افسردگی بعد از بارداری، سقط و زایمان

میزان سقط جنین در زنان افسرده بیشتر است

بیشتر دختران جوانی که ازدواج می‌کنند دوست دارند پس از ازدواجشان مادر شوند و کودکشان را به دنیا بیاورند اما گاهی در زندگی مسائلی پیش می‌آید که دور از ذهن است. خیلی از مادران باردار مجبورند بنا به دلایلی بخشی از دوران بارداریشان را تنها بگذرانند. در این گفت‌وگو دکتر مریم کاشانیان، متخصص زنان و زایمان درباره حل این مشکل نکاتی را گفته‌اند که می‌خوانید.

آیا بارداری باعث کاهش خلق و افسردگی می‌شود؟

بله، چون بارداری تا حد زیادی باعث کاهش انرژی روانی می‌شود و خانم باردار ممکن است به‌دلیل بارداری حتی دچار افسردگی نیز شود. نتایج تحقیقات نشان داده میزان سقط جنین در زنانی که در دوران اول بارداریشان دچار افسردگی شدیدی هستند، بیشتر است. استرس در یک خانم باردار، ممکن است بر زندگی کودک در آینده نیز تاثیر بگذارد.

افسردگی معمولا چه نشانه‌هایی دارد؟

افسردگی با علائمی مانند احساس غمگینی، شکست، ناراحتی و کلافگی، هیجان، استرس و بی‌علاقگی به همه چیز مشخص می‌شود؛ در واقع بیمار با بیان این علائم، ناراحتی خود را بروز می‌دهد. بسیاری از ما، شاید چند روزی در ماه با چنین احساسات منفی‌ای روبرو شویم، اما اگر این علائم زودگذر باشند، افسردگی محسوب نمی‌شوند و نوعی تحول رفتاری خوانده می‌شوند؛ اما اگر فرد مدت زیادی با این تحولات رفتاری درگیر باشد و مشکلاتی مانند احساس پوچی، عصبانیت و احساس عجز و ناکامی نیز به آنها افزوده شود، افسردگی آغاز شده است. افسردگی ممکن است خفیف، متوسط یا بسیار پیشرفته و جدی باشد که متاسفانه گاهی خود فرد نیز از بیماری خود آگاه نیست و با مراجعه به پزشک از آن آگاه می‌شود چراکه تصور می‌کند این علائم طبیعی و ناشی از خستگی کار روزانه است!

آیا عوامل ژنتیکی و محیطی، روی کودک تاثیر می‌گذارند؟

بله، حتی اگر کودک در یک خانواده صمیمی و حمایت‌کننده بزرگ شود از آنجایی که مغز کودک بعد از تولد به رشد خود ادامه می‌دهد، ممکن است برای جبران تاثیرات پیش از تولد، رفتارهای جدیدی را بیاموزد.

مادرانی که باردار هستند و بنا به شرایطی همسر یا اقوام خود را کنارشان ندارند برای رفع تنهایی و نداشتن استرس چه باید بکنند؟

در وهله اول بهتر است تنها نمانند و کسی را کنار خودشان داشته باشند تا اگر مشکلی پیش آمد بتوانند از کسی کمک بگیرند به‌خصوص خانم‌هایی که افت فشار یا خونریزی دارند بهتر است تنها نمانند یا حداقل شماره تلفن شخصی را داشته باشند تا اگر حادث‌های برایشان پیش آمد از آن فرد کمک بگیرند.

معمولا خانم‌ها در این شرایط کمتر میل به غذا خوردن دارند. آیا این کم‌غذایی ممکن است روی جنین اثر منفی بگذارد؟

اگر هر روز مادر هر 5 گروه مواد غذایی اصلی را دریافت کند مشکلی برای رشد جنین به‌وجود نمی‌آید مگر اینکه مادر دچار سوءتغذیه و محرومیت غذایی باشد.

هنگام زایمان حضور همسر چقدر واجب و ضروری است؟
خیلی زیاد، چون مادر با احساس بهتری به اتاق عمل می‌رود و احساس امنیت می‌کند. ضمن اینکه اساسا حمایت و بودن همسر کنار زن هنگام زایمان به او کمک می‌کند استرس کمتر و زایمان راحت‌تری داشته باشد.

گرسنه نمانید
دکتر رضا راستمنش، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی خانم‌های بارداری که مجبور هستند مدتی از زمان بارداریشان را تنها سپری کنند معمولا در این شرایط میلی هم به خوردن غذا ندارند در حالی که گرسنه ماندن هم برای خودشان خطرناک است و هم برای جنینشان. به همین دلیل توصیه می‌کنم حتما هر 5 گروه مواد غذایی اصلی را دریافت و سعی کنند به خودشان گرسنگی ندهند. ضمن اینکه در طول 9 ماه بارداری از خوردن مواد مضر خودداری کنند و تا می‌توانند غذاهای سالم و خانگی بخورند به‌خصوص خوردن انواع سبزی و میوه را توصیه می‌کنم و همین‌طور خوردن ماهی که امگا3 زیادی دارد. امگا3 می‌تواند خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. ضمنا بهتر است از خوردن هر ماده غذایی خام و نپخته خودداری کنند. سبزیجات می‌توانند مقدار زیادی از ویتامین‌ها از جمله A و C و مواد معدنی و فیبر را فراهم کنند. یکی از مشکلات خانم‌های باردار در دوران بارداری یبوست است که این مشکل با مصرف سبزی‌ها برطرف می‌شود. نیاز به ویتامین C در بارداری 70 درصد بیشتر از زمان غیربارداری است که یک رژیم معمولی خوب به راحتی این مقدار را در اختیار مادر قرار می‌دهد. کلم، حبوبات، سیب‌زمینی، اسفناج، دانه‌های سبز و گوجه‌فرنگی غنی از ویتامین C هستند و به جذب آهن موجود در غذاها کمک می‌کنند. بدن ما ذخیره ویتامین C ندارد و با مصرف درست مواد غذایی نیاز به این ویتامین به راحتی فراهم می‌شود. ضمنا باید توجه داشت چربی‌ها، روغن و شکر با احتیاط مصرف شوند.
نگاه روان‌شناس

دکتر پرویز رزاقی، مدرس دانشگاه

خود را از افسردگی دور نگه دارید

تنهایی پدیده‌ای است که معمولا با سختی و مشکل همراه است و این مساله ممکن است برای هر فردی پیش بیاید؛ از کودک گرفته تا سالمندان. و در این میان خانم‌های باردار بنا به شرایط خاصی که دارند از تنهایی بیشتر رنج می‌برند. به همین دلیل ما توصیه می‌کنیم خانم‌های باردار حتی‌الامکان تنها نمانند و حتما کسی کنار آنها باشد تا در زمان لازم آنها را حمایت کند. خانم‌های باردار به دلیل شرایط خاصشان بیشتر احساس ترس و ناراحتی دارند و بیشتر در فکر این مساله هستند که جنینشان را سالم به دنیا بیاورند. به همین دلیل تنهایی بیش از حد به آنها این فرصت را می‌دهد که بیشتر در این افکار فرو بروند و در نتیجه اضطرابشان هم بیشتر می‌شود.

خیلی از مادران در این شرایط گریه و با این کار سعی می‌کنند تنهایی و غمشان را کم کنند در حالی که این مساله به شدت روی جنینشان اثر منفی می‌گذارد و تا سال‌ها ممکن است آن کودک از نظر روانی افسرده و منزوی شود یا حتی پرخاشگر. به همین دلیل بهتر است خانم‌های باردار از گریه کردن‌های بیش از اندازه خودداری کنند و به جای این کار به کارهای مورد علاقه‌شان بپردازند مثلا موسیقی گوش کنند، به پیاده‌روی بپردازند، کتاب بخوانند، سینما بروند یا با دوستانشان صحبت کنند تا از این طریق به آرامش برسند و از استرسی که دارند، بکاهند. از طرفی دیگر، صحبت کردن با همسر بسیار در آرامش مادر تاثیر دارد.

بهتر است همسر حتی اگر مجبور است بنا به دلایلی مدتی از همسر خود دور باشد و از طریق تلفن یا شبکه‌های اجتماعی با همسرش در ارتباط باشد و او را حمایت کند تا احساس تنهایی در این دوران به حداقل برسد چون اگر خانم باردار از این گونه حمایت‌ها هم بی‌نصیب بماند قطعا دچار افسردگی خواهد شد و ممکن است خودخوری‌های بیش از اندازه مادر حتی باعث زایمان زودرس شود و جان مادر و جنین را به خطر بیندازد. نکته دیگری که می‌توانم به آن اشاره کنم دعا کردن و ذکر گفتن است بهتر است خانم بارداری که مجبور است مدتی را تنها زندگی کند، سعی کند با دعا و ذکر گفتن قلب و روان خود را آرام کند و از خدا بخواهد تا مسافرش را به سلامت به دنیا بیاورد.

دکتر مریم کاشانیان، متخصص زنان و زایمان