باردار شدن در سنین بالا کم شده و احتمال سقط بالا می رود.

اندازه طبیعی فولیکول برای بارداری چقدر است؟

فولیکول نرمال و بالغ که آماده لقاح و تخمک گذاری است در حدود ۱۸ تا ۳۰ میلی متر قطر دارد. در سیکل منظم، فولیکول های مختلفی بزرگ و بالغ میشوند اما تنها یک فولیکول می تواند پروسه بالغ شدن را در هر ماه کامل کند.
فولیکول های تخمدانی محل ذخیره تخمک ها هستند و هورمون های جنسی زنانه مانند پروژسترون و استروژن را تولید می کنند. فولیکول ها در ماه رشد می کنند و در هرسیکل یک تخمک را بالغ می کنند که قدرت باروری داشته باشد.

درباره سیکل قاعدگی خود بیشتر بدانید

در نیمه اول سیکل قاعدگی، یک کیست کوچک که فولیکول نامیده میشود در یکی از تخمدانهای زن شروع به رشد می کند. بافت احاطه کننده این فولیکول باعث ترشح هورمون ها ی استروژنی میشود. استروژن در دهانه رحم در گردش است و تولید موکوس را تحریک میکند. موکوس مسیر حرکت اسپرم را در لوله فالوپ آسان می کند. استروژن در حال گردش در دیواره رحم باعث رشد بافتی میشود و مکان را برای لقاح تخمک و اسپرم فراهم میکند.

در اواسط سیکل قاعدگی غده هیپوفیز باعث آزاد شدن هورمونLH میشود که این هورمون به آزاد شدن تخمک از تخمدان میکند. سرانجام LH شروع ترشح هورمون پروژسترون را از فولیکول آغاز میکند. حالا فولیکول لتئوم نامیده میشود و ترشح پروژسترون را تا قاعدگی ادامه میدهد. اگر بارداری اتفاق بیافتد این هورمون همچنان در حال ترشح باقی می ماند و باعث لقاح تخمک و اسپرم میشود. سلول جدید ترکیبی از نخمک و اسپرم هورمون HCG را ترشح میکنند. این هورمون باعث ادامه یافتن ترشح هورمونهای پروژسترون و استروژن میشود. اگر بارداری اتفاق نیافتد به یکباره پروژسترون کاهش می یابد و دیواره رحم فرو ریخته و خونریزی صورت میگیرد.

بطور دقیق تر و خلاصه می توان گفت، در شروع هر چرخه قاعدگی، حدود ۱۲ تا ۲۰ فولیکول اولیه حاوی تخمک نارس تحت تاثیر هورمون محرک فولیکولی (FSH) شروع به رشد می کنند تا به فولیکول ثانوی بدل شوند. خود فولیکول های اولیه از فولیکول های ابتدایی منشأ می گیرند.

فولیکول های اولیه در تخمدان جنین مونث در ۱۰ تا ۳۰ هفتگی به وجود می آیند. تا حدود روز ۹ چرخه قاعدگی، تنها یکی از فولیکول های ثانوی باقی می ماند و بقیه فولیکول های در حال رشد تحلیل می روند. فولیکول باقی مانده که فولیکول غالب نام دارد، مقدار زیادی هورمون جنسی زنانه یا استرادیول تولید می کند. تولید این هورمون به همکاری میان سلول های تکا و سلول های گرانولوزا بستگی دارد. در روز ۱۴ سیکل، تولید هورمون محرک لوتئینی کننده (LH) اوج می گیرد و این امر باعث تبدیل فولیکول ثانوی به فولیکول ثالثیه می شود که در طول ۲۴ تا ۳۶ ساعت بعدی آزاد می شود.

نقش فولیکول ها در چرخه قاعدگی چیست؟
چرخه قاعدگی شما به دو قسمت اصلی، مرحله فولیکولی و فاز لوتئال تقسیم می شود. در طی مرحله فولیکولی، فولیکول ها در مرحله سوم فرایندی را آغاز می کنند که در نهایت منجر به تخمک گذاری می شود. در حالی که چندین فولیکول شروع به کار می کنند و تنها یک (یا دو) فولیکول به بلوغ کامل می رسند و یک تخمک را آزاد می کنند. اگر داروهای باروری مصرف می کنید، چندین فولیکول ممکن است به مرحله تخمک گذاری برسند. فولیکول ها خود مسئول موارد زیر هستند:
- تغذیه و حفاظت از تخمک
- انتشار هورمون های ضروری تولید مثل، از جمله استرادیول و مهار کننده B، که به غده هیپوفیز و هیپوتالاموس برای افزایش یا کاهش انتشار GnRH، FSH و LH سیگنال می فرستند.
- تبدیل به لئتوم corpus پس از تخمک گذاری، که باعث آزاد شدن هورمون های پروژسترون و استروژن می شود.

در فاز فولیکولی چرخه قاعدگی چه اتفاقی می افتد ؟
مرحله فولیکولی چرخه شما در روز اول دوره شما آغاز می شود. قاعدگی آزاد شدن بافت بالای اندومتر است که در بارداری ساخته شده است. در پایان دوره شما، پوشش رحم نازک خواهد بود. پوشش پس از تخمک گذاری رشد می کند و دوباره ضخیم می شود.
اما قبل از این که این اتفاق بیفتد، همانطور که در دوره خود هستید، تخمدانها تخمک بعدی خود را برای تخمک گذاری آماده می کنند. بین پنج تا شش فولیکول در تخمک شما شروع به رشد می کند. هورمون FSH - هورمون تحریک کننده فولیکول - توسط غده هیپوفیز تولید و منتشر می شود. این هورمون است که باعث می شود فولیکول ها به بلوغ برسند.
با افزایش اندازه فولیکولها، استروژن بیشتری آزاد می شود. سطوح بالاتر استروژن به غده هیپوفیز سیگنال می فرستد تا به کاهش تولید FSH بپردازد. حتی اگر با پنج یا شش فولیکول شروع کنید، فقط یک (و گاهی اوقات دو) فولیکول به بلوغ خواهد رسید. سطوح پایین FSH باعث می شود که فولیکول های کوچک رشد کنند، در حالی که فولیکول های بزرگتر توسعه پایدار خود را ادامه می دهند. در نهایت، یک فولیکول غالب می شود. دیگران رشد خود را متوقف می کنند و می میرند. هنگامی که فولیکول نزدیک به حداکثر اندازه خود می رسد، استروژن بیشتری را آزاد می کند. در حالی که قبل از آن، افزایش سطح استروژن باعث کاهش سطح FSH می شود، هنگامی که سطوح استروژن فوق العاده بالا است، تغییر در نحوه عملکرد غدد هیپوفیز به هورمون واکنش نشان میدهد.
سطوح بسیار بالای استروژن باعث می شود غده هیپوفیز به تولید و آزاد شدن LH یا هورمون لووتیونی بپردازد. این مسئله باعث می شود فولیکول تکمیل شود، و در نهایت فولیکول باز می شود و تخمک را آزاد می کند. این لحظه تخمک گذاری است.
بطور دقیق تر و خلاصه می توان گفت، در شروع هر چرخه قاعدگی، حدود ۱۲ تا ۲۰ فولیکول اولیه حاوی تخمک نارس تحت تاثیر هورمون محرک فولیکولی (FSH) شروع به رشد می کنند تا به فولیکول ثانوی بدل شوند. خود فولیکول های اولیه از فولیکول های ابتدایی منشأ می گیرند. فولیکول های اولیه در تخمدان جنین مونث در ۱۰ تا ۳۰ هفتگی به وجود می آیند. تا حدود روز ۹ چرخه قاعدگی، تنها یکی از فولیکول های ثانوی باقی می ماند و بقیه فولیکول های در حال رشد تحلیل می روند. فولیکول باقی مانده که فولیکول غالب نام دارد، مقدار زیادی هورمون جنسی زنانه یا استرادیول تولید می کند. تولید این هورمون به همکاری میان سلول های تکا و سلول های گرانولوزا بستگی دارد. در روز ۱۴ سیکل، تولید هورمون محرک لوتئینی کننده (LH) اوج می گیرد و این امر باعث تبدیل فولیکول ثانوی به فولیکول ثالثیه می شود که در طول ۲۴ تا ۳۶ ساعت بعدی آزاد می شود

با علائم تخمک گذاری در بدن آشنا شوید

زنان می توانند برخی از تغییرات اتفاق افتاده در طول سیکل قاعدگی را از روی تغییرات مشاهده شده در بدن متوجه شوند. در روزهای قبل از تخمک گذاری شما ترشح موکوس شفاف، چسبنده و بی بو را از واژن حس میکنید. در روز قبل از تخمک گذاری این ترشح موکوس افزایش می یابد. در برخی زنان احساس درد در لگن قبل و بعد از روز تخمک گذاری مشخص میشود.

در روز تخمک گذاری به دلیل ترشح پروژسترون، دمای بدن حدود 4 درجه فارنهایت افزایش میابد. چند روز بعد از تخمک گذاری سینه ها حساس شده بزرگ میشود و درد دارند. همچنین شما دچار نفخ می شوید. دو هورمون استروژن و پروژسترون مسئول تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی بدن در نیمه دوم سیکل قاعدگی هستند. قبل از هر کار روز دقیق تخمک گذاری خود را مشخص کنید.

در IVF چه اتفاقی برای فولیکول های من می افتد؟
در طی IVF ، تزریق هایی به تخمدانها برای تولید تخمک می شود. نظارت بر فولیکول های تخمدان بخشی از روند درمان باروری است. چند مرحله اسکن اولتراسوند لگنی در طول مرحله تحریک وجود دارد تا ارزیابی کنید که دوز دارو درست است. این نظارت شامل بررسی تعداد و اندازه فولیکول ها در هر تخمدان است.
هنگامی که فولیکول های شما به قطر 18-20 میلی متر برسند، برای جمع آوری تخمک آماده می شوند. شما تزریق هورمونی را برای تحریک فولیکول های خود برای آزاد کردن تخمک های بالغ انجام می دهید. حدود 12 هفته پس از تزریق برای جمع آوری تخمک فاصله می افتد. که تخمک های بالغ جمع آوری شده به آزمایشگاه منتقل می شوند تا بتوانند با استفاده از اسپرم بارور شوند.
سوالات رایج شما درباره فولیکول و بارداری
۱- فولیکول ها چه مقدار می توانند در یک روز رشد کنند؟
ممکن است فولیکول های کوچکتر، 14 تا 15 میلی متر رشد کنند تا بتوانند یک تخمک زنده در خود داشته باشند. همچنین، فولیکول ها همچنان با سرعت یک تا 2 میلی متر در روز رشد می کنند تا زمانی که آزاد شوند. یک زن می تواند بیش از یک فولیکول در یک چرخه تخمک گذاری کند، اما انتشارها ظرف 24 ساعت به طول خواهد انجامید.
۲- چند فولیکول در هر تخمدان طبیعی است؟
11-14 فولیکول در هر تخمدان طبیعی است.
۳- فولیکول در بارداری چیست؟
در تخمدانهای دستگاه تولید مثل، یک فولیکول تخمدان یک کیسه پر از مایع است که حاوی تخمک است. ... در طی تخمک گذاری، یک تخمک بالغ از یک فولیکول آزاد می شود. در حالی که چندین فولیکول شروع به رشد هر مرحله می کنند، معمولا تنها یک تخمک را تخمک گذاری می کنند.
۴- اندازه فولیکول ایده آل برای بازیابی تخمک چیست؟
تحریک باید به حداقل 3 فولیکول بالغ (یا نزدیک به بالغ) منجر شود (فولیکول های بالغ با قطر متوسط 16-20 میلی متر در روز HCG را بالغ در نظر می گیریم). متناوبا، اگر 2 فولیکول 16-20 میلیمتر و حداقل 2 تای آن بیشتر از 13-15 میلی متر باشد، می توانیم به بازیابی تخمک ادامه دهیم.
۵- آیا یک فولیکول میتواند دو تخمک را آزاد کند؟
تخمدان های زن حاوی صدها هزار فولیکول یا کیسه های حاوی تخمک هستند. در چرخه قاعدگی به طور منظم، یک فولیکول رشد می کند، در نهایت تخمک را از تخمدان آزاد می کند.
۶- یک فرد ۳۰ ساله چند تخمک آزاد می کند؟
محققان با استفاده از یک مدل ریاضی و اطلاعات از 325 زن، متوجه شدند که خانم متوسط با حدود 300000 تخمک متولد شده است و با نزدیک شدن به سن بلوغ فولیکول ها از دست می رود و تنها 12 درصد از این تخمک ها در سن 30 سالگی باقی می ماند و تنها 3 درصد آن ها در 40 سالگی بدن را ترک می کنند.
۷- چند تخمک معمولا در طی تخمک گذاری آزاد می شوند؟
بهترین راه برای فکر کردن به تخمک گذاری به عنوان یک رویداد است که بیش از 24 ساعت طول می کشد. در آن زمان شما می توانید یک یا چند تخمک را آزاد کنید. در هر چرخه، حدود 15 تا 20 تخمک در هر تخمدان شروع به رشد می کند.
۸- چه تعداد فولیکول باید در طول چرخه Clomid بگیرم؟
در حالت ایده آل، شما فقط می خواهید یک یا دو فولیکول اندازه خوب در طول چرخه کلومیفن (کلومیفن : داروی رایج محرک تخمک گذاری) داشته باشید. ممکن است زمانی که متوجه شوید تنها یک یا دو فولیکول به اندازه کافی بزرگ شده اند و برای تخمک گذاری آماده هستند ناامید شوید. با این حال، به یاد داشته باشید که بیشتر لزوما چیز خوبی نیست. هر فولیکول بالغ می تواند یک تخمک را آزاد کند و آن تخمک می تواند بارور شود. اگر شما دو فولیکول داشته باشید، می توانید دوقلو باردار شوید.
۹- چند فولیکول برای یک دوره IUI یا چرخه گنادوتروپین طبیعی است؟
همانند Clomid، در حالت ایده آل، فقط یک یا دو فولیکول می خواهد رشد کند تا به بلوغ برسد. داروهای باروری تزریقی (گنادوتروپین ها) با خطر بیشتری از حاملگی های چندقلو روبرو می شوند. ممکن است سه، چهار و حتی تعداد بیشتر فولیکول بالغ رشد پیدا کند. اگر چهار یا چند فولیکول دریافت کنید، پزشک ممکن است دوره درمان را لغو کند. این ممکن است به معنای لغو یک رویه IUI برنامه ریزی شده باشد.
۱۰- چه تعداد فولیکول باید در طول یک دوره IVF داشته باشم؟
در طول درمان IVF، دکتر می خواهد تخمدان ها را تحریک کند تا چندین فولیکول تولید کند. در طول بازیابی تخمک، پزشک با یک سوزن فولیکول ها را هدایت می کند. هر فولیکول لزوما حاوی تخمک با کیفیت نیست. بنابراین، اگر تعداد تخمک های بازیابی شده کمتر از تعداد فولیکول های اندازه گیری سالم است تعجب نکنید.

۱۱- آیا ای وی اف می تواند فولیکول های من را تحت تاثیر قرار دهد؟
سندرم Hyperstimulation (سندرم تحریک بیش از حد تخمدان) تخمدانی زمانی رخ می دهد که تخمدان ها بسیار حساس به تحریک هستند و تعداد زیادی از فولیکول های غیر معمول را تولید می کنند. این یک وضعیت بالقوه خطرناک است، اگر چه OHSS در فرم شدید آن فقط در 0.5٪ از بیماران رخ می دهد. در طی مرحله شبیه سازی چرخه درمان شما، فولیکول های شما توسط اسکن های اولتراسوند تحت نظارت قرار خواهند گرفت.