درمان دیابت در بارداری، رژیم غذایی مناسب

سوال

با سلام و احترام من هفته ۳۱ بارداری هستم و دیابت بارداری گرفتم . انسولین تزریق می کنم میخواستم بدانم در تغذیه از مواد غذایی استفاده کنم که برای جنین خطرناک نباشد . رژیم تغذیه خاصی است که توصیه نمایید. من بارداری دومم است . قبلا سابقه هیچ بیماری و قند نداشتم . تا قبل از هفته ۳۱ کنترل کردم دیابت نداشتم. ممنونم از راهنمایی به موقع شما.

جواب

با سلام و احترام

کاربر گرامی تغذیه درمانی برای دیابت بارداری، عمدتاً شامل یک برنامه ی غذایی با کربوهیدرات کنترل شده است، که تغذیه ی مناسب برای سلامت مادر و جنین، انرژی کافی برای افزایش وزن مناسب دوران بارداری، دستیابی و حفظ قند خون طبیعی را فراهم کرده و مانع از ایجاد کتوز می شود. پیشنهاد های تغذیه ای ویژه، بر اساس بررسی فردی و ثبت های قند خون تعیین و اصلاح می شوند. پایش میزان قند خون، کتون حالت ناشتا، اشتها و افزایش وزن می‌تواند به طراحی یک برنامه ی غذایی مناسب فردی و تنظیم برنامه ی غذایی در دوران بارداری کمک کند.

برای دیابت بارداری دستور العمل های تغذیه ای ویژه وجود دارد. همه ی زنان مبتلا باید پس از تشخیص دیابت، تغذیه درمانی را آغاز کنند. پایش ثبت های غذایی و قند خون، راهنمای تغذیه درمانی بوده و لزوم انسولین درمانی را تعیین می‌کند. انسولین درمانی در دو صورت افزوده می‌شود: اگر هدف های قند خون در مدت یک تا دو هفته‌، برای دو بار یا بیشتر، از دامنه ی مورد نظر فراتر رود (بی آن که ثبت های غذایی تغییر ویژه ای را نشان دهد) یا اگر، به علت بی توجهی بیمار به تغذیه درمانی، میزان قند خون همواره بالا باشد. افزایش یافتن یا نیافتن وزن و آزمایش کتون،‏ در تعیین این که، آیا زنان باردار برای پرهیز از انسولین درمانی، کم‌تر می‌خورند یا نه، سودمند است. کربوهیدرات ها را باید در سه وعده ی غذایی کوچک تا متوسط و دو تا چهار میان وعده پخش کرد. همه ی زنان دست کم به ۱۷۵ گرم کربوهیدرات در روز نیاز دارند. معمولاً، به میان وعده‌ی عصر، برای جلوگیری از بروز سریع کتوز شبانه نیاز است. به علت افزایش میزان هورمون رشد و کورتیزول در صبح، کربوهیدرات در صبحانه نسبت به دیگر وعده‌ها به خوبی تحمل نمی‏‌‏شود. برای رفع این مساله، ممکن است در برنامه ی غذایی آغازین، تنها ۳۰ گرم کربوهیدرات برای صبحانه در نظر گرفته شود. برای رفع گرسنگی، می‌توان غذاهای پروتئینی را به رژیم غذایی افزود. زیرا، این غذاها بر میزان قند خون اثری ندارند.

با وجود این که، محدودیت کالری باید با احتیاط باشد، اما در زنان چاق مبتلا به دیابت بارداری، یک محدودیت کالری ۳۰ درصدی (دریافت در حدود ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ کیلو کالری در روز) می‌تواند‏‌‏ هیپرگلیسمی‏ را (بدون ایجاد کتونمی) کاهش داده و از میزان افزایش وزن این زنان بکاهد. دریافت کمتر از این مقدار، پیشنهاد نمی‏‌‏شود. الگوی افزایش وزن دوران بارداری برای زنان مبتلا به دیابت بارداری، باید همانند زنان غیر دیابتی باشد. برای زنان مبتلا به دیابت بارداری، که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، کاهش وزن پیشنهاد نمی شود. اما، ممکن است محدود کردن متوسط انرژی و کربوهیدرات مناسب باشد.

ورزش نیز، ممکن است در غلبه بر مقاومت محیطی به انسولین و کنترل ‏‌‏هیپرگلیسمی ‏‌‏پس از صرف غذا سودمند بوده و برای بهبود قند خون مادر، به تغذیه درمانی افزوده شود. شکل ایده آل ورزش مشخص نیست، اما غالباً، یک پیاده روی تند پس از صرف وعده‌های غذایی پیشنهاد می‌شود.

توصیه می شود زنان مبتلا به دیابت بارداری حتما شیردهی داشته باشند. زیرا، ممکن است حتی یک دوره ی کوتاه شیردهی خطر ابتلا به دیابت را در آینده کاهش دهد.برای جلوگیری از افت قند خون رژیم غذایی شما در دوران مصرف انسولین باید همراه با میان وعده غذایی باشد (هر ۱۰ گرم کربوهیدرات مصرفی، حدود ۱ واحد انسولین را پوشش می دهد). در این زمینه حتما با پزشک خود نیز مشورت کنید. هر لحظه که احساس سرگیجه یا ضعف پیدا کردید یا اگر میزان قند خون به کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر رسید، ۱۵ گرم کربوهیدرات دریافت کنید، که معادل است با:‌

- سه قرص گلوکز

- آب میوه یا نوشیدنی شیرین، نصف لیوان

- کراکر شور، شش عدد

- قند یا عسل، یک قاشق غذا خوری

۱۵دقیقه صبر کنید و دوباره آزمایش کنید. اگر میزان قند خون باز هم کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر بود، با ۱۵ گرم کربوهیدرات دیگر، درمان را تکرار کنید. · تکرار آزمایش و درمان را تا زمانی ادامه دهید، که میزان قند خون به دامنه ی طبیعی برگردد. · زمان باقیمانده تا وعده یا میان وعده ی غذایی بعدی را برآورد کنید، تا نیاز به دریافت غذای اضافی تعیین شود. اگر بیشتر از یک ساعت تا وعده ی غذایی بعدی زمان بود، ۶۰ دقیقه پس از درمان آزمایش را تکرار کنید، تا لزوم دریافت کربوهیدرات اضافی مشخص شود.

دستور العمل هایی برای پیشگیری از علایم‏‌‏ افت قند خون

۱- خوردن وعده‏‌‏های غذایی کوچک و میان وعده‌ (در بین وعده های غذایی و به هنگام خواب). خوردن پنج تا شش وعده ی غذایی کوچک به جای دو تا سه وعده ی غذایی بزرگ، موجب ثبات در آزاد سازی گلوکز به جریان خون می‌شود.

۲- پخش کردن غذاهای کربوهیدراتی در طول روز. خوردن مقادیر زیاد کربوهیدرات در یک زمان، موجب بالارفتن میزان قند خون و تحریک آزاد سازی مقادیر بالای انسولین می‌شود، که می‌تواند موجب افت میزان قند خون گردد. بیشتر افراد می‌توانند دو تا چهار سروینگ از غذاهای کربوهیدراتی را در هر وعده ی غذایی و یک تا دو سروینگ را در هر میان وعده بخورند. افزون بر این، اگر کربوهیدرات از رژیم غذایی حذف شود، بدن توانایی خود را برای به کار بردن مناسب کربوهیدرات از دست می‏‌‏دهد و بنابراین توصیه نمی شود. غذاهای کربوهیدراتی، عبارت هستند از: نشاسته‌ها، میوه‌ها، آبمیوه ها، شیر، ماست و غذاهای دارای قند.

۳- پرهیز از غذاهای دارای مقادیر بالای کربوهیدرات. این غذاها، عبارت هستند از: نوشیدنی‏‌‏های بی الکل معمولی، شربت‌ها، آب نبات، ماست‌های میوه‌ای معمولی، شیرینی پای و کیک‌ها.

۴- پرهیز از نوشیدنی‏‌‏ها و غذاهای دارای کافئین. کافئین می‌تواند موجب ایجاد علایم همانند ‏‌‏هیپوگلیسمی و بدتر شدن حال فرد شود.

مهم ترین مطالب در این‌باره:
رژیم غذایی سالم در دیابت بارداری
دیابت بارداری در ۸-۳ % بارداری ها ایجاد می شود.در ایران به طور متوسط۷% خانم ها در دوران بارداری مبتلا به دیابت بارداری می شوند. این بیماری به علت تغییر سطح هورمون ها در بدن به وجود آمده و گاهی اوقات برای درمان آن نیاز به تزریق انسولین می باشد. دیابت بارداری در اکثر موارد بعد از تولد نوزاد از بین خواهد رفت. این مطالب اطلاعاتی در مورد مصرف غذای سالم در زمان ابتلا به بیماری دیابت بارداری در اختیار شما قرار خواهد داد.

یک برنامه غذایی سالم را با اهداف زیر پی گیری نمایید
- کنترل میزان قند خون با هدف دستیابی به سطح قند خون در محدوده طبیعی
- تامین تغذیه مناسب برای شما و همچنین برای جنین در حال رشد
- دستیابی به تغییرات مناسب وزن در طول دوران بارداری

چه غذاهایی باید مصرف کنم ؟
- کربوهیدرات غذاهای حاوی کربوهیدرات به گلوکز تبدیل شده و برای تامین انرژی بسیار مفید می باشند. کربوهیدرات برای شما و فرزندتان بسیار مفید می باشند. برای کمک به تنظیم میزان قند خون خود لازم است مواد حاوی کربوهیدرات را در ۳ وعده غذایی اصلی و ۳-۲ میان وعده در روز تقسیم کنید. مواد غذایی حاوی کربوهیدرات عبارتند از:
- نان و غلات صبحانه
- ماکارونی ، برنج و رشته فرنگی

- سیب زمینی و ذرت
- حبوبات مانند لوبیا و عدس
- میوه ها
- شیر ، ماست ، شیر سویا غنی شده با ویتامین d
در بعضی از موارد علی رغم تنظیم میزان مصرفی کربوهیدرات توسط خانم های باردار ، سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی می باشد. در این موارد نباید کربوهیدرات را از برنامه غذایی حذف کرد. در این موارد در روند درمان دیابت بارداری نیاز به استفاده از انسولین برای تنظیم میزان قند خون می باشد. چربی: همواره سعی کنید تا میزان چربی مصرفی خود را کم کنید.به خصوص چربی های اشباع: از چربی های سالم مانند روغن کانولا ، زیتون و انواع روغن های اشباع نشده ، مارگارین ، آواکادو و روغن تهیه شده از مغز های خوراکی استفاده کنید. به منظور محدود کردن میزان مصرفی چربی های اشباع در رژیم غذایی ، گوشت مصرفی خود را از نوع کم چرب ، مرغ بدون پوست و لبنیات کم چرب انتخاب نموده و از مصرف غذاهای آماده ( بازاری ) و فست فود خودداری نمائید. مصرف چربی بیش از اندازه باعث ایجاد اضافه وزن شده در نتیجه به صورت غیر مستقیم باعث بالا رفتن سطح قند خون خواهد شد.
پروتئین : روزانه مصرف 2 واحد پروتئین بر ای شما توصیه می شود. مواد غذایی حاوی پروتئین عبارتند از : گوشت ،مرغ ، ماهی ، تخم مرغ ، پنیر کم چرب ، این مواد غذایی به طور مستقیم باعث تغییر در میزان قند خون شما نمی شوند. شیر، ماست و حبوبات نیز منابع مهمی برای پروتئین می باشند. به خاطر داشته باشید که آنها حاوی کربوهیدرات نیز می باشند.
کلسیم و آهن : نیاز به مصرف کلسیم و آهن در طول دوران بارداری افزایش می یابد. سعی کنید ۳-۲ وعده مواد غذایی کم چرب حاوی کلسیم در روز مصرف کنید. ( ا واحد = ۲۵۰ml شیر یا شیر سویا غنی شده ، ۲۰۰ گرم ماست و یا ۲ برش پنیر ) آهن در گوشت قرمز ، مرغ و ماهی به آسانی جذب می شود. به هر حال اگر شما گیاهخوار بوده و یا تمایلی به استفاده از این مواد غذایی ندارید می توانید طبق صلاحدید پزشک ار مکمل های حاوی کلسیم و آهن استفاده کنید.

دیگر ملاحظات رژیم غذایی
- مواد غذایی که باعث افزایش اضافه وزن در شما نشده و یا سطح قند خونتان را افزایش نمی دهند را می توانید آزادانه مصرف کنید.به عنوان مثال: میوه مانند توت فرنگی ، لیمو ، لیمو ترش ، خیار ، کاهو ، سبزیجات ( به جز سیب زمینی ، ذرت ، حبوبات )
- سعی کنید 2 واحد در روز از سبزیجات استفاده نمائید.

چه نوشیدنی هایی را می توانم مصرف کنم ؟
اغلب اوقات سعی کنید آب را به عنوان نوشیدنی انتخاب کنید. گاهی اوقات با اضافه نمودن لیمو ترش می توانید طعم متفاوتی برای خود ایجاد کنید.