روش استحمام کودک، آنچه بسیار مهم است

پروسه بزرگ کردن یک کودک، پر از فراز و نشیب است. روندی که هر روز سوالات جدید و موقعیت‌های جدیدی را با خود به همراه می‌آورد. شما به عنوان والدین هر روز با اتفاقات جدیدی روبه‌رو می‌شوید که باید در لحظه تصمیم بگیرید و کار درست را انجام دهید. مخصوصا اگر این موقعیت به مسائل جنسی مربوط باشد!

مادران زیادی در همین سایت راجع به یکی از این موقعیت‌ها سوال کرده‌اند. موقعیتی که کودک آنها برای نخستین بار به تفاوت‌های جنسیتی خودش با والدین واقف شده یا سوالاتی پرسیده که آنها را برای جواب‌گویی در موقعیت سختی قرار داده است. از طرفی هم مسائلی مطرح شده مانند اینکه والدین تا چه سنی می‌توانند بچه‌های جنس مخالف را با خود به حمام ببرند؟ از چه زمانی باید مراقب این باشند که بچه‌ها موقع تعویض لباس بدن آنها را نبیند و...

با دکتر مهراندخت پورشایگان، روانشناس کودک و نوجوان، راجع به این موقعیت‌ها سوال می‌کنیم. او می‌گوید: بچه‌ها از وقتی که به دنیا می‌آیند تا دوسالگی تمام نیازهای‌شان را با مادرشان بر طرف می‌کنند و برای تمام وجوه زندگی به مادرشان وابسته‌اند. مادر نیز به عنوان مراقب بچه‌ها به خصوصی‌ترین وجوه فرزندشان واقف هستند چون کارهایی مانند نظافت بچه، عوض کردن پوشک و حمام بردن آن به عهده مادر است. چه نوزادان دختر و چه نوزادان پسر، اولین تجربه‌های محبت و عشق را با نوازش و بغل کردن از مادرشان می‌گیرند و نزدیک‌ترین ارتباط را با او دارند. اما با بزرگ شدن بچه‌ها این رابطه باید به تدریج تغییر شکل دهد تا هم بچه‌ها مستقل شوند وهم والدین با بچه‌هایشان به مشکل برنخورند.

یکی از این روابط که باید به تدریج شکل جدیدی به خود بگیرد حمام بردن بچه‌هاست. در اغلب موارد مادرها بچه‌ها را با خودشان حمام می‌برند و اگر فرزندشان پسربچه باشد ممکن است سوالاتی را در ذهن کودک شکل دهد که چرا بدن او با مادرش متفاوت است. با بزرگ شدن بچه‌ها پدرومادرها باید حتی به این مساله توجه داشته باشند که ممکن است بچه‌ها موقع لباس عوض کردن بدن والدین‌شان را ببینند و سوالاتی در ذهن‌شان شکل بگیرد.

با دیدن تفاوت‌ها بچه‌ها سوالاتی می‌پرسند مثل اینکه چرا مادرش او را به دنیا آورده و پدر این کار را نکرده یا اینکه چرا مادرش به او شیر داده است؟ حتی اگر این سوالات را به زبان نیاورند با لمس بدن مادر این کنجکاوی را نشان می‌دهد. بهترین واکنش والدین در مقابل چنین سوالات یا حرکاتی این است که رفتار سنجیده داشته باشند و با لطافت و خونسردی به کودک‌شان توضیحاتی بدهند که در حد فهم او باشد.

خیلی مهم است که بچه‌ها فکر نکنند ما به آنها جواب سر بالا می‌دهیم یا می‌خواهیم او را از سر خودمان باز کنیم. جواب‌هایی مانند اینکه: «وقتی بزرگ شدی خودت می‌فهمی...» یا «بچه نباید از این سوالات بپرسد...» یا پاس دادن بچه به یکدیگر مثلا اینکه مادر می‌گوید از بابا بپرس و پدر می‌گوید از مامان بپرس تا بچه خسته شود و دست از سوال پرسیدن بردارد.

بهترین کار در مقابل این وضعیت این است که شما از روش‌های بازی درمانی یا قصه‌گویی استفاده کنید. مثلا برایش قصه مرغی که تخم می‌گذارد یا گاوی که بچه می‌زاید را بگویید و توضیح دهید که در حیوانات هم جنس نر نمی‌تواند تخم بگذارد یا بچه بزاید. با این روش بچه‌ها تفاوت را از طریق طبیعت درک می‌کنند که تنها جنس ماده می‌تواند بچه بزاید و به آن بچه شیر بدهد. با این توضیح که این طبیعت موجودات است که خداوند در ذات آنها قرار داده است. این هم یک روش علمی است که ما با استفاده از آن تفاوت‌ها را توضیح می‌دهیم و هم اینکه کودک احساس نمی‌کند که ما مقابلش ایستاده‌ایم.

راجع به نوع پوشش والدین نسبت به کودکی که جنس مخالف آنهاست باید توجه داشت که تا 2تا3 سالگی کودک هنوز به مهارت‌های انگشتی تسلط پیدا نکرده و نسبت به جنسیت خود آگاهی ندارد. بنابراین حمام بردن کودکی که جنس مخالف ماست یا لباس عوض کردن در حضور او ایرادی ندارد اما از 3/5 تا 4 سالگی به بعد باید از این کار اجتناب کنند چون ممکن است ذهن بچه با سوالاتی مشغول شود و در ذهنش تصویرهایی بسازد. البته این به آن معنا نیست که بچه‌ها حس جنسی پیدا کنند بلکه این صرفا نوعی برانگیختگی است و مانند احساسات بلوغ نیست. تا سن زیر 5سال می‌توان خیلی از مسائل را برای بچه توضیح داد و روابط علی ومعلولی را در حد فهم کودک بازگو کرد. ولی لازم نیست که حتما همه چیز را با ذکر جزییات و خیلی دقیق به کودک توضیح دهیم. در سن پیش از دبستان بچه‌ها خیلی زود راضی می‌شوند.

در مورد حمام بردن پسربچه، بهتر است مادران کودک را در یک وان کوچک بگذارند و اجازه دهند او به مدت نیم ساعت در آب بازی کند و بعد خودشان با لباس سروبدن بچه را بشویند. لازم نیست که حتما خودشان همراه بچه حمام بگیرند.