عوارض قلیان کشیدن کودکان، جدی بگیرید

از جمله مواد دخانی ای که استعمال آن طی سال‌‌های اخیر در میان نوجوانان و جوانان خاصه در ساعات اوقات فراغت به شدت محبوبیت یافته، قلیان است.اهمیّت این مسئله در کشوری چون ایران به علت داشتن جمعیتی جوان ضرورت توجه، پیشگیری و کنترل را خاصه در میان خانواده‌‌ها و توسط والدین دوچندان می‌‌سازد.بدین منظور نوشتار حاضر در راستای پیشگیری، کنترل و کاهش مصرف این ماده دخانی، اولین و مهمترین افراد در پیشگیری، کنترل و کاهش استعمال قلیان نوجوانان و جوانان یعنی والدین را مدنظر قرار داده و بر آن است تا علاوه بر آشنا ساختن آنان با نقش پیشگیری و کنترل خود در زمینه سوء مصرف قلیان فرزندان با ارائه راهکارهای مناسب، گامی مهم در جهت پیشگیری،کنترل و کاهش استعمال قلیان در بین نوجوانان و جوانان بردارد.

نقش والدین در گرایش و یا عدم گرایش فرزندان به مصرف قلیان
والدین مهمترین و تعیین کننده‌ترین افراد در ساخت بنیان‌های شخصیتی فرزندان هستند. اگر منشأ اغلب آسیب‌های اجتماعی در جامعه بررسی شود نقش والدین در کیفیت رشد شخصیّت فرزندان به خوبی آشکارمی گردد.در مورد نقش والدین در گرایش و یا عدم گرایش فرزندان به مصرف قلیان، والدین به دو دسته تقسیم می‌‌شوند،

الف) والدینی که خود زمینه مصرف قلیان را در فرزندانشان به وجود می‌‌آورند.

ب) والدینی که خود زمینه‌ساز مصرف قلیان نیستند ولی باید توجه بیشتری به اعمال، رفتار و دوستی‌های فرزندان خود نشان دهند.

الف: نقش والدین در گرایش فرزندان به مصرف قلیان
روابط میان فرزندان و والدین را می‌‌توان هم چون نظام یا شبکه‌ای دانست که بخش‌‌های آن در کنش متقابل با یکدیگرند.همان‌طور که والدین در کنترل و کاهش انحرافات فرزندان می‌‌توانند نقش مفید و مؤثری را ایفا کنند به همان اندازه می‌‌توانند زمینه ساز بروز انحرافات و آسیب‌‌های اجتماعی در آنان نیز بشوند.

در این نوشتار والدین زمینه‌ساز مصرف قلیان نیز از دو بُعد مورد بررسی قرار خواهند گرفت؛

بُعد اول: کمبود عاطفه در والدین و گرایش فرزندان به استعمال قلیان

و بُعد دوم : مصرف قلیان توسط خود والدین و گرایش فرزندان به استعمال قلیان

کمبود عاطفه در والدین و گرایش فرزندان به مصرف قلیان
محرومیت عاطفی که معمولاً از تیرگی روابط والدین به وجود می‌‌آید از مهمترین دلایل انحراف نوجوانان و جوانان است.فرزندانی که به علّت برخوردهای نامناسب والدین، کمبود محبت و بی توجهی درکودکی، جامعه پذیری آنها مناسب نیست، سرخوردگی و ناکامی را بیشتر تجربه می‌‌کنند.در نتیجه فشار و سر خوردگی نگرش‌‌های ضد اجتماعی در آنان بر انگیخته می‌‌شود که این امر آنها را به سمت انجام فعالیت‌‌ها نادرستی سوق می‌‌دهدکه یکی از آنها استعمال مواد دخانی‌ای هم چون قلیان است.بنابراین والدین باید بدانندکه اگر به حمایت عاطفی فرزندان خود نپردازند احتمال مصرف قلیان در بین آنها افزایش خواهد یافت و در واقع یکی از کارهایی که والدین در زمینه پیشگیری، کنترل و کاهش استعمال قلیان فرزندان نوجوان و جوان خود می‌‌توانند انجام دهند، بالا بردن حمایت عاطفی خود از آنها و برقرای رابطه دوستانه با آنان است.

والدین مصرف کننده قلیان و گرایش فرزندان به استعمال قلیان
بین شیوه‌‌های فرزند پروری والدین و بروز رفتار‌‌های سازنده و یا مخرب فرزندان به دلیل تأثیر پذیری عمیق فرزندان از اعمال و رفتار والدین، رابطه معناداری وجود دارد.اعمال و رفتار مناسب و یا نامناسب والدین در محیط خانواده الگویی برای شکل گیری رفتارهای مناسب و یا بروز رفتارهای نامناسب ازجانب فرزندان است.حتی زمانی که والدین آگاهانه نیز تلاش نمی کنند و تصمیم ندارند الگویی در اختیار فرزندان خود قرار دهند، فرزندان رفتار آنها را سرمشق خود قرار می دهند.بنابراین، والدین می‌توانند با رفتارها و واکنش‌‌های صحیح خود الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند و یا با رفتارهای نامناسب زمینه شکل‌گیری رفتارهای نادرست را در آنان فراهم سازند.از جمله اعمال نامناسبی که والدین در محیط خانواده با مبادرت به انجام آن زمینه تکرار آن عمل توسط فرزندان خود را به وجود می‌‌آورند استعمال قلیان است و با اطمینان می‌‌توان گفت والدینی که در محیط خانواده قلیان مصرف می‌‌کنند فرزندان آنها گرایش بیشتری به استعمال قلیان خواهند داشت.بنابراین در راستای امر پیشگیری، کنترل وکاهش مصرف قلیان نوجوانان و جوانان، والدین با پرهیز از استعمال دخانیات خاصه قلیان در محیط‌‌های خانوادگی، می‌‌توانند نقش مفید و مؤثری را ایفا کنند.

ب: نقش والدین در کنترل و کاهش مصرف قلیان فرزندان
این والدین خود زمینه ساز مصرف قلیان نیستند و در آنها نسبت به فرزندانشان کمبود عاطفه و محبت وجود ندارد. امّا برای کنترل و کاهش استعمال قلیان فرزندان خود باید بر روابط آنان با گروه‌‌های هم‌سال نظارت داشته و بیشتر مواظب مراودات آنها با دوستانشان باشند.چرا که با اطمینان می‌‌توان گفت دوستان بعد از والدین در بروز و یا پیشگیری از رفتارهای نامناسب نوجوانان و جوانان بیشترین نقش و سهم را دارند.البته این نظر به معنای آن نیست که والدین مصرف کننده قلیان نباید مراقب اعمال و رفتار فرزندان خود باشند؛ منظور این است نقش والدین در موفقیت و یا ناکامی فرزندان به عنوان اولین افرادی که فرایند اجتماعی شدن فرزندان، تصوری که فرزندان از خود، از جهان پیرامون و افرادی که پیرامونشان قرار دارند توسط آنها شکل می‌‌گیرد بسیار بیش از عوامل دیگر است.بنابراین والدینی که خود زمینه بروز آسیب‌‌های اجتماعی را در فرزندانشان فراهم می‌‌آورند برای رفع این آسیب‌‌ها نیز باید از خودشان شروع کنند.

مثلاً در مقوله استعمال قلیان فرزندان، والدین مصرف کننده قلیان باید تکرار این عمل را توسط فرزندانشان ابتدا به عمل نامناسب خودشان نسبت دهند و برای رفع این مشکل ابتدا از خودشان شروع کنند نه این که از خود بگذرند و علّت بروز این رفتار نامناسب فرزندانشان را دوستان آنها بدانند.اما والدینی که خود زمینه‌ساز مصرف قلیان نیستند و در آنها نسبت به فرزندانشان کمبود عاطفه و محبّت وجود ندارد اگر استعمال قلیان را در فرزندان خود مشاهده کنند چون خود زمینه ساز شکل گیری این رفتار در فرزندانشان نبوده‌اند می‌‌توانند علت گرایش فرزندانشان به مصرف قلیان و بروز این رفتار نامناسب آنان را به دوستانشان نسبت دهند. بنابراین نقش این دسته از والدین در پیشگیری، کنترل و کاهش مصرف قلیان فرزندانشان نظارت بر روابط آنان با گروه‌‌های همسال است.

کلام آخر
متأسفانه این باورغلط که مصرف قلیان، ضرر و خطرات کمتری در مقایسه با استعمال سیگار دارد، عامل اصلی شیوع گسترده مصرف این ماده دخانی در میان نوجوانان و جوانان است، غافل از این که مضرات مصرف قلیان بسیار بیش از استعمال سیگار است و مصرف این ماده دخانی علاوه بر این که صدمات جبران ناپذیری را به فرد مصرف کننده وارد می‌‌کند، وی را بیشتر از سیگار نیز در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر قرار دهد.بنابراین تسریع دراقدام برای پیشگیری، کنترل و کاهش مصرف این ماده دخانی در میان نوجوانان و جوانان حائز اهمیّت است که در این راستا، والدین به عنوان اولین افرادی که فرزندان نحوه درست زندگی کردن را از آنها می‌‌آموزند بیش از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه نقش و سهم دارند.