عوض شدن بچه در بیمارستان، داستان از چه قراره؟

از یک مچ‌بند شروع می‌شود. نوزادی از شکم مادرش خارج می‌شود و به دنیا می‌آید، مچ‌بندی به دستش می‌بندند، مچ‌بند باز می‌شود و پرستاری به اشتباه به دست نوزادی دیگر می‌بندد. سرنوشتی که از یک مچ‌بند شروع می‌شود و نوزادی را جابه‌جا می‌کند. نوزادی جابه‌جا می‌شود و سرنوشتش، آینده‌اش، پدر و مادرش، خواهر و برادرش و... جابه‌جا می‌شوند و در نهایت اسمش را می‌گذارند خطای انسانی.

جابه‌جایی نوزادها در بیمارستان و حاشیه‌های آن با رسانه‌ای شدنش در یکی از برنامه‌های تلویزیونی سر و صدای زیادی به پا کرد. مردمی که پرستار را سرزنش می‌کردند و او را مقصر تمام آینده کودکی می‌دانستند که برای خانواده‌اش نیست و بخشش، گزینه‌ای فراموش شده برای او بود. خانواده‌ای که بعد از مدت‌ها و از سر یک اتفاق متوجه شده بودند کودکی که در آغوش گرفته‌اند، به او محبت کرده‌اند و برای آینده‌اش برنامه‌ریزی کرده‌اند، فرزند آنها نیست! حالا پس از تمام آن اتفاق‌ها هر مادر و پدری که منتظر به دنیا آمدن کودکشان هستند، نگران جابه‌جایی نوزادشان‌اند که نکند کودکشان در اتاق زایمان جابه‌جا شده باشد و متوجه نشوندکه نکند نوزادی که برای اولین‌بار در آغوششان می‌گیرند، برای آنها نباشد.

همزمانی زایمان‌ها

رسانه‌ای شدن جابه‌جایی چند نوزاد در بیمارستان‌ها و ماجراهای دنباله‌دار آن، موجب نگرانی بسیاری از خانواده‌هایی شده که به تازگی بچه‌دار شده‌اند. خانواده‌هایی که شاهد تجربه‌های تلخ دیگران بوده‌اند و نمی‌خواهند این اتفاق برای آنها نیز تکرار شود. موردهایی که اخیرا در بخش زایمان بیمارستان‌ها به مرور دیده می‌شود و خانواده‌ها و به‌ویژه مادر و پدر بارها به پرستاران و دکترها تأکید می‌کنند که نکند فرزند ما جا‌به‌جا شده باشد.

در همین میان زهرا حیدر، فوق‌تخصص نازایی که در یکی از بیمارستان‌های دولتی تهران مشغول به کار است در توضیح این اتفاق‌های اخیر به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «در بسیاری از موارد پیش می‌آید که همزمان دو یا چند نوزاد به دنیا بیایند. در اتاق عمل‌ کمتر و در اتاق‌های زایمان بیشتر این اتفاق می‌افتد. به این صورت که در دو تخت با فاصله زیاد از یکدیگر عمل زایمان انجام می‌شود و به‌همین‌دلیل مادرها و پدرها بسیار نگران هستند که نکند کودک ما جابه‌جا شده باشد. این مسئله پس از رسانه‌ای‌شدن دو مورد جابه‌جایی کودک در برنامه‌های تلویزیونی اتفاق افتاد و نگرانی خانواده‌ها را هنگام زایمان چندبرابر کرد؛ تا جایی که ما در برخی موارد مجبور بودیم به‌جای یک دستبند، چند دستبند به کودک ببندیم تا نگرانی‌ها از بین برود.»

دستبند و اثر کف پا؛ شناسنامه نوزاد

این متخصص نازایی در ادامه می‌گوید: «مواردی پیش می‌آید که کودک بلافاصله بعد از به دنیا آمدن باید در دستگاه‌های مخصوصی نگهداری شود و این مسئله نگرانی خانواده‌ها را برای جابه‌جایی چندبرابر می‌کند. این درحالی است که پیش از به دنیا آمدن کودک، گروه مامایی دستبندی را که نام و نام خانوادگی مادر بر آن نوشته شده آماده می‌کنند و اولین قدم پس از زایمان، بستن آن دستبند به دست کودک است و سپس پارچه استریل و مراحل شستن و خشک کردن نوزاد انجام می‌شود.

پس از آن نیز اثر کف پا از نوزاد گرفته می‌شود و جای نگرانی وجود ندارد اما بااین‌حال، مادر می‌گوید مطمئنی این بچه من است؟ که ما دستبند و اثر کف پا را نشان می‌دهیم تا استرس مادر را از بین ببریم. درواقع جابه‌جا شدن نوزادان نهایت بدشانسی است و ما نمی‌توانیم منکر خطای انسانی شویم ولی علم این فرصت را در اختیار ما قرار داده که جلوی این قبیل اتفاقات را بگیریم. آزمایشات بسیاری وجود دارد که از طریق آن می‌توانیم خون نوزاد و مادر را چک کنیم و جلوی این خطاها را بگیریم. هرچند نباید فراموش کرد که این اتفاقات همیشگی نیستند و خانواده‌ها نباید به خاطر یکی، دو موردی که رسانه‌ای شده، آن فشار روانی و استرس ناشی از ترس جابه‌جایی را به دوش بکشند.»

نمی‌توانیم منکر خطای انسانی شویم

حیدر در ادامه با روایت جابه‌جایی یک نوزاد می‌گوید: «من به شخصه شاهد این اتفاقات نبوده‌ام اما سرپرستار بخش زایمان یک بیمارستان در یکی از شهرستان‌ها، تعریف می‌کرد که دستبند نوزادی محکم بسته نشده و از دست نوزاد افتاده بود. پرستار بخش هم شک کرده بود که نکند نوزادان جابه‌جا شده باشند به‌همین‌دلیل خون نوزاد را آزمایش می‌کنند و جلوی جابه‌جایی نوزاد را می‌گیرند. درواقع مشکلی که ما در جامعه داریم مربوط به فرهنگمان است که خانواده‌ای به خاطر اتفاقاتی که افتاده استرس و نگرانی‌های بیجا را در خود پرورش می‌دهد و به دیگران نیز منتقل می‌کند. درواقع باید با علم و آگاهی جلوی این استرس‌ها را بگیریم. هرچند این مسئله فقط مربوط به خانواده‌ها نمی‌شود و پرسنل بیمارستان نیز باید در صورت خطا و کمترین شکی به خانواده و پزشک اطلاع دهند تا آزمایشات مربوطه انجام شود تا شاهد این قبیل اتفاقات نباشیم. ما برای آرامش روانی مادر در حین زایمان حتی اتاق‌هایی را طراحی کردیم تا در روند زایمان همسر نیز حضور داشته باشد. به‌همین‌دلیل تمام تلاش ما معطوف به آرامش خانواده است و اتفاقات اینچنینی جزو استثناهاست و نباید استرس آن را به کل تعمیم داد.»

روایتی که نباید تکرار شود

استرس جابه‌جا شدن نوزادان از رسانه‌ای‌شدن سوژه‌ای شروع شد که نوزادشان در بیمارستان جابه‌جا و پس از یک‌سال متوجه این موضوع شده بودند. ماجرا از این قرار بود که یکی از خانواده‌ها کودک ۱۰ ماهه‌اش را برای بررسی وضعیت نوزاد به دکتر برده و پس از آزمایش خون متوجه شده‌اند که این کودک به آنها نمی‌خورد.

از آنجایی که در آزمایش‌ها نشان داده کودک مبتلا به تالاسمی است و هیچ‌کدام از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا نیستند، پس ممکن است مادر با فرد دیگری ارتباط داشته یا نوزاد در بیمارستان جابه‌جا شده است. پس از آزمایش دی‌ان‌ای مشخص شد که این کودک هیچ نسبتی با آنها ندارد و این خانواده برای پیداکردن فرزند اصلی‌شان به قوه‌قضائیه رفتند و شکایت کردند. در ادامه این ماجرا که در برنامه ماه‌عسل رسانه‌ای شد، خانواده دوم نیز آمدند و به این نکته اشاره کردند که پس از اینکه بچه را برای آزمایش فابیسم به دانشگاه علوم پزشکی بردیم مشخص شد که بچه ما نیست. پس از مراجعه به دانشگاه علوم پزشکی شیراز به ما گفتند که بچه شما با فرزند یک زوج دیگر عوض شده که خیلی ناراحت شدیم چون زمان به اندازه‌ای گذشته بود که نمی‌توانستیم از آن بچه دل بکنیم. پیش از این نیز چند خانواده دیگر که نوزادشان جابه‌جا شده بود، رسانه‌ای شده بودند و این چند سوژه کافی بود تا علاوه بر استرس‌های زایمان، نگرانی جدیدی را به پدر و مادر تزریق کند. نگرانی از جابه‌جایی بچه‌ها بدون اینکه متوجه شوند و در نهایت شناسایی و فشار روانی‌ای که خانواده‌های طرفین را آزار می‌دهد. خطایی انسانی که آینده دو خانواده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

به عبارت دیگر جابه‌جایی نوزادان شاید بسیار نادر باشد اما حتی یک مورد آن علاوه بر مشکلات قانونی، عوارض روحی و روانی زیادی برای خانواده‌ها و به‌ویژه مادر و نوزاد دارد زیرا تا پیدا شدن نوزاد واقعی و اثبات آن، مادر و نوزاد به هم وابسته می‌شوند و جدایی آنها عواقب زیادی خواهد داشت البته این درحالی است که جابه‌جایی بلافاصله تشخیص داده شود. در غیر‌این صورت مشکلات بیشتری به وجود خواهد آمد. مهم‌ترین مسئولیت پرسنل زایمان شاید همین مسئله باشد که مراقب نوزادان و جلوگیری از اتفاقات احتمالی باشند. شاید بهتر باشد اتاق‌های زایمان جدا از یکدیگر باشند تا این نگرانی‌ها رفع شود و اتفاقات اینچنینی تکرار نشود.