کیست ساز بودن تخمدان، تاثیر بر ناباروری

برای درک درست کیست تخمدان و عوارض آن ابتدا باید توضیح مختصری در باره این عضو بدهیم. هر ماه روی سطح تخمدان زنانی که در سنین باروری قرار دارند، کیست‌های کوچکی که حاوی مایع هستند و فولیکول نامیده می‌شوند شکل می‌گیرند.

دلایل پلی‌کیستیک شدن تخمدا‌ن‌ها
بنا به گزارش مایو کلینیک دلایل قطعی پلی‌کیستیک شدن تخمدان‌ها تاکنون مشخص نشده است. به‌نظر می‌رسد که ژنتیک در این میان نقش مهمی دارد چنان‌که اگر مادر یا خواهر زنی مبتلا به این عارضه باشد احتمال ابتلای وی نیزافزایش می‌یابد. علاوه برنقش ژنتیک، بالا بودن بیش از حد انسولین خون نیزدر شکل‌گیری کیست تخمدان موثر است.

انسولین هورمونی است که از لوزالمعده ترشح می‌شود و وجود آن برای تبدیل غذا به انرژی واجب است. مشاهده شده که زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک دچار مقاومت به انسولین هستند. مقاومت به انسولین با توانایی بدن به پایین آوردن قند خون سروکار دارد، بالا رفتن سطح قند خون منجر به افزایش ترشح انسولین می‌شود. زیاد شدن انسولین خون سبب بالا رفتن تولید تستوسترون در بدن می‌شود و همانطور که گفته شد این هورمون سبب پلی‌کیستیک شدن تخمدان می‌شود.

علائم وجود سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
تمامی زنان مبتلا به این سندرم علایم یکسانی را ظاهر نمی‌سازند. همچنین ممکن است علایم با گذشت زمان تغییر کند. رایج‌ترین این علایم به شرح زیر است:
رویش غیرطبیعی مو در صورت، پشت و سینه
جوش
اضافه شدن وزن
طاسی مردانه
قاعدگی نامنظم
افسردگی

تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند مشکلات متعددی را در پی داشته باشد که ناباروری مهمترین آن به‌حساب می‌آید، ولی بالا رفتن کلسترول خون و فشارخون بالا نیز از عوارض مهم آن است و فرد مبتلا به آن بیشتربا خطر سکته قلبی روبرو است. دیگر عارضه ناشی از تخمدان پلی‌کیستیک دیابت است. تحقیقات نشان می‌دهد که در بیش از نیمی از زنان مبتلا پیش از سن ۴۰ سالگی علایم دیابت بروز می‌کند. همچنین چاقی و آپنه تنفسی نیز از عوارض این بیماری است. به‌علاوه احتمال ابتلا به سرطان رحم هم در این افراد بیشتر است. عوارض ابتلا به تخمدان پلی‌کیستیک به مشکلات جسمانی محدود نشده و افسردگی و اضطراب نیز در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود.

زمانی که خانمی یکی از این علایم را مشاهده می‌کند حتی اگر قصد بارداری نداشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کند. درمان به موقع از ظهور بسیاری از عوارض پیشگیری می‌کند. با اینکه ناباروری دلایل متعددی دارد، درمان تخمدان پلی‌کیستک در اولویت است. اگر مشکل تخمدان پیش ازشروع بارداری برطرف نشود احتمال وقوع مشکلاتی مانند عدم لانه‌گزینی جنین، دیابت حاملگی و زایمان زودرس بیشتر می‌شود. آزمایشی اختصاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و پزشک با تکیه بر معاینه، سابقه پزشکی و خانوادگی، آزمایش هورمونی خون و سونوگرافی به وجود آن پی می‌برد.

تاثیر بر ناباروری
PCOS به راه‌های مختلف سبب ناباروری می‌شود که توقف تخمک‌گذاری مهم‌ترین آن است. تخمک‌گذاری به علت بالا بودن میزان تستوسترون یا بالغ نشدن تخمک درون فولیکول‌ها انجام نمی‌شود و حتی اگر تخمک‌گذاری صورت گیرد به علت عدم تعادل هورمونی، دیواره رحم آمادگی پذیرش و لانه‌گزینی جنین را پیدا نمی‌کند. همچنین عدم تعادل هورمونی نظم قاعدگی را از بین برده احتمال وقوع حاملگی را کاهش می‌دهد.

درمان ناباروری
همانطور که دلایل قطعی برای بروز PCOS در دست نیست، درمان قطعی و شناخته شده‌ای هم برای آن وجود ندارد. راه‌های گوناگونی برای کنترل علایم این بیماری وجود دارد که با توجه به نیاز بیمار تفاوت می‌کند. همچنین تمایل بیمار به وقوع بارداری نیز در انتخاب نوع درمان موثر است.

رایج‌ترین راه درمان مصرف قرص‌های ضدبارداری است که البته برای زنی که درصدد باردار شدن است، انتخاب مناسبی نیست. از دیگر راه‌های درمان، تجویز داروهای کاهش قند خون است. اتخاذ سبک زندگی سالم، ورزش، کاهش وزن و رژیم غذایی سالم نیز با کاهش میزان مقاومت به انسولین، از شدت علایم می‌کاهند. برای بانوانی که بارداری هدف کوتاه‌مدت آنهاست، تجویز داروهایی که تخمک‌گذاری را تحریک و سیکل‌های ماهانه را منظم می‌کنند نیز توصیه می‌شود. در صورتی که هیچ‌یک از راهکارهای فوق نتیجه ندهد، به عنوان آخرین راه، انجام جراحی توصیه می‌شود.

در روش نوین جراحی، شکاف‌های ظریفی روی شکم بیمار ایجاد و از طریق آن سوزن خاصی که به جریان الکتریسیته وصل است، بسوی بخشی از بافت تخمدان که تستوسترون تولید می‌کند، هدایت می‌شود. تخریب این قسمت از بافت تخمدان و کاهش میزان تستوسترون فرآیند تخمک‌گذاری را تسهیل می‌کند. چنان‌که اشاره شد، کاهش وزن حتی به میزان ۵درصد کل وزن شخص، ازسرگیری چرخه طبیعی و منظم قاعدگی موثر است. همچنین کنترل اضطراب وافسرگی نیز احتمال باروری را زیاد می‌کند. اضطراب مستمر سبب ترشح بیشتر هورمون کورتیزول می‌شود و در نتیجه ترشح انسولین نیز زیاد می‌شود. همچنین رعایت رژیم غذایی حاوی قند کمتر سبب کاهش انسولین خون شده احتمال باروری را افزایش می‌دهد.

دیگر عوامل دخیل در ناباروری
به خاطر داشته باشیم که PCOS تنها دلیل ناباروری در زنان نیست. آندومتریوز نیز از دیگر دلایل عمده ناباروری هستند:

آندومتریوز: رشد غیرعادی آندومتر(لایه داخلی رحم) می‌تواند ناباروری را در پی داشته باشد. همچنین مشکلات لوله‌های تخمدان(فالوپ) نیز این حالت را تشدید می‌کند.

فیبروم: فیبروم‌ها، توده‌های غیر بدخیم رحم با جلوگیری از لانه‌گزینی جنین سبب ناباروری می‌شوند.

خبر خوش این است که می‌توان ادعا کرد امروزه برای درمان ناباروری زنان به هر علتی که باشد راه حلی پیدا شده و با عملی کردن آن گامی بسوی باروری برداشته می‌شود ولی اهمیت گام نخست یعنی مراجعه به موقع به پزشک شاخص‌ترین این اقدامات است.