بیماری ایدز و بارداری، راه های سلامت جنین

داروهای ضد رترو ویروسی (Anti-Retro-Viral drugs) یکی از عواملی هستند که از انتقال ایدز از مادر مبتلا به ایدز به جنین جلوگیری می‌کنند. انتقال ایدز از مادر به کودک ممکن است از طریق راه های زیر رخ دهد:

- قبل از تولد

- طی زایمان

- بعد از تولد از طریق شیر مادر

زنان مبتلا به ایدز می‌توانند خطر انتقال ایدز به فرزندانشان را از طریق راه های زیر بکاهند:

- مصرف داروهای ضد رترو ویروس در زمان حاملگی (به جز ۳ تا ۴ ماه اول حاملگی)

- مصرف داروهای ضدرتروویروسی هنگام وضع حمل

- زایمان به روش سزارین

- درمان کوتاه مدت نوزاد متولد شده با داروهای ضد رترو ویروسی

- عدم تغذیه با شیر مادر مبتلا به ایدز

فراهم شدن اقدامات حمایتی و این داروها برای کلیه مبتلایان، مخصوصا مادران و زنان باردار آلوده به ایدز می‌تواند نسل‌های بعد را از خطر ابتلا به این بیماری که هنوز واکسن یا درمانی قطعی برای آن کشف نشده، در امان نگه دارد و با جلوگیری از پیشرفت بیماری در مادران و پدران به آن ها کمک کند برای سال‌های بیشتری از فرزندان خود مراقبت کنند. انتقال ویروس از طریق مادر آلوده به ویروس اچ آی وی به نوزاد، یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال ایدز در جهان به شمار می‌رود. با این حال زوج‌های بسیاری هستند که یکی یا هر دوی آن ها آلوده به ایدز هستند و تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرند. در بعضی از این موارد نوزاد سالمی متولد خواهد شد و در شرایط دیگر احتمال آلودگی او به این ویروس به عوامل بسیاری بستگی خواهد داشت. شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی یکی از والدین یا هر دو آلوده به ویروس اچ.آی.وی باشند، چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر مادر مبتلا به ایدز مثبت و پدر سالم باشد

به این زوج برای بچه‌دار شدن، لقاح مصنوعی پیشنهاد می‌شود. در این روش خطر آلودگی به اچ.آی.وی پدر را تهدید نخواهد کرد، اما برای کودک چون با مایعات بدن مادر در حین بارداری، وضع‌حمل و شیردهی در ارتباط نزدیک است، احتمال آلودگی وجود خواهد داشت.

اگر پدر اچ.آی.وی مثبت و مادر سالم باشد

در این صورت اغلب پس از شست‌وشوی اسپرم که شامل مراحل جداسازی آن از مایع مَنی و بررسی آلودگی به ویروس اچ.آی.وی می‌شود، لقاح درون‌رحمی انجام خواهد شد یا اسپرم مستقیما به تخمک انتقال خواهد یافت. شستشوی اسپرم شیوه بسیار مؤثری برای کاهش شانس آلودگی جنین به اچ.آی.وی است، اما حتی در کشورهای پیشرفته نیز بسیار هزینه‌بر است و دسترسی به آن چندان ساده نیست. برای جایگزینی این شیوه می‌توان از داروهای ضدرتروویروسی مانند Tenofovir و Emtricitabine استفاده کرد که می‌توانند شانس انتقال ویروس را به زوج سالم یا زوج مبتلا به گونه دیگری از ویروس اچ.آی.وی تا حدود ۴۴ درصد کاهش دهند. این دو دارو در مرحله سوم آزمون‌های بالینی هستند و استفاده از آن ها بر روی انسان‌ها در کشورهایی مانند تایلند، کنیا و زیمباوه بحث‌های پزشکی و اخلاقی بسیاری را به دنبال داشته است.

اگر پدر و مادر هر دو اچ.آی.وی مثبت باشند

در این صورت نیز به دلیل احتمال آلودگی مجدد زن یا مرد آلوده به ویروس اچ.آی.وی به گونه یا سویه - زیرگونه - دیگری از آن که در بدن زوج دیگر وجود دارد، تماس جنسی حفاظت‌نشده به زوج‌ها توصیه نخواهد شد. تا کنون چند گونه ی گوناگون از این رتروویروس و تعداد قابل‌توجهی سویه متفاوت در جهان شناخته شده است.

بارداری در زنان آلوده به ویروس اچ.آی.وی

انتقال عمودی یکی از شایع‌ترین شیوه‌های انتقال ویروس اچ.آی.وی به مبتلایان تازه است. این ویروس می‌تواند در دوران بارداری، هنگام وضع‌حمل یا در دوران شیردهی از طریق مادر آلوده به نوزاد منتقل شود و او را نیز درگیر کند، اما امروزه با استفاده از داروهای ضدرتروویروس در مادر و نوزاد، مشاوره، انتخاب شیوه زایمان و اجتناب از شیردهی به نوزاد با شیر مادر مبتلا به ایدز، میزان انتقال اچ.آی.وی به نوزادان به کمتر از یک ‌درصد کاهش پیدا کرده است. در بسیاری از موارد، کودکان مادران اچ.آی.وی مثبت از شیر مادر محروم خواهند شد، اما در عوض شانس آلودگی به این ویروس تا حدود ۳۰ درصد در آن ها کاهش پیدا خواهد کرد. احتمال انتقال ویروس ایدز به جنین در حین بارداری ۱۵ تا ۲۰ درصد و در هنگام زایمان نزدیک به ۵۰ ‌درصد اعلام شده است. تحقیقات نشان می‌دهد بارداری تأثیری روی روند بیماری در زنان آلوده به اچ.آی.وی نخواهد داشت، اما به کاهش موقت لنفوسیت‌های تی (سلول های دفاعی) که پیش از این توسط اچ.آی.وی تضعیف شده‌اند، منجر خواهد شد. در مادران مبتلا به ایدز، کاهش تعداد لنفوسیت‌های تی CD۴+ به کمتر از ۲۰۰ تا ۲۵۰ عدد در هر میلی‌لیتر خون می‌تواند خطر بروز عفونت‌های فرصت‌طلب را بیشتر کند. تعداد این لنفوسیت‌ها در فرد سالم حدود ۱۵۰۰ عدد در هر میلی‌متر خون است.

چه عواملی در انتقال ویروس از مادر مبتلا به ایدز به جنین مؤثرند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهند مهم‌ترین عاملی که شانس آلودگی جنین به ویروس اچ.آی.وی را تعیین می‌کند، سطح ویرال (تعداد ویروس در هر میلی‌لیتر خون) مادر مبتلا به ایدز و تعداد لنفوسیت‌های تی CD4+ در بدن اوست. به عبارت دیگر هر قدر تعداد سلول‌های دفاعی بیشتر و ویروس‌ها کمتر باشند، شانس به دنیا آمدن کودکان سالم بیشتر است. عامل دیگری که می‌تواند به سلامت کودک کمک کند، کم کردن زمان بین پارگی غشای آمنیون و تولد نوزاد است. برای کاهش خطر آلودگی نوزاد، این زمان باید کمتر از ۴ ساعت باشد. بهداشت عمومی مادر، تغذیه مناسب او در زمان بارداری، استراحت کافی و دریافت مکمل‌ها در کنار ورزش، عدم استعمال دخانیات و کاهش مصرف کافئین می‌تواند تأثیر به‌سزایی در سلامت جنین داشته باشد. عفونت‌های همراه نیز می‌توانند شانس آلودگی جنین به ویروس اچ.آی.وی را افزایش دهند. به عنوان مثال شانس انتقال ویروس به جنین در مادرانی که همزمان به هپاتیت سی مبتلا بوده‌اند، دو برابر کودکان دیگر است.

اگر شما یک زن مبتلا به ایدز هستید و در فکر بچه‌دار شدن می‌باشید بهتر است به مسایل حین حاملگی خوب فکر کنید. مسئولین بهداشتی باید قادر باشند تا بهترین انتخاب را برای سلامت شما و فرزندتان در نظر بگیرند. ممکن است تصور کنید که سلامت فرزندتان مهم ترین مساله است، اما سلامت شما هم به همان میزان مهم است. شما باید همان مراقبت های استاندارد موجود که برای هر زنی که تصمیم به حاملگی دارد یا هم اکنون حامله است را دریافت کنید. سلامت زن ایدزی که حامله است همانند زن ایدزی است که حامله نیست. زن ایدز مثبتی که حامله است، پس از ماه های اول حاملگی می‌تواند داروهای ضد ایدز را دریافت کند تا هم به سلامت وی کمک کند و هم از انتقال ایدز به جنین جلوگیری شود.

ایدز فرآیند حاملگی را تغییر نمی‌دهد و بر روی رشد و تکامل جنین تأثیر گذار نیست، به عنوان مثال منجر به تولد نوزاد عقب افتاده ذهنی یا دارای نقص عضو نخواهد شد. در برخی کشورها، زنان طی وضع حمل دارو می‌گیرند و روش زایمان انتخاب می‌شود و از تغذیه کردن نوزاد منع می‌شوند و به نوزاد نیز برخی داروهای ضد ایدز می‌دهند. گاهی اوقات زن مبتلا به ایدز که در حال درمان است، متوجه حامله بودن خود می‌شود که بایستی فوراً با پزشک در میان گذاشته شود تا راهنمایی های لازم در اختیار او قرار گیرد و جهت تغییر داروهای مصرفی به داروهای مناسب دوران حاملگی اقدام گردد. بدون مشورت با پزشک نباید داروها تغییر داده شوند. اگر فردی درمان را خودسرانه قطع کند، میزان ویروس موجود در خون وی ممکن است افزایش یابد که خطر انتقال ایدز به دیگران را بالا می‌برد. برای هر گونه تغییر یا قطع درمان بایستی با پزشک مشورت شود.

اطمینان از سلامت کودکان

آزمون آنتی‌بادی اچ.آی.وی در روزهای اول تولد تمامی کودکانی که از مادران آلوده به این ویروس متولد می‌شوند، مثبت است. همان‌طور که می‌دانید بسیاری از این کودکان آلوده به ویروس نیستند، اما آنتی‌بادی‌ها را از بدن مادر مبتلا به ایدز دریافت کرده‌اند. به همین دلیل آزمون آنتی‌بادی اچ.آی.وی در آن ها یک ماه و سه ماه بعد تکرار خواهد شد و پزشکان تا ۱۸ ماهگی کودک نمی‌توانند با قطعیت بگویند که او به اچ.آی.وی آلوده شده یا سالم است. با این حال از آن‌جاکه مصرف شیر مادر در این نوزادان، مخصوصا پس از ۳ تا ۶ ماهگی می‌تواند خطر آلودگی به اچ.آی.وی موجود در شیر مادر مبتلا به ایدز را به شدت افزایش دهد، به مادران اچ.آی.وی مثبت که به آب سالم و جایگزین‌های شیرمادر دسترسی دارند، توصیه می‌شود از شیردادن به نوزاد خود خودداری کنند.