زایمان طبیعی و سزارین، چه تفاوتی باهم دارند؟

یکی از نگرانی‌هایی که زنان باردار در روزهای آخر بارداری دارند ترس از زایمان است اما گاهی این ترس و استرس تا جایی پیش می‌رود که آن‌ها برای زایمان خود اصرار بر روش سزارین می‌کنند بدون اینکه از عواقب و مشکلات پس از آن آگاهی داشته باشند. اگرچه زایمان طبیعی با درد همراه است اما بد نیست بدانید درد پس از سزارین به مراتب بیشتر از زایمان طبیعی است. در این مقاله این دو نوع روش زایمان را بررسی کرده و مزایا و معایب هر کدام را ذکر خواهیم کرد.

سزارین چیست؟

سزارین یک جراحی بزرگ است که با شکافتن پوست روی شکم ، عضلات زیر آن و جدار رحم همراه است بطور متوسط، ۱۰ درصد زایمان‌ها در جهان به روش سزارین انجام می‌شود، طبق آمار رسمی در ایران حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد زایمان‌ها به صورت عمل جراحی یعنی سزارین صورت می‌گیرند، در حالی که طبق آمار غیر رسمی در ایران سزارین ۵ برابر سایر نقاط جهان است. امروزه در برخی از بیمارستان‌های ایران این آمار حتی ۱۰۰ درصد نیز گزارش شده است. به عقیده برخی متخصصین علت افزایش گرایش زنان به انتخاب سزارین فرار از درد زایمان است. اما عمل سزارین خود با درد فراوان همراه است و عواقب منفی متعددی نیز به همراه دارد.

سزارین یا طبیعی؟

هر دو روش سزارین یا طبیعی مزایا و معایب خود را دارند و معمولا انتخاب روش زایمان باید بر اساس آگاهی انجام شود اما محققین می‌گویند عوارض زایمان طبیعی یک سوم زایمان سزارین است و دوره نقاهتش بسیار کمتر است و مهم‌تر اینکه در آن از ماده بیهوشی استفاده نمی‌شود. نوزادی که با زایمان طبیعی به دنیا می‌آید ریه‌هایش خالی است و احتمال بیماری مشکل تنفسی برایش کمتر است. این نوزادان وقتی به دنیا می‌آیند خیلی هوشیارتر هستند و کمتر به اکسیژن نیاز پیدا می‌کنند.

علاوه بر این درد زایمان طبیعی بعد از زایمان کمتر است اما قبل از زایمان بیشتر است که اگر هم از روش‌های بدون درد استفاده شود دیگر بیمار دردی حس نخواهد کرد. همچنین برش آن کوچک‌تر و در حد ۵سانتی‌متر است و فقط ۳ تا ۴ لایه شکم باز می‌شود اما در سزارین حدودا ۷ لایه از شکم باز می‌شود.
روش‌های زایمان بدون درد که امروزه در دنیا رایج شده است متاسفانه در اکثر مراکز زایمان کشور اجرا نمی‌شود یا به طور ناقص اجرا می‌شود. درد زایمان یکی از دردهای بسیار شدید می‌باشد و برای کاهش درد زایمان از روش‌هایی چون یوگا، طریقه تنفس صحیح، بیهوشی با گاز و طب سوزنی استفاده می‌شود، از روش‌های زایمان در آب و زایمان اپیدورال (بی‌حسی از کمر) هم استفاده می‌شود که متاسفانه اکثر این روش‌ها به صورت محدود در بیمارستان‌‌های ایران انجام می‌شوند.

چه زمانی نیاز به عمل سزارین است؟
برخی مواقع برای حفظ سلامت مادر و کودک، سزارین بهتر از زایمان طبیعی است، مانند:
مادر، بیماری خاصی داشته باشد مثل: بیماری قلبی، فشارخون بالا و یا عفونتی که ممکن است در حین زایمان به نوزاد منتقل شود مانند عفونت ایدز.
نوزاد مشکل خاصی داشته باشد.
سر کودک پایین قرار نگیرد.
سر نوزاد بیرون نیاید.
سلامتی نوزاد در خطر باشد.
مادرانی که چندقلو دارند.
مادری که یک بار سزارین شده است.
جفت و یا بند ناف مشکل ساز شود.

عوارض زایمان به روش سزارین

میزان خونریزی: در خانم هایی که دوقلو یا چند قلو باردار بوده‌اند، خونریزی بیشتری اتفاق می‌افتد. برای این خانم‌ها همیشه باید خون آماده در اتاق عمل وجود داشته باشد.

عفونت: در سزارین نسبت به زایمان طبیعی به دلیل وجود محل برش از درصد بالاتری برخوردار است.

بیهوشی: ممکن است مادر نسبت به داروهای بیهوشی از خود حساسیت نشان دهد. مشکلات ریوی و تنفسی پیدا کند. حتی احتمال دارد دچار سردردهای شدید هم بشود.

چسبندگی داخل رحمی: در سزارین بعدی، وقتی پزشک زائو را تحت عمل جراحی قرار می‌دهد، جنین خارج می‌شود اما جفت نه؛ چرا که جفت داخل عضلات رحم فرو رفته است. به همین علت پزشک مجبور می شود رحم را برای جلوگیری از مرگ مادر از شکم خارج کند.

صدمه به احشای داخل شکم مادر در هنگام سزارین

دیر تر جمع شدن رحم: در سزارین بیشتر است و علل مختلفی دارد. استفاده از داروهای بیهوشی، داشتن فیبروم‌های رحمی، خانم‌هایی که جنین درشت داشته یا دوقلو یا چند قلو باردار بوده و سزارین کرده‌اند.

عفونت محل سزارین: در کسانی که کیشه آبشان پاره شده است یا درگیر ترشحات عفونت شده‌اند و علائمی مثل تب، قرمزی، تورم و خروج ترشحات چرکی از محل برش دارند. با این عوارض مادر نیاز مجدد به بستری شدن دارد.

افسردگی

ناباروری ثانویه

فشارخون بالا

فواید زایمان سزارین
میزان درد زایمان برای سزارین: در زایمان طبیعی درد پیش از زایمان و پس از آن دیده می‌شود اما درد سزارین عمدتا پس از زایمان در محل برش حس می‌شود و به کمک مسکن های تزریقی و خوراکی می‌توان آن را رفع کرد.
میزان استرس: در زایمان به روش سزارین میزان استرس مادر قبل از وضع حمل بسیار کمتر از روش طبیعی است.

عوارض و معایب زایمان طبیعی
انقباض‌های رحم در حین زایمان مادر.
نامرتب شدن ضربان جنین.

تحت فشار قرار گرفتن بند ناف نوزاد در طول زایمان: در این حالت ممکن است مادر در حین زایمان دچار خونریزی شود.

خونریزی: تا حد ۵۰۰ سی سی طبیعی است. اگر میزان خونریزی زیاد باشد و مادر دیر به پزشک مراجعه کند، احتمال اینکه جانش را از دست بدهد وجود دارد.

تغییر فرم دستگاه تناسلی: افتادگی مثانه یا پارگی قسمت انتهایی واژن، عمدتا در خانم‌هایی که زایمان‌های متعدد داشته‌اند یا جنین درشت دارند دیده می‌شود.

عفونت

فشار خون بالا

درد شدید: یکی از روش‌های کنترل درد، تزریق داروی مسکن داخل عضله است. روش دوم استفاده از گازهای تنفسی است و درد زایمان مادر با تنفس این گاز تا حدودی کاهش پیدا می‌کند. روش سوم، ایجاد بی‌حسی از طریق اپیدورال در ناحیه کمر است. داروی بی‌حسی با استفاده از سوزن باریکی از میان ستون فقرات مادر به داخل فضای اپیدورال تزریق شده و زائو دچار بیهوشی موضعی در ناحیه کمر می‌شود که این خود عوارضی را در پی دارد.

تولد دیررس نوزاد در نتیجه تزریق داروی بی‌حسی: تزریق داروی بی حسی در فضای اپیدورال، زایمان را به تاخیر می‌اندازد. یعنی اگر قرار است نوزاد در طول ۶ ساعت به دنیا بیاید، این زمان به ۸ ساعت تغییر پیدا می‌کند.

استرس زیاد: تولد به موقع نوزاد و جلوگیری از آسیب‌های بعدی به بچه و مادر

خونریزی‌های دیررس: یعنی ممکن است بعد از زایمان مقداری از جفت درون بدن باقی مانده و مادر بعد از چند روز دچار خونریزی شده و عفونت کند.


مزایای زایمان به روش طبیعی

جمع شدن سریع رحم

سرپا شدن: اگر مادر بعد از زایمان طبیعی در قسمت انتهایی واژنش برش نداشته باشد، یکی دو ساعت بعد می‌تواند بنشیند. در صورتی که برش داشته باشد، با استفاده از مسکّن در کمتر از شش ساعت می‌تواند سرپا شود اما نمی‌تواند فعالیت‌های روزمره‌اش را داشته باشد.

ارتباط بهتر نوزاد با مادر: در زایمان طبیعی چون نوزاد بلافاصله در آغوش مادر قرار می‌گیرد، نوزاد از اولین شیر مادر که به نوعی واکسن هم هست، تغذیه کرده و تکامل بهتری پیدا می‌کند. علاوه بر اینها مادر هر چه زودتر نوزادش را در آغوشش بگیرد، خونریزی پس از زایمانش کمتر خواهد بود.