چکاپ زنان، شامل چه آزمایشاتی است؟

خانم ها در سنین مختلف مستعد ابتلا به برخی از بیماری ها هستند. این در حالی است که با انجام برخی آزمون ها و چکاپ های دوره ای می توان از بروز این مشکلات پیشگیری کرد و یا با تشخیص زود هنگام آنها نسبت به درمان به موقع اقدام کرد. در ادامه با مهمترین چکاپ های زنانه آشنا خواهید شد.

ماموگرافی
گرچه گاهی آقایان نیز به سرطان سینه مبتلا می شوند اما تعداد آقایان مبتلا به این بیماری تقریباً یک صدم خانم هاست.

در بعضی از خانم ها عوامل مستعد کننده ای وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد و از بین آنها می توان به وجود سابقه سرطان سینه در بستگان مخصوصاً بستگان درجه اول فرد (مادر، خواهر، دختر)، کم تحرکی و چاقی پس از سن یائسگی، مصرف چربی به مقدار زیاد، افزایش سن، سابقه سرطان سینه و عود مجدد بیماری، یائسگی دیررس (بعد از 55 سالگی)، بچه دار نشدن یا حتی تولد اولین فرزند بعد از سن 30 سالگی اشاره کرد.

خانم ها نباید منتظر این علائم باشند بلکه از سن 25 سالگی باید سالی یک بار توسط پزشک معاینه شوند و از 35 سالگی به بعد، با توصیه پزشک در پنج سال اول یک ماموگرافی و سپس هر دو سال یک بار ماموگرافی داشته باشند.

به طور معمول بین 40 تا 50 سالگی باید هر دو سال یک بار و از سن 50 تا 70 سالگی باید به صورت سالانه ماموگرافی سینه انجام شود اما خانم هایی که عوامل مستعد کننده مانند سابقه فامیلی و سرطان سینه در سنین پایین در آنها وجود داشته باشد باید ماموگرافی را تحت نظر پزشک از سنین پایین تری شروع کنند.

همچنین مراجعه به پزشک ربطی به اینکه خانم متاهل یا مجرد است ندارد و گاهی توده ها در خانم های مجرد هم دیده می شود.

پاپ اسمیر
پاپ اسمیر (PAP SMEAR) آزمایش نمونه های سلولی برداشته شده از قسمت گردن رحم در خانم هاست. این آزمون بهترین روش برای شناسایی عوارض پیش سرطانی و مخفی تومورهای کوچکی است که به سرطان گردن رحم منتهی می شوند.

این در حالی است که اگر سرطان گردن رحم زود شناسایی شود، می توان آن را درمان کرد. به طور کلی همه خانم هایی که ازدواج کرده اند باید سالی یک بار برای آزمون پاپ اسمیر به متخصص زنان مراجعه کنند اما انجام این آزمون برای دختران مجرد ضرورتی ندارد.

خانم هایی که سه سال مداوم نتیجه آزمایش شان منفی باشد می توانند با نظر پزشک شان آن را هر سه سال یک بار انجام دهند اما افرادی که به زگیل و عفونت مبتلا شده اند بیش از بقیه مستعد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند و باید با فاصله زمانی کمتری آزمون پاپ اسمیر انجام بدهند.

در این بین بهترین زمان انجام این آزمون بعد از اتمام قاعدگی یعنی حدود روز ۱۲ یا ۱۳ سیکل قاعدگی است که ضخامت مخاط دهانه رحم بیشتر و سلول های بیشتری در پاپ اسمیر قابل برداشت است.

بنابراین قبل از انجام آزمون با پزشک خود مشورت کنید تا از شرایط آن مطلع شوید؛ به عنوان مثال باید بدانید تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش پاپ اسمیر نمی توانید رابطه زناشویی داشته باشید.

آزمون سنجش تراکم استخوان
به گفته متخصصان، ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز می شود و تا سن 30 سالگی ادامه دارد؛ به طوری که توده استخوان هر فرد معمولاً در 30 تا 35 سالگی به بیشترین میزان خود می رسد و پس از این سن کاهش توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز می شود و معمولاً 30 درصد خانم هایی که به سن 75 سالگی می رسند دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شوند.

به کمک آزمون سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان می توان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرده و برای انجام آن راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده می کند و برای همه خانم ها از سن 60 سال و برای آقایان از سن 70 سالگی جهت تشخیص زود هنگام و درمان به موقع پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت آن توصیه می شود.

برای افرادی که سابقه شکستگی و یا سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند، این آزمون باید از سن 40 تا 45 سالگی انجام شود؛ به عنوان مثال 70 درصد پوکی استخوان ها ژنتیکی است و فردی که یک نفر از بستگان درجه اولش دچار شکستگی شده یا پوکی استخوان دارد، باید هر سال آزمون سنجش استخوان انجام دهد.

این چکاپ ها را جدی بگیرید
علاوه بر چکاپ های زنانه، آزمایش هایی هم وجود دارد که هم خانم ها و هم آقایان باید به آنها توجه کنند و با انجام آنها به صورت دوره ای از وضعیت سلامت شان با خبر شوند. این چکاپ ها عبارتند از:

آزمون فشار خون بالا
فشارخون براساس میزان خونی که قلب شما پمپ می کند و مقاومتی که شریان های شما در برابر آن نشان می دهند، اندازه گیری می شود.

در این بین هر چه قلب شما بخواهد خون بیشتری پمپ کند و شریان های شما هم تنگ تر باشند، قلب برای پمپ کردن همان میزان خون باید کار بیشتری انجام دهد و هر چه بالا بودن فشارخون دیرتر تشخیص داده شود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و آسیب های کلیوی هم افزایش می یابد. به طور کلی فشارخون یک فرد بالغ و سالم در صورتی به عنوان «فشارخون بالا» تخمین زده می شود که فشارخون ماکزیمم بالای 140 و فشارخون مینیمم بالای 90 میلیمتر جیوه باشد.

اگر فشار ماکزیمم بین 130 تا 140 و یا فشارخون مینیمم بین 85 تا 90 میلیمتر جیوه باشد، فشارخون، «مرزی» تلقی می شود. بنابراین خانم ها و آقایان سالم بعد از 40 سالگی باید هر دو سال یک بار و آنهایی که فشارخون حد مرزی دارند باید هر 3 تا 6 ماه یک بار فشارخون شان را اندازه بگیرند.

آزمون چربی خون
بالا بودن کلسترول بد (LDL) و تری گلیسیرید (TG) و پایین بودن کلسترول خوب (HDL) خطر ایجاد تصلب شرایین و بروز سکته را افزایش می دهد. به همین دلیل افراد بالای ۳۰ سال، اگر کلسترول LDL آنها کمتر از ۱۳۰ باشد، هر ۵ سال یک بار و اگر کلسترول LDL شان بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ (در حد مرزی) باشد، باید هر یک تا سه سال یک بار آزمایش چربی خون انجام دهند اما در صورتی که فرد، مبتلا به مشکلات قلبی عروقی باشد و از الگوی غذایی ناسالم و پرچربی پیروی کند، این آزمایش هر شش ماه یک بار باید تکرار شود.

آزمون سرطان پوست
برای تشخیص سرطان های پوستی، معاینه کامل پوست بدن لازم است. جامعه سرطان آمریکا توصیه می کند بین سنین 20 تا 40 سالگی هر 3 سال یک بار و پس از 40 سالگی هر سال باید معاینه پوست انجام شود تا با بررسی وضعیت سلامت پوست و در صورت بروز مشکل، بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود و بلافاصله فرد تحت درمان قرار بگیرد.

آزمون قند خون ناشتا
براساس آمار ۸ تا ۱۹ درصد جمعیت ۲۵ تا ۶۵ ساله کشور دیابتی هستند و این در حالی است که با آزمایش قند خون ناشتا می توان در مراحل اولیه، دیابت نوع ۲ را تشخیص داد و با کنترل بیماری از عوارض چشمی، کلیوی، قلبی عروقی و... پیشگیری کرد. آزمایش تشخیص زودرس دیابت نوع دو شامل اندازه گیری قند خون پس از هشت ساعت ناشتایی است. میزان طبیعی این آزمایش، کمتر از ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر است و میزان قند خون طبیعی دو ساعت پس از صرف غذا نیز کمتر از ۱۴۰ است.

اگر عدد به دست آمده بیشتر از این مقادیر باشد، فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت قرار دارد و باید تحت نظر یک متخصص غدد قرار بگیرد.

از طرفی همه افراد سالم بالای ۴۵ سال بدون سابقه خانوادگی دیابت لازم است که هر شش ماه یک بار قند خون شان را اندازه گیری کنند و آنهایی که در معرض خطر بیشتر ابتلا به دیابت هستند، مثلاً افراد دارای اضافه وزن یا افرادی با سابقه ژنتیکی بعد از ۲۵ سالگی باید هر سه ماه یک بار به آزمایشگاه مراجعه کنند و با یک آزمایش خون ساده چکاپ شوند.

آزمون بیماری های چشمی
معاینه چشم یکی از چکاپ هایی است که هم خانم ها و هم آقایان باید به آن توجه کنند. هنگام معاینه چشم، چشم پزشک بینایی و حرکات چشم شما را بررسی می کند و هدف از این معاینه تعیین قدرت بینایی و در صورت نیاز تجویز عینک است.

در عین حال مشخص می شود که آیا شما در معرض خطر بیماری هایی مثل گلوکوم، آب مروارید و دژنراسیون ماکولا قرار دارید یا خیر.

به همین دلیل تا 50 سالگی هر سه سال یک بار و بعد از 50 سالگی به صورت سالانه باید برای معاینه چشم به چشم پزشک مراجعه کنید.

معاینه های دوره ای ضروری
بعد از سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی انجام این چکاپ ها برای خانم ها و آقایان ضروری است:

ـ چکاپ کلی برای بررسی سلامت بدن به کمک آزمایش خون یا همان CBC به منظور تشخیص برخی از بیماری ها مثل کم خونی، انواع سرطان و... به صورت سالانه

ـ آزمایش مدفوع به منظور تشخیص زود هنگام سرطان های گوارشی مثل معده به صورت سالانه

ـ آزمون ورزش و بررسی سلامت قلب و عروق هر ۲ سال یک بار و بعد از ۶۰ سالگی به صورت سالانه

ـ مراجعه به دندانپزشک و بررسی سلامت دندان ها و لثه به صورت سالانه و یا هر ۲ سال یک بار