روش جلوگیری از ناباروری زنان

در حدود یک سوم از مشکلات باروری گزارش شده، اشکال از جانب مرد است. یک سوم از جانب زن و یک سوم باقی مانده از سوی هر دو زوج است.

بیش از ۱۵ درصد زنان در زمانی در طول زندگی برای باردار شدن، دچار مشکلاتی میشوند. باردار نشدن زمانی یک مشکل خوانده میشود، که فرد بعد از یک سال تلاش، همچنان ناکام مانده باشد. از زمانی که مشکلات باروری گریبانگیر بیش از ۳/۷ ملیون زوج آمریکایی شده است، تحقیقات وسیعی پیرامون اثرات شیوه‌ی زندگی و رژیم غذایی بر این موضوع انجام میشود.

در حدود یک سوم از مشکلات باروری گزارش شده، اشکال از جانب مرد است. یک سوم از جانب زن و یک سوم باقی مانده از سوی هر دو زوج است. مشکلات مردان معمولا به تعداد اسپرمهای سالم مربوط میشود. ولی مشکلات زنان میتواند ناشی از چندین عامل مختلف باشد: مشکلات ساختاری رحم، لوله‌های فالوپ مسدود شده و در اغلب موارد تخمکهای ناسالم.

بیماری های آمیزشی را به دو دسته بزرگ «قابل درمان» و «غیرقابل درمان» تقسیم می کنند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، سالیانه ۳۳۳ میلیون مورد جدید ابتلا به بیماری آمیزشی قابل درمان (سیفیلیس، سوزاک، کلامیدیا و تریکومونا) در جهان اتفاق می افتد. از هر ۲۰ جوان، یک نفر در سال به بیماری های آمیزشی قابل درمان مبتلا می شود (در این آمار بیماری های آمیزشی ویروسی مثل ایدز در نظر گرفته نشده اند). بیماری های آمیزشی در کشورهای در حال توسعه، جزو ۵ بیماری اول جامعه هستند.

این بیماری ها مهم ترین علت قابل پیشگیری ناباروری به خصوص در زنان هستند. سه دهه قبل، شایع ترین بیماری آمیزشی، «سوزاک» بود، دو دهه قبل «عفونت با کلامیدیا» و درحال حاضر عفونت با دو نوع ویروس «پاپیلوم انسانی» و «ویروس هرپس» (تبخال تناسلی). این آمارها مربوط به کل دنیا هستند و در بعضی از نقاط جهان شایع ترین نوع بیماری آمیزشی متفاوت است و ممکن است هنوز سوزاک یا بیماری دیگری باشد. از وجود بررسی های آماری دقیق و معتبر در کشورمان اطلاعی ندارم.

راه های مناسب برای پیشگیری از ناباروری زنان

بهترین روش پیشگیری بیماری های آمیزشی، اجتناب از تماس جنسی با فرد آلوده و تمام مایعات طبیعی بدن وی مثل بزاق دهان است. استفاده صحیح از کاندوم خطر ابتلا را تا حد زیادی کاهش می دهد. در صورت لزوم می توان برای تشخیص ابتلای فرد به بیماری آمیزشی، از تست های آزمایشگاهی استفاده کرد. باید توجه داشت که بسیاری از عفونت ها بلافاصله پس از ابتلا، قابل تشخیص نیستند، بنابراین باید مدتی اجازه داد تا تست مربوطه مثبت شود. گاهی بعضی از بیماری های آمیزشی مثل ویروس پاپیلوم انسانی را نمی توان حتی با آزمایش های دقیق نیز تشخیص داد. یکی دیگر از روش های پیشگیری، واکسن است.

بعضی از بیماری های آمیزشی ویروسی مثل هپاتیت، تبخال تناسلی و تعدادی از گونه های ویروس پاپیلوم انسانی واکسن موثر دارند. بعضی بیماری های مقاربتی باعث ایجاد زخم در ناحیه تناسلی می شوند. خطر ابتلا به ایدز در این افراد ۱۰ برابر افراد عادی است بنابراین هرگونه زخم، بریدگی یا حتی خراش جلدی خطر ابتلا به بیماری های آمیزشی را به شدت افزایش می دهد.

کاندوم برای پیشگیری

در اینکه کاندوم در پیشگیری از عفونت های آمیزشی موثر است، هیچ شکی وجود ندارد، ولی اگر استفاده از آن به صورت صحیح نباشد، از قدرت پیشگیری کنندگی آن به مقدار زیادی کاسته می شود زیرا کاندوم فقط برخی از نواحی را می پوشاند. اگر ناحیه ای از پوست بدن خراش داشته باشد (مثل دست)، عفونت به ویژه ویروس ایدز به راحتی می تواند وارد بدن شود. بهتر است از کاندوم های با جنس لاتکس استفاده و هنگام استفاده از کاندوم، نکات زیر را رعایت کرد:

- عده ای ۲ ۱ سانتی متر از کاندوم را در ناحیه نوک آلت آزاد می گذارند تا مایع منی در آن جمع شود. این کار به هیچ وجه صحیح نیست و از قدرت پیشگیری کننده کاندوم کاسته می شود.

- کاندوم نباید شل باشد.

- برخی افراد کاندوم را پس از یک بار مصرف برمی گردانند تا دوباره از آن استفاده کنند. این کار را هرگز انجام ندهید.

- کاندوم هایی که جنس آنها لاتکس یا پلی اورتان نیست، از ایدز پیشگیری نمی کنند.

- با کاندوم های لاتکس نباید از مواد روان کننده با نرم کننده روغنی استفاده کرد. چون کاندوم را قابل نفوذ می کنند.

- کاندوم هایی که در آنها از مواد طعم دهنده استفاده می شود، باعث رشد قارچ می شوند.

باید در نظر بگیرید که کاندوم پس از استفاده، به یک ماده بسیار آلوده کننده تبدیل می شود، بنابراین آن را باید دور بیندازید و از بین ببرید. کارگری که مشغول جمع آوری زباله است، ممکن است از راه تماس با کاندوم آلوده گرفتار بیماری آمیزشی شود. ماده ای به نام «نانوکسینول» به صورت ژل یا کرم به عنوان ماده پیشگیری کننده از عفونت های آمیزشی تبلیغ می شود و در بازار ایران نیز موجود است. این ماده نه تنها از بیماری های آمیزشی جلوگیری نمی کند، بلکه استفاده از آن خطر ابتلا به ایدز را در زنان افزایش می دهد.

راهکارهای پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت

رژیم های غذایی و شیوه ی زندگی هم میتوانند عامل بوجود آورنده ی این مشکلات باشد. در اینجا به چند مورد از این موارد اشاره میکنیم:

وزن

وزن زنان میتواند قدرت باروری آنان را تحت تاثیر قرار دهد. در حقیقت، طبق تحقیقات انجمن پزشکی زاد و ولد آمریکا، ۱۲ درصد ناباروریها ناشی از نامتعادل و نامناسب بودن وزن افراد است. میزان کم چربی بدن مقدار هورمون استروژن را به قدری کاهش میدهد که قدرت باروری را از بین میبرد. همینطور زیاد بودن چربی بدن میزان هورمون استروژن را افزایش میدهد، که در این حال این هورمون مثل قرصهای ضدبارداری عمل کرده و تخمک گذاری را متوقف میکند. همچنین چاقی، باعث میشود تا درمانهای موجود کارساز نباشند.

تنها زنان نیستند که با اضافه وزن قدرت باروری را از دست بدهند. مطالعات مختلف نشان میدهند که اضافه وزن مردان تولید اسپرمهای ناسالم را افزایش میدهد. تعدادی از محققان توصیه میکنند که مردان برای حفظ قدرت باروری، باید مقدار فراوانی سبزیجات و میوه‌های تازه مصرف کنند. این مواد با فراهم کردن آنتی اکسیدانت، از آسیب دیدن اسپرمها جلوگیری میکنند. ولی در کل، تحقیقات نتایج مختلف و متفاوتی ارائه کرده‌اند.

سندرم پلی کیستیک تخمدان

این بیماری ناشی از عملکرد غیرطبیعی غدد درون ریز بدن است، که اغلب تخمک گذاری را دچار مشکل میکند. در زنانی که به این اختلال گرفتارند، میزان هورمونهای جنسی و هورمون انسولین نامتعادل است. و تولید تخمک و چرخه‌ی قاعدگی اغلب دچار مشکل میشوند. علاوه بر نازایی، این اختلال خطر ابتلا به دیابت، بیماریهای قلبی و انواعی از سرطانها را افزایش میدهد. خوشبختانه، کاهش وزن فقط به میزان 5 درصد برای طبیعی شدن سطح هورمونها در بدن و بازگشت قدرت باروری کافی است. فعالیتهای فیزیکی منظم نیز اثر بسزایی دارند. همینطور رژیم غذایی حاوی فیبر نیز مهم است.

کم خونی

کمبود سلولهای خونی سالم ناشی از کمبود آهن، کمبود ویتامین B-۱۲ و کبود فولات، با ناباروری رابطه‌ی مستقیم دارد. تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است ولی میتوان گفت که زنان میتوانند با رژیم غذایی سالم، از بروز بسیاری از انواع کم خونی‌ها پیشگیری کنند. برای پیشگیری از کمبود فولات مقدار فراوانی سبزیجات و حبوبات مصرف کنید. اگر از محصولات حیوانی استفاده نمی‌کنید (ازجمله لبنیات)، از غذاهای غنی شده و مکملهای غذایی برای دریافت میزان کافی ویتامین B-۱۲ استفاده کنید.

رژیم غذایی

عادتهای غذایی متعادل و سالم میتواند به قدرت باروری کمک کند. در یک مطالعه‌ی وسیع، بیش از 17000 پرستار گزارش دادند زنانی که رژیم های غذایی مناسب دارند بیشتر از 66 درصد، کمتر به اختلالات باروری و تخمک گذاری دچار میشوند. زنان مورد مطالعه در این تحقیق رژیم غذایی سرشار از چربی‌های سیرنشده (این چربی در روغن زیتون و آجیل یافت میشود) و پروتئینهای گیاهی و چربیهای ترانس بسیار کم داشتند. این نوع عادتهای غذایی باعث میشوند که میزان انسولین به طور طبیعی به حد معمولی برسد و این امر باعث مهیا شدن آنتی اکسیدانتهای ضروری میشود.

تنباکو

مصرف تنباکو قدرت باروری را هم در مردان و هم در زنان تحدید میکند. تنباکو در زنان خطر بوجود آمدن جهشهای ژنتیکی را در تخمک افزایش میدهد. همچنین در مردان باعث تولید اسپرمهای ناسالم، کاهش میزان تولید اسپرم و اختلال در قدرت حرکتی اسپرمها میشود. همچنین نیکوتین و سایر مواد شیمیایی، تخمک گذاری را با کاستن از میزان ترشح استروژن دچار مشکل میکنند.

باید توجه داشت که نتایج بسیاری از این تحقیقات تنها رابطه‌ی بین شیوه‌ی زندگی و بیماریها را مشخص میکنند، و در بیان علت وقوع این پدیده‌ها ناتوان‌اند.

سازمان بهداشت جهانی، راهکارهایی برای پیشگیری از بیماری های آمیزشی در اختیار دولت ها قرار داده است. این راهکارها عبارتند از:

آگاهی دادن به مردم در مورد رفتارهای جنسی پرخطر

- دسترسی عمومی به کاندوم های با کیفیت خوب و قیمت مناسب

- تشویق افراد مبتلا به بیماری های آمیزشی برای مراجعه سریع به پزشک همراه همسرشان

- گنجاندن درمان بیماری های آمیزشی در اصول بهداشتی پایه کشور

- ایجاد سرویس اختصاصی برای افرادی که رفتارهای جنسی پر خطر دارند مثل زنان خیابانی، معتادان به موادمخدر و زندانی ها

- فراهم کردن امکان درمان صحیح و موثر زوجین و آموزش به آنها

- غربالگری بیمارانی که بیماری شان از نظر بالینی بدون علامت است (مثل سیفیلیس و کلامیدیا)

- فراهم کردن امکان مشاوره و آزمایش اختیاری برای ایدز

- پیشگیری و مراقبت از سیفیلیس و التهاب ملتحمه نوزادان

- مشارکت تمام منابع شامل بخش خصوصی و جامعه در پیشگیری و مراقبت از بیماری های آمیزشی