نگهداری بند ناف نوزاد، چرا مهم است؟

«پزشکان ایرانی در بیمارستان شریعتی تهران با پیوند خون بندناف خواهر یک نوجوان مبتلا به سرطان خون (لوسمی حاد انفوئیدی)، این نوجوان ۱۲ ساله را درمان کردند.» این متن خبری بود که شهریورماه بر روی خروجی رسانه ها قرار گرفت. الهام که به بیماری لوسمی حاد لنفوئیدی، یکی از سرطان های کودکان مبتلا شده بود، با سلول‌های بنیادی خون بندناف خواهرش که در بانک خون بندناف رویان ذخیره سازی شده بود، مداوا شد.

برای بهبودی الهام امید داشتم

این پیوند را دکتر سعید یوسفیان، فوق تخصص هماتولوژی کودکان تشخیص داده است. یوسفیان در گفت و گو با اصفهان زیبا می‌گوید: الهام، بیمار نوجوان پیر بکرانی در حدود دو سال پیش با تشخیص بیماری سرطان خون (لوسمی حاد انفوئیدی) به من مراجعه کرد. دختری 13 ساله که تنها فرزند خانواده و مادرش هم باردار بود. نوع سرطان الهام بسیار وخیم بود، به گونه ای که پس از شیمی درمانی و رسیدن به مرز بهبودی باید کاندید پیوند می شد، زیرا اگر پیوند نمی شد، ممکن بود بیماری او عود کند. با توجه به اینکه سیستم اچ ال ای والدین به او مطابقت نداشت، من امید داشتم که بتوانم فرزند بعدی خانواده را برای الهام، دهنده قرار دهم و همواره امیدوار بودم روزی می رسد که با گرفتن نمونه بند ناف خواهرش، الهام را به فاز بهبودی برسانم.

دکتر یوسفیان با مرور خاطراتش با این بیمار ادامه می‌دهد: هنگام شیمی درمانی، الهام عفونت‌های وخیمی داشت و من خاطرم هست که در یکی از شب های عید سال گذشته حال او بسیار وخیم شد. من هم تا حدودی از او قطع امید کردم؛ عفونتی که به صورت قارچ تمام دهان و صورت الهام را فرا گرفته بود. الهام، والدین صبور و پر طاقتی داشت و من نیز به آنها امید می دادم. شیمی درمانی الهام هشت ماه طول کشید و دو بار حــال او بســـیار وخیم شد. الهــــام در فاز یکـــی از عفونت‌هایش سه ماه در بیمارستان، آنتی بیوتیک مصرف می کرد، اما علی‌رغم همه این مشکلات توانستم او را به فاز بهبودی برسانم و بیماری مغز استخوان او را حذف کنم. بالاخره خواهر الهام متولد شد و پدرش نمونه بند ناف او را نگه داشت و برای من آورد. هنگامی که دیدم کد بند ناف با بدن الهام سازگاری دارد، بسیار خوشحال شدم و بلافاصله با همکارانم در تهران تماس گرفتم و آنها را در جریان قرار دادم. او را به تهران منتقل کردیم و پیوند انجام شد.

خوشبختانه یک سال و نیم از پیوند الهام می گذرد، او بهبودی کامل پیدا کرده است و در حال حاضر اکنون هر ماه یک بار برای چکاپ به نزد من می آید. پیوندهای بسیاری از اصفهان انجام شده است، اما الهام تنها بیماری بود که مادرش حامله بود. از او نمونه گرفتیم و از بیماری نجات پیدا کرد. در هر سرطان از لحاظ بهبودی درصدی وجود دارد، اما در کل، سرطان های اطفال با درمان های جدید بهبودی بهتری دارند. این متخصص بیان می‌کند: متاسفانه بخشی برای پیوند در بیمارستان های اصفهان وجود ندارد، زیرا پیوند آلوژن به پرستاران مجرب و سیستم آزمایشگاهی نیاز دارد که در اصفهان موجود نیست.این فوق تخصص هماتولوژی کودکان با بیان اینکه موسسه رویان در حل بسیاری از بیماری ها و سرطان ها جایگاه خاصی دارد، اظهار کرد: برای درمان برخی از سرطان ها از درمان هایی مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده می شود، ولی برخی از سرطان ها از لحاظ ذاتی به گونه ای هستند که راهی جز درمان پیوند سلول های بنیادی برای آنها وجود ندارد یا در برخی از مواقع، شیمی درمانی به درمان سرطان ها جواب مثبت نمی‌دهد یا به دلیلی ممکن است بیماری عود کند که از درمان پیوند سلول های بنیادی استفاده می شود.

این پیوند به دو صورت آلوژن یا آتولوگ انجام می شود. در پیوند آتولوگ، پیوند از خود فرد به فرد است. در این پیوند باید برای فرد یک دهنده وجود داشته باشد و در واقع ما باید سلول‌های بنیادی فرد دهنده را بگیریم و به فردی که گیرنده است، تزریق کنیم. در حال حاضر در مبحث سرطان، پیوند سلول های بنیادی یکی از درمان هایی است که بسیار جای خودش را باز کرده است. در بسیاری از سرطان ها به خصوص سرطان های خون ممکن است به دلیلی بیمار ما کاندید پیوند سلول های بنیادی شود، بنابراین فردی را که برای پیوند سلول های بنیادی کاندید می‌کنیم باید از لحاظ سیستم اچ ال ای با فرد گیرنده سازگاری داشته باشد و آزمایش های دو فرد را ارسال می کنیم تا آزمایش های دیگر هم بر روی آن مورد بررسی قرار گیرد.

او می گوید: در یک خانواده از نظر آماری 25 درصد این شانس وجود دارد که خواهران و برادران از این لحاظ با فرد گیرنده همخوانی داشته باشند. این سازگاری اگر در والدین و افراد خانواده وجود نداشته باشد، در بانک سلول های اچ ال ای جستجو می شود و آزمایش‌های مورد نظر را بر روی همان فرد انجام می‌دهند و باید نمونه‌های اچ ال ای او را در آن بانک نگهداری کنند که اگر زمانی بیماری دهنده نداشت بتوانند به آن بانک مراجعه کنند و آن فرد اگر همخوان بود از او دعوت شود تا برای پیوند مراجعه کند. ابتدا نمونه ای از فرد گرفته می شود، اگر مثبت بود باز هم آزمایش های دیگری انجام می شود و نیاز به نگهداری خون نیز نیست.

18 تا 55 ساله ها برای پیوند مناسب تر هستند
یوسفیان ادامه می دهد: افراد بین سنین ۱۸ تا ۵۵ سال که تابعیت ایرانی داشته و سابقه بیماری‌های جسمی و روانی از قبیل قلبی، صرع، کلیوی، سرطان، ژنتیکی و غیره ندارند، می‌توانند با ثبت اطلاعات خود در سایت مربوط به بانک سلول های بنیادی، آمادگی خود را برای خون‌گیری اعلام کنند. پس از ثبت نام و ثبت اطلاعات در بانک سلول های بنیادی و سازگاری سیستم HLA ، فرد دهنده با بیماران HLA مشابه این فرد دهنده، می‌تواند به عنوان منجی گیرنده باشد. براساس گزارشات، تاکنون عوارض جدی ثابت شده‌ای برای اهدای سلول های بنیادی گزارش نشده است و همه افراد می توانند در این اقدام خداپسندانه شرکت کنند.این متخصـــص اورولوژی کودکـــان با بیان اینــکه خوشبختانه شش مرکز در سطح کشور در استان های تهران، مشهد، تبریز، شیراز، کرمانشاه و اصفهان تشکیل شده اظهار می دارد: امیدواریم با مراجعه به این مراکز و افزایش تعداد داوطلبان، شاهد آن باشیم که همه بیماران بتوانند، دهندگان خود را در کشور و در شهر خودشان انتخاب کنند.یوسفیان ادامه می‌دهد: اطلاعات افراد به صورت علمی بررسی و از نظر اطلاعاتی داده‌ها سنجیده می شود. ممکن است فرد دهنده در یک کشور اروپایی باشد و سیستم سازگاری او با فردی در یکی از شهرهای ایران مطابقت داشته باشد که از او دعوت می شود به ایران بیاید، ولی این کار هزینه بر است.


نبود بودجه، سد راه ماست
یوسفیان گفت: درصدد بودیم سیستم بانک پیوند سلول های بنیادی را شش ماه گذشته در اصفهان راه اندازی کنیم، اما به دلیل مشکلات بودجه ای این کار عملی نشد و نتوانستیم افراد را برای ثبت نام دعوت کنیم. افرادی که ممکن است در اقوامشان بیمار سرطانی داشته باشند، می توانند در این بانک ثبت نام کنند. در حال حاضر در حدود ۲۰۰ نفر در این سایت ثبت کرده اند و سایت اصفهان هم جهانی است و اطلاعات اعضا در همه نقاط دنیا وجود دارد. در ایران این بانک هنوز از لحاظ تعداد اعضا تجهیز نشده و دهنده‌هایی که برای ما پیدا می شود از کشورهای اروپایی هستند که ورودشان به کشور هزینه ای بالغ بر ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان نیاز دارد که اگر خانواده ها تمکن مالی نداشته باشند خیرین این هزینه را پرداخت می کنند. در ایران صدها هزار عضو در این بانک وجود دارد. یوسفیان تصریح کرد: افرادی که به هر دلیلی کاندید پیوند می‌شوند، می‌توانند پس از ثبت نام به بیمارستان سید الشهدا مراجعه کنند تا از آنها آزمایش های لازم گرفته شود.