افسردگی بعد از زایمان، اضطراب دوران بارداری

وقتی تازه مادر می‌شوید، حتما انتظار دارید بهترین دوران عمرتان را سپری کنید؛ اما اگر همه چیز دقیقا خلاف انتظارات شما رخ بدهد، با چالش بزرگی مواجه می‌شوید. مطمئن باشید در این زمینه تنها نیستید: حدود ۴۰ تا ۸۰ درصد از مادران پس از به دنیا آوردن فرزندشان دچار افسردگی می‌شوند. عارضه‌ای که با غم، نارضایتی، نگرانی و خستگی مفرط همراه است. افسردگی معمولا چند روز بعد از زایمان شروع می شود و در عرض دو تا سه هفته خودبه‌خود از بین می‌رود.
با این حال، اگر احساسات منفی شما به سرانجام نرسد و بیش از دو هفته متوالی به طول انجامد، ممکن است به یک بیماری جدی‌تر مبتلا شده باشید.

آیا ممکن است افسردگی پس از زایمان گرفته باشم؟
گاهی اوقات تمییز دادن افسردگی بالینی و تنش و خستگی ناشی از زایمان کار دشواری است. اما اگر احساسات منفی و غم و اندوه شما آن‌چنان قدرتمند است که شما را از انجام کارهای روزانه باز می‌دارد، می‌توان گفت که افسردگی پس از زایمان گرفته‌اید. حدود ۱۰ درصد از مادران پس از زایمان دچار این عارضه می‌شوند. اما برخی از کارشناسان بر این باورند که تعداد بیماران از این هم بالاتر است، چون فکر می‌کنند خیلی‌ها اصلا سراغ درمان نمی‌روند. اگر با علائم غیرطبیعی دست و پنجه نرم می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید تا معاینه شوید.
به گزارش انجمن روانپزشکی آمریکا، افسردگی پس از زایمان قبل و یا پس از به دنیا آمدن بچه بروز پیدا می‌کند. حدود نیمی از خانم‌های مبتلا به این عارضه نیز در دوران بارداری با علائم مشخصی مواجه می‌شوند.

علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان چیست؟
علائم و نشانه‌های افسردگی بالینی و افسردگی پس از زایمان شبیه یکدیگرند. اگر یک تا پنج نشانه زیر را در خود می‌بینید، ممکن است افسردگی پس از زایمان گرفته باشید:
غم و اندوه شدید، احساس پوچی یا ناامیدی
گریه مداوم
از دست دادن علاقه یا لذت نبردن از فعالیت‌ها و سرگرمی‌های معمول
اختلال خواب در شب، یا مشکل بی‌خوابی در طول روز
از دست دادن اشتها یا غذا خوردن افراطی، یا نوسانات غیرعادی وزن
احساس بی‌ارزش بودن یا احساس گناه
بی‌قراری
عدم تمرکز در تصمیم‌گیری
احساس اینکه زندگی ارزش زیستن ندارد
سایر نشانه‌های احتمالی عبارتند از:
تحریک‌پذیری یا عصبانیت
اجتناب از برخورد با دوستان و اعضای خانواده
نگرانی بیش از حد در مورد کودک
بی‌میلی نسبت به کودک و عدم مراقبت از او
احساس خستگی مفرط قبل از خواب
در موارد نادر، برخی از خانم‌های مبتلا به این عارضه دچار هذیان یا توهم می‌شوند و ممکن است به نوزاد خود آسیب برسانند. توجه داشته باشید: اگر به هر شکلی فکر صدمه زدن به خود یا کودکتان به سرتان زد، حتما با یک پزشک صحبت کنید.

چه عواملی باعث بروز افسردگی پس از زایمان می‌شوند؟
افسردگی پس از زایمان به دلیل مجموعه‌ای از دلایل از جمله عوامل هورمونی، محیطی، عاطفی و ژنتیکی رخ می‌دهد که عمدتا خارج از کنترل شما هستند. برخی از خانم‌ها ممکن است احساس کنند مقصرند، اما افسردگی به هیچ عنوان به کارهای شما بستگی ندارد.
اگر در طول دوران بارداری افسرده باشید، بیشتر احتمال دارد پس از زایمان هم دچار افسردگی شوید. خستگی جسمی پس از زایمان، نوسانات خلقی ناشی از مادر شدن و محرومیت از خواب راحت شبانه نیز از جمله عواملی هستند که باعث بروز این عارضه می‌شوند.

چه تفاوتی بین افسردگی پس از زایمان و افسردگی بالینی وجود دارد؟
یکی از تفاوت‌های این دو به زمان بروزشان برمی‌گردد: افسردگی پس از زایمان به این دلیل این چنین نام‌گذاری شده است که در طول دوره پس از زایمان رخ می‌دهد. همچنین، بر خلاف افسردگی بالینی که به بارداری مربوط نیست، افسردگی پس از زایمان بر اثر تغییرات هورمونی منحصر به فردی که پس از زایمان رخ می‌دهد بروز پیدا می‌کند. محققان معتقدند که تغییر ناگهانی سطح هورمون‌ها پس از زایمان منجر به افسردگی پس از زایمان در مادران می‌شود.

آیا من در معرض خطر افسردگی پس از زایمان هستم؟
برخی از مادران در معرض خطر بیشتری قرار دارند. اگر علائم زیر را در خود می‌بینید، یعنی در معرض خطر بیشتری هستید:
افسردگی یا اضطراب در دوران بارداری
مواجهه با حوادث استرس‌زا در دوران بارداری یا بلافاصله پس از تولد نوزاد
زایمان زودرس
عدم برخورداری از حمایت اجتماعی
سابقه افسردگی
مشکلات تغذیه با شیر مادر
سایر عوامل خطر عبارتند از:
بارداری ناخواسته
به دنیا آوردن نوزادی با نقایص مادرزادی یا سایر مشکلات پزشکی
به دنیا آوردن نوزادان دوقلو یا سه‌قلو
سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات روانی
تنها بودن
توجه داشته باشید این عوامل خطر در واقع باعث بروز افسردگی پس از زایمان نمی‌شوند. بسیاری از خانم‌ها علی‌رغم اینکه عوامل خطر فوق را دارند، هرگز دچار افسردگی نمی‌شوند. در مقابل، ممکن است کسی تنها یکی از عوامل خطر فوق را داشته باشد و بعد از زایمان دچار افسردگی شود.

افسردگی پس از زایمان چطور درمان می‌شود؟
درمان افسردگی پس از زایمان مشابه درمان افسردگی قبل یا در طول دوران بارداری انجام می‌گیرد. اگر علائم خفیف هستند، باید کمی صبر کنید تا قابل تشخیص شوند. اگر علائم‌تان حاد هستند، باید درمان را از طریق مشاور یا مصرف داروهای ضد افسردگی شروع کنید.
مشاوره یا روان‌درمانی یکی از بهترین راهکارهای درمان است؛ شما می‌توانید با مراجعه به یک پزشک مشاور تجربیات و احساسات خود را با او در میان بگذارید. اگر می‌توانید به همراه همسرتان به مشاور مراجعه کنید. در این شرایط، مشاور به طور همزمان بر روی شما و او کار می‌کند. داروهای ضد افسردگی با متعادل ساختن مواد شیمیایی مغز موجب بهبود خلق و خوی شما می‌شوند. بنابراین حتما در مورد انواع داروهای ضد افسردگی و عوارض آنها با دکتر صحبت کنید.

آیا مصرف داروهای ضد افسردگی در حین شیردهی بی‌خطر است؟
به طور کلی، مصرف داروهای ضد افسردگی حین شیردهی ضرری ندارد. دارو از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود، اما مقدار آن بسیار ناچیز است. مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) بی‌خطرترین گزینه برای دوران پس از زایمان هستند و اغلب برای مادران افسرده تجویز می‌شوند.

چرا پیگیری روند درمان اهمیت دارد؟
عدم درمان افسردگی می‌تواند پیامدهای ترسناکی به دنبال داشته باشد؛ خبر خوب این است که این عارضه به راحتی قابل درمان است، بنابراین لازم نیست نگران باشید. یک روند درمان مناسب شما را از عمق افسردگی بیرون می‌کشد و از شما حمایت می‌کند. داشتن یک درمانگر و مشاور متخصص نیز به شما کمک خواهد کرد که از پس شرایط دشوار پیش رو برآیید. داشتن احساس بهتر در این شرایط به این معنی است که با فرزندتان نیز ارتباط بهتری خواهید داشت.

اضطراب پس از زایمان چیست؟
اگر احساس نگرانی شدید یا وحشت مداومی شما را فراگرفته، ممکن است دچار اختلال اضطراب شده باشید. تحقیقات نشان می‌دهد که ۸.۵ درصد از مادران پس از زایمان دچار اضطراب بالینی می‌شوند. نگرانی غیر قابل کنترل نسبت به مرگ ناگهانی نوزاد از جمله عواملی است که باعث بروز اضطراب در مادر می‌شود.

چگونه می‌توان با افسردگی پس از زایمان مقابله کرد؟
علاوه بر دریافت کمک‌های تخصصی، می‌توانید از راهکارهای زیر برای کمک به خود استفاده کنید:
با خودتان خوب باشید. اطمینان حاصل کنید که همه نیازهای اولیه خودتان برطرف شده است. سعی کنید خوب بخوابید و خوب بخورید و به خاطر احساسی که دارید احساس گناه و تقصیر نکنید. افسرده بودن به این معنا نیست که مادر خوبی نیستید یا فرزندتان را دوست ندارید. به محض این که اندکی بهبود بیابید، این احساسات از بین خواهد رفت.
از دیگران درخواست کمک کنید. یکی از مشخصه‌های یک مادر خوب بودن این است که بدانید چه زمانی باید از دیگران کمک بخواهید. بنابراین از اینکه از دیگران کمک بخواهید نترسید.
احساسات خود را با دیگران در میان بگذارید. در مورد احساساتتان با کسی که مورد اعتمادتان است صحبت کنید. حتی می‌توانید با مادرهای دیگر در فضای مجازی حرف بزنید. اگر بدانید دیگران هم احساساتی درست مثل شما دارند تعجب خواهید کرد.
کمی استراحت کنید. مراقبت 24 ساعته و هفت روز در هفته شما را خسته خواهد کرد. متاسفانه مادرانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شوند، حتی زمانی که قصد خواب دارند، نمی‌توانند به خواب بروند. اما در هر حال استراحت کردن خیلی مهم است، حتی اگر شده در حین تماشای تلویزیون یا ورق زدن مجله باشد.
از خانه بیرون بروید. فرزندتان را داخل کالسکه بگذارید و از منزل خارج شوید. هوای تازه، نور خورشید و هم‌صحبت شدن با دیگران برای شما و نوزادتان خوب خواهد بود. حتی اگر نمی‌توانید این کار را بکنید، فقط چند لحظه بیرون بروید، چشم‌هایتان را ببندید و چند نفس عمیق بکشید.