ضرر تلویزیون برای نوزادان، جدی است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دخترم ٤ ماهشه. به شدت به تلویزیون توجه میکنه و وقتی تو بغلم هست اگه روشن باشه تمام توجهش به سمت تلویزیون هست. آیا ضرر داره؟

پاسخ دکتر فاطمه هدی فلاح، متخصص کودکان:

مادر عزیز معمولا دیدن موبایل، تبلت، تلویزیون و هر وسلیه الکترونیکی زیر دوسالگی توصیه نمی شود. بعد از دو سال هم می تواند حداکثر یک تا دو ساعت نگاه کند. سعی کنید فرزندتان را سرگرم کنید تا تلویزیون نبیند. از طرف دیگر تلویزیون امواج الکترومغناطیسی دارد که هنوز برای ما ناشناخته است و ممکن است روی مغز یا اندام و سلامتی کودک اثر منفی بگذارد بنابراین در بیشتر موارد نوزاد زیر یک سال را از دیدن آن منع می کنیم.

مهم ترین مطالب در این‌باره:
تماشای تلویزیون برای نوزادان مفید است یا مضر؟ تحقیقات نشان می‌دهد که مشاهده تلویزیون در کودکان زیر یکسال، موجب تاخیر در رشد گفتاری، مهارت‌های حرکتی و رشد اجتماعی کودک می‌شود. آنچه کودک در این سن نیاز دارد، بازی و تعامل با والدین و جستجو و کنجکاوی در محیط پیرامون است. به کودکان خود تا سن هیجده ماهگی اجازه تماشای تلویزیون و بازی با تلفن همراه ندهند. تحقیقات نشان می‌دهد که ۹۲.۲% کودکان زیر یک سال تجربه بازی با موبایل را داشته‌اند و برخی از آن‌ها از سن ۴ ماهگی شروع به استفاده از موبایل کرده‌اند.


روند رشد مغز از بدو تولد تا کودکی
بیشتر والدین در توجیه استفاده از تلویزیون و موبایل می‌گویند: "کودکمان دوست دارد تلویزیون ببیند و با موبایل بازی کند". نوزادان به صفحه روشن و رنگ‌های زیبای موبایل خیره می‌شوند، اما مغز آن‌ها توانایی درک این تصاویر را ندارد. تا حدود سن ۱۸ ماهگی، مغز کودکان توانایی درک نشانه‌های روی صفحه موبایل و ارتباط دادن میان آن‌ها و دنیای واقعی را ندارد. آنچه نوزادان و کودکان واقعا نیاز دارند، ارتباط داشتن با افراد پیرامون آنهاست. البته نه به این معنا که با پدربزرگ و مادربزرگ خود که در شهر دیگری زندگی می‌کنند، تماس تصویری نداشته باشند! اما استفاده روزانه از ابزار‌های دیجیتال، هرگز توصیه نمی‌شود. کودکان باید وقت خود را صرف بازی، لمس اشیا، تکان دادن و پرتاب کردن آن‌ها کنند، چهره افراد مورد علاقه‌شان (پدر و مادر) را ببینند و صدایشان را بشنوند. بازی‌های موبایلی تنها ضربه زدن و کشیدن روی صفحه نمایش را به کودکان یاد می‌دهد که کاربرد چندانی در زندگی واقعی ندارد.

مضرات استفاده از موبایل و تماشای تلویزیون برای نوزادان
بطور قاطع می‌توان گفت که نوزادان چیزی از تماشای تلویزیون بدست نمی‌آورند، اما آن‌ها تماشای تلویزیون را دوست دارند. مضرات تماشای تلویزیون برای نوزادان چیست؟ آیا استفاده اندکی از تلویزیون برای اینکه کودک سر میز غذا بنشیند و غذایش را بخورد هم مضر است؟ تماشای تلویزیون، راهکار مناسبی برای خورادن غذا به کودک، نیست. کودک بایستی بیاموزد که آگاهانه غذایش را بخورد. توصیه پزشکان این است که تا سن هیجده ماهگی، کودک تلویزیون نبیند. تحقیقات نشان داده که تماشای تلویزیون در نوزادان زیر هیجده ماه، تاثیرات منفی روی رشد گفتاری، مهارت خواندن و حافظه کوتاه مدت آن‌ها می‌گذارد.
مشکل تنها این نیست که کودکان تلویزیون تماشا کنند یا نه، بلکه مشکل اصلی این است که در زمان مشاهده تلویزیون آن‌ها چه کار‌هایی را انجام نمی‌دهند. در واقع کودکان بایستی آگاهی خود را از تعامل با دیگران به دست آورند. حالات چهره، بالا و پایین رفتن تن صدا و زبان بدن، بین کودک و والدین، نه تنها زیباست، بلکه بسیار برای کودک آموزنده است و موجب تحکیم روابط بین آن‌ها می‌شود. اگر بجای این فرایند، کودک تنها جلوی تلویزیون بنشینید، در یادگیری و تعامل او با اطرافیانش اختلال ایجاد می‌شود. برای مثال هنگامی که شما در آشپزخانه مشغول طبخ غذا هستید، کودک از زدن ملاقه به قابلمه، بیشتر یاد می‌گیرد، تا اینکه همان زمان را پای تلویزیون صرف کند. با هر ضربه‌ای که میزند، نگاهی بین شما و کودک‌تان رد و بدل می‌شود که منشا آگاهی بخشی به کودک است.

نوزاد
ابزار دیجیتال برای کودکان مانند فست فود هستند، شاید آن‌ها را سیر کنند، ولی نه تنها مواد مغذی به بدنشان نمی‌رسانند، بلکه سبب بروز بیماری نیز می‌شوند.حتی اگر تلویزیون روشن باشد و کسی آن را نگاه نکند هم ممکن است، در رشد گفتاری کودک تاخیر رخ می‌دهد. والدین در حضور کودک معمولا ۱۰۰۰ کلمه در ساعت صحبت می‌کنند. اما هنگامی که تلویزیون روشن است، این مقدار به ۳۰۰ کلمه کاهش می‌یابد. تعداد کلمه کمتر به معنای یادگیری کمتر است.کودکان بایستی تا سن ۷ سالگی تمرکز کردن به مدت طولانی‌تر را یاد بگیرند. برنامه‌های تلویزیونی جذاب و متنوع هستند و هرگز کودک را مجبور به تمرکز و اندیشیدن نمی‌کنند.


تماشای تلویزیون بعد از دو سالگی
پس از دوسالگی، شرایط اندکی تغییر می‌کند. کودکان در سنین مهدکودک ، برخی مهارت‌ها را از برنامه‌های تلویزیونی یاد می‌گیرند. برنامه‌های مناسب کودکان می‌تواند در به آنان در زمینه ادبیات، ریاضی، علوم، حل مساله و روابط اجتماعی بیاموزد. خصوصا برنامه‌های تعاملی مانند Dora که کودک سعی می‌کند به سوالات مطرح شده در برنامه پاسخ دهد، بسیار تاثیرگذارند.
ممکن است بعضی والدین اصرار داشته باشند که تلویزیون سبب تحریک قوه تخیل می‌شود، زیرا غالبا کودکان از شخصیت‌های محبوب تلویزیونی تقلید می‌کنند. قطعا همه ما در دوران کودکی شخصیت‌هایی را می‌شناختیم و دوست داشتیم از آن‌ها تقلید کنیم. ولی اگر کودکان را با روش‌های فعالانه‌تری، مثل پوشیدن لباس شخصیت دلخواهشان، تحریک کنید، می‌بینید که استعداد آن‌ها برای خلق شخصیت‌های مخصوص به خود عالی است. از آنجا که تلویزیون کار ابداع شخصیت تخیلی را خودش انجام می‌دهد، سبب نوعی تنبلی در خلاقیت کودکان نیز می‌شود.

حال سوال اینجاست که آیا باید تماشای تلویزیون برای کودکان کم سن و سال ممنوع شود؟
یکی از دانشمندان فعال در مطالعه اخیر اظهار نمود که ترجیح می دهد والدین همراه با کودکان خود پای تماشای این برنامه ها بنشینند و آنها را تنها نگذارند. به این ترتیب دست کم والدین می توانند با فرزندان خود تعامل داشته باشند و آنها را در آشنا شدن با مفاهیم پیچیده و دشوار یاری دهند.اما از طرفی هم بسیاری از متخصصان باور دارند که کودکان ابدا نباید تلویزیون یا برنامه های ویدئویی ببینند. آکادمی کودکان آمریکا اعلام داشته که کودکان زیر دو سال نباید هیچ برنامه تلویزیونی یا ویدئویی ببینند و کودکان بزرگ تر از دو سال نیز نباید بیشتر از یک یا دو ساعت در روز پای تماشای این برنامه ها بنشینند.فردریک زیمرمن و دیگر محققان در جای دیگر روی ملاحظه زمان تاکید داشته اند. آنها باور دارند که تماشای تلویزیون «زمان هوشیاری» نوزادان را هدر می دهد چراکه این گروه سنی روزانه ۱۲ ساعت می خوابند.از همین رو بهتر است که والدین زمان بیداری نوزاد خود را صرف صحبت کردن «کودکانه» (که به تقویت مهارت زبانی اش می انجامد) با او کنند و فعالیت های تعاملی دیگر را همراه با او انجام دهند.سازمان گفت و شنود آمریکا نیز برای پرورش مهارت های شناختی کودکان توصیه به انجام فعالیت های مختلفی شامل استفاده از ارتباط چشمی، مکالمات دو طرفه با کودک و کتاب خواندن برای کودک می کند. اگر هم والدین فرصت انجام این کار را ندارند بازی با سازه های ساختنی می تواند برایشان سودمند باشد.دانشمندان همچنین مشکلات مختلفی را به تماشای تلویزیون ارتباط می دهند که از آن جمله می توان به چاقی دوران کودکی و اختلال کم توجهی بیش فعالی اشاره نمود.

فواید تماشای تلویزیون بر کودکان
- تماشای محتوای آموزشی
- تماشای برنامه های سرگرم کننده
- تماشای ورزش های مفید برای کودکان
- آشنا شدن کودک با فرهنگ های مختلف
- الهام بخش بودن تلویزیون


مضرات تماشای تلویزیون برای نوزادان و کودکان
همچنین تلویزیون می تواند تاثیرات مخربی نیز روی کودکان داشته باشد. متاسفانه تعداد تاثیرات بد تلویزیون بسیار بیشتر از تاثیرات خوب آن است. از جمله تاثیرات مخرب تلویزیون می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش فعالیت های فیزیکی و افزایش چاقی در کودکان کاهش فعالیت های اجتماعی کودکان دیدن صحنه ی های خشن و تاثیر مخرب روی فعالیت مغز نمایش دنیا به طور تحریف شده برای کودک ترویج مصرف گرایی تاثیر خشونت بیش از اندازه ی رسانه ها بر کودکان.
- به طور کلی در تماشای تلویزیون ، یا بازی های ویدیویی سطح قابل توجهی از خشونت در دسترس کودکان قرار دارد.
- صحنه های بمب گذاری ، تلفات جنگی و … به راحتی در این برنامه ها دیده می شود. به گزارش نبض ما، تحقیقات نشان می دهد تماشای صحنه های خشن باعث افزایش پرخاشگری و اضطراب کودکان می شود.
- همچنین کودکانی که به مدت طولانی در معرض تماشای محتوای خشن قرار می گیرند دنیا را جای نا امن و ترسناکی می بینند. در این قسمت نقش والدین در کنترل تماشای تلویزیون حائز اهمیت است.

نقش والدین در کنترل تماشای تلویزیون کودکان
قدم اول این است که والدین بتوانند برنامه های مناسب را برای کودک خود تشخیص دهند. آن ها باید تحقیقاتی انجام دهند و از محتوا و پیام های ضمنی و پنهان برنامه که برای مخاطبانش آماده کرده آگاه شوند. والدین باید این چند نکته را در نظر بگیرند محتوای برنامه باید برای سن کودک مناسب باشد. مدت زمان برنامه ها هر چه کوتاه تر باشد بهتر است. هر چه مدت زمان برنامه بیشتر باشد احتمال اعتیاد کودک به برنامه بیشتر می شود هرگز نباید به کودکان اجازه داد که تبلیغات را تماشا کنند. زیرا ذهن کودک بسیار ساده است و برنامه های تجاری می توانند در راستای اهداف فروش خود ذهن کودک را متقاعد کنند. کودکان باید به دیدن برنامه های آموزشی تشویق شوند. برای مثال والدین میتوانند خود، آن برنامه ها را تماشا کرده و فضای خانه را سرشار از مطالب آموزشی کنند.