اهمیت تغذیه با شیرمادر، بررسی جنبه های مختلف
مطالعات نشان داده که بیشتر خانمها از عذاهای کمکی و مصنوعی زودتر از سنی که کودک نیاز دارد ( قبل از ۶ ماهگی ) استفاده می کنند.
مطالعات نشان داده که بیشتر خانمها از عذاهای کمکی و مصنوعی زودتر از سنی که کودک نیاز دارد ( قبل از ۶ ماهگی ) استفاده می کنند که این غذاها ممکن است شیر گاو ، پوره ، آب قند ، آب نبات ، ترنجبین و غیره باشد و این عمل در شهرها متداول تر است ولی ممکن است درهمه جا اتفاق بیفتد.
هدف، ادامه شیردهی بصورت یک دست و جلوگیری از اثرات سوء تغذیه مصنوعی است. چون شروع غذاهای کمکی قبل از پایان ۶ ماهگی نتیجه عمده اش بروز اسهال و کم شدن استفاده نوزاد از شیر مادر است . بعبارت دیگر شروع زودتر از موعد غذاهای کمکی بدترین نتیجه اش این است که مادر هر چه زودتر شیردهی از پستان را قطع می کند و اگر از این خانمها بپرسند که چرا به کودکانشان شیر نمی دهند و یا چرا غذاهای کمکی را زودتر از موعد شروع کرده اند جوابهای مختلفی می دهند نظیر اینکه : من شیر کافی نداشته ام ، بچه زیاد گریه می کند و….
این مادران در واقع دچار فقدان شیر نیستند بلکه مشکل اصلی آنها این است که تلاش کافی نمی کنند و چون مأیوس و دلسرد شده اند بزودی و براحتی شیرشان کم و سپس خشک می شود.
مشکلات زنان در شیردهی به فرزندانشان شامل موارد زیر میباشد:
۱- زنان از جانب خانواده و منسوبین حمایت نمی شوند.
در زندگی روستایی بیشتر منسوبین نزدیک به مادر جوان کمک می کنند. مثل مادر یا مادر بزرگ یا خانمی که در زایمان به او کمک کرده است. در زندگی شهری و زندگی های مدرن کسی به مادر جوان کمک نمی کند و اگر کسی مانند مادر و یا مادر شوهر و یا منسوبین کمکی بکنند معمولاً کسانی هستندکه مادر را تشویق به دادن شیرخشک می کنند ، مخصوصاً اگر فرزند خودشان را با شیرخشک تغذیه کرده باشند و یا اگر کودک گریه زیادی بکند.
۲- فشارها و مشکلات زندگی شهری مزید بر علت می شود.
در شهر مشکلات زیادی هست که مادران را وادار به تغذیه مصنوعی کودک می کنند.
مثلاً :
۱- نگاه می کنند همسایه شان چکار می کند.
۲- خانمهایی که شاغل هستند مشکلات و محدودیتهای شغلی شان مانع انجام وظیفه صحیح مادری می گردد.
۳- آگهی های تجارتی برای شیرهای مصنوعی بیشترین زیان را به ترویج تغذیه با شیر مادر می رسانند.
مزایای شیر مادر را از سه جنبه می توان مورد بررسی قرار داد:
الف - مزایای مربوط به کودک :
۱- شیرمادر به تنهایی می تواند از لحظه اول تولد تا پایان ۴ ماهگی ، تمام نیازهای غذایی شیرخوار را برای رشد طبیعی او تامین کند. حتی در هفته اول تولد که هنوز جریان عادی شیر برقرار نیست ، نوزاد نیازی به غذا یا آشامیدنی دیگری ندارد و همان شیر برای رشد طبیعی او کافی است.
۲- آغوز یا کلستروم یا شیرِ روزهای اول که زردرنگ و غلیظ است ، حاوی مواد مفید و ارزنده ای می باشد که اولین و بهترین واکسن برای حفاظت کودک بر ضد بیماریهای عفونی است.
۳- سلولهای زنده و مواد مختلف ضد عفونی شیر مادر با غلظت بیشتر در آغوز موجود است و دارای خاصیت از بین بردن میکروبها و ویروسها است و در نتیجه احتمال ابتلای شیرخوار را به بسیاری از عفونتهای گوارشی و تنفسی کاهش می دهد و درصورت بروز بیماری ، احتمال مرگ و میر بمراتب در شیرخواری که از شیرمادر تغذیه می کند کمتر است .
۴- در ماههای اول تولد که شیر خوار بیش از سایر مواقع در معرض خطر است ، شیر مادر او را از ابتلا به بسیاری از بیماریها حفظ می کند. تغذیه با شیر مادر احتمال مرگ در اثر بیماریهای اسهالی را به شدت کاهش می دهد و از ابتلاء به عفونتهای گوش میانی و عفونتهای حاد دستگاه تنفسی و مرگ و میر ناشی از آن می کاهد.
۵- میزان ابتلاء به آسم ، اگزما و انواع الرژی در شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می کنند بسیار کمتر است ، لذا در خانواده هایی که پدر یا مادر یا یکی از افراد خانواده مبتلاء به بیماری آلرژیک است ، تغذیه با شیرمادر باید تغذیه انتخابی باشد زیرا استفاده از هر نوع شیر دیگر زیان آور و زمینه ساز آلرژی دورانهای بعدی زندگی خواهد بود.
۶- در شیرخوارانی که از شیر مادر تعذیه می کنند ، مشکل افزایش کلسترول خون در بزرگسالی و بالا رفتن خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی - عروقی به علت سوخت و ساز کلسترول ، کمتر است .
۷- چربی و پروتئین شیرمادر بهتر از چربی و پروتئین دیگر انواع شیرها هضم و جذب می شود . به همین دلیل قولنج و جمع شدن گاز در معده ، استفراغ و حساسیت به پروتئین در این شیر خواران کمتر مشاهده می شود.
۸- ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا میکند. چربی شیرمادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است و سپس میزان آن تدریجاً بیشتر می شود. این تغییرات کمک بزرگی به رفع تشنگی و همچنین سیر نگهداشتن بچه می کند. پس مادر باید اجازه دهد که شیرخوار یک سینه را خالی کند و سپس سینه دیگر را به او بدهد.
۹- به سبب اختلاف در ترکیب چربی شیرمادر ، شیرخوار پرخوری نمی کند و کمتر چاق می شود. چاقی این دوران ، زمینه ساز عوارض قلبی - عروقی ، مفصلی و بیماری قند در بزرگسالی است.
۱۰- به علت وجود آب کافی در شیرمادر ، تشنگی نوزاد برطرف می شود و از سوی دیگر اشتهایش تحریک می گردد و نیازی به دادن آب یا آب قند ، حتی در مکانهای بسیار گرم و خشک نیست .
۱۱- با خوردن شیر مادر ، غریزه مکیدن و احساس سیری همزمان با هم در شیرخوار به وجود می آید ، در صورتیکه با مکیدن سرشیشه ، معده کودک پر می شود ولی این غریزه ارضاء نمی شود.
۱۲- شیرخواران بیمار چون اشتهای کمتری دارند ، به یک ماده سهل الهضم و مغذی نیازمند هستند . شیر مادر می تواند این نیاز را کاملاً تامین کند.
۱۳- شیرمادر به تنهایی تا نیمی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک در سال دوم زندگی را تامین می کند ، پس بهتر است تا ۲ سالگی از شیرمادر همراه با غذای خانواده استفاده شود.
۱۴- میزان املاح و پروتیئن شیرمادر به حدی است که به کلیه های نوزاد که هنوز کامل نشده اند ، صدمه ای وارد نمی کند.
۱۵- شیر مادر پاکیزه ، دارای درجه حرارت مناسب و عاری از آلودگی میکروبی است.
۱۶- تغذیه با شیرمادر رابطه عاطفی بین مادر و فرزند را بیشتر می کند. تماس و توجه مادر هنگام شیردادن، اثر مطلوبی بر رشد شیرخوار دارد. کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند، هنگام بلوغ از امنیت روانی بیشتری برخوردارند.
۱۷- برای نوزاد نارس و کم وزنی که قادر به مکیدن سینه مادر نیست ، شیرمادرش - بویژه آغوز - به خاطر داشتن ترکیب مناسب با موقعیت چنین نوازدی ، باید با قطره چکان و یا قاشق چایخوری به او داده شود. این عمل از بروز بسیاری از بیماریهای عفونی و مرگ و میر ناشی از آن که در این نوزادان شایع است ، پیشگیری می کند. تماس بدنی مادر و نوزاد در بهبود رشد و تکامل نوزادان نارس و بیمار نقش حیاتی دارد.
۱۸- جذب کلسیم شیر مادر به سبب غلظت مناسب آن در شیر مادر بهتر انجام می شود. در نتیجه کمبود کلسیم در شیرخواردان شیرمادر خوار کمتر دیده شده است.
۱۹- بدلیل وجود خواص ویژه اش جذب آهن شیر مادر بمراتب بهتر صورت می گیرد و نیازی به دادن قطره آهن تا شروع غذای تکمیلی نیست .
۲۰- اسهال درکودکان شیر مادر خوار بمراتب کمتر است و نیز به سبب نوع مدفوع ، سوختگی ناحیه تناسلی کمتر دیده می شود.
۲۱- چون تعداد دفعات ابتلاء به بیماری در شیر مادر خواران کمتر است ، نیازی به بستری شدن در بیمارستان و جدایی عاطفی نیز کمتر پیش می آید.
۲۲- شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می کنند ، کمتر دچار مشکلات دندانی ناشی از پستانک و تغذیه مصنوعی می شوند و در آینده کمتر نیاز به اعمال دندانپزشکی و بخصوص ازتودنسی خواهند داشت.
ب - مزایای مربوط به مادر :
۱- تغذیه شیرخوار اگر به طور مکرر در روز و شب منحصراً با شیرمادر انجام شود، عادت ماهیانه مادر و امکان آزاد شدن تخمک را به تعویق می اندازد . در نتیجه حاملگی های زودرس خیلی کمتر اتفاق می افتد. استفاده از شیر کمکی و یا سایر مواد غذایی قبل از پایان ۶ ماهگی و حتی مصرف آب یا آب قند می تواند به این ویژگی مهم شیر مادر لطمه بزند.
۲- مادرانی که بلافاصله بعد از زایمان به نوازد خود شیر می دهند ، خونریزی کمتری خواهند داشت . برگشت سریع رحم به حالت طبیعی و دیرتر شروع شدن عادت ماهیانه بدلیل تداوم شیردهی ، باعث جلوگیری از کم خونی مادر می شود.
۳- مادرانی که به نوزادشان شیر میدهند ، چون از چربی ذخیره شده دوران بارداری برای ساختن شیر استفاده می کنند ، زودتر وزن اضافی را از دست می دهند و پستانهایشان نیز به همین دلیل زودتر به حالت طبیعی قبل از بارداری باز می گردد.
۴- احتمال ابتلاء به سرطان پستان و تخمدان در زنان شیرده بسیار کمتر است.
۵- مادر به دلیل تماسهای مکرر کودک با بدنش در جریان شیردهی واحساس آرامش و رضایت ، وضع روحی و عاطفی بهتری خواهد داشت.
ج- مزایای اجتماعی و اقتصادی شیر مادر :
۱- تغذیه با شیر مادر با توجه به افزایش نیاز غذایی مادر در طول شیردهی از هر شیوه دیگر تغذیه بمراتب ارزانتر است . بعبارت دیگر ، هزینه خرید شیر خشک و غذاهای آماده برای شیرخوران محروم از شیرمادر سه برابر میزان هزینه ای است که مادر برای تغذیه صحیح خود و شیردهی موفقیت آمیز لازم دارد.
۲- کودکانی که با شیرمادر تغذیه می شوند چون کمتر بیمار می شوند ، هزینه های درمانی آنها بطور مشخص کاهش می یابد.
۳- در بیمارستانهای که از شیوه مراقبت هم اتاقی مادر و نوزاد استفاده می شود، بروز عفونت و همه گیر شدن آن درذبین نوزادان بسیار کمتر اتفاق افتاده است و طبق محاسبات دقیق ، هزینه بیمارستانها و نیروی انسانی مورد نیاز هم کاهش یافته است.
۴- مادرانی که کودکشان را از شیرخود تغذیه می کنند ، علاوه بر کمک به رشد و تکامل مناسب نسل آینده ، از خروج مقادیر هنگفتی ارز به خارج از کشور برای ورود شیرخشک جلوگیری می کنند واز این طریق به توسعه اقتصادی کشور هم کمک می کنند.
حمایت روانی از مادران شیرده :
ابتدا مادران باید باور کنند و اطمینان داشته باشند که می توانند شیر بدهند و بدانند که شیر آنها بهترین غذایی است که کودک احتیاج دارد.
اندازه پستان تاثیری در شیردهی ندارد و پستان شیر را با کمیت و کیفیت مطلوب برای کودک تولید می کند. مادر باید آگاه باشد که چه تغییراتی در بدن او ایجاد شده است، بداند که چه کار باید بکند و رفتارش با کودک چگونه باشد .مادر بعد از زایمان احساس مسئولیت بیشتری می کند . ایجاد روابط عاطفی به او کمک می کند که خود از کودکش مراقبت کند.
مادران در این زمان راحت تر حرفهای دیگران را قبول می کنند و اگر کسی حتی از او بپرسد؛ مطمئن هستی که شیرت کافی است ؟ او را به شک می اندازد و ممکن است شیردهی را قطع کند.
به مادر باید اطمینان داد و این اطمینان می تواند از طرف بستگان ، همسر و مراقبین بهداشتی صورت گیرد. همچنین شوهر بهترین کسی است که می تواند مادر را حمایت کند و به او اطمینان دهد. به مادارن باید آموزش داد و آنها را راهنمایی کرد و این آموزش می تواند از طریق رادیو ، تلویزیون ، روزنامه ، کتاب ، پوستر و از همه بهتر از طریق مراکز بهداشتی درمانی صورت گیرد.
وظایف مردان در رابطه با شیردهی همسرانشان :
مردان باید از اهمیت شیر مادر با اطلاع باشند و مضرات تغذیه با بطری را بدانند و بدانند که برای ترشح شیر به مقدار کافی عوامل زیر باید در نظر گرفته شود:
۱- سلامت جسم و آرامش روح مادر : شوهر باید بفکر سلامت جسمی و روحی همسرش باشد و سعی کند محیط خانه کاملاً آرام باشد و همسرش هیچگونه اضطراب ، ترس و نگرانی نداشته باشد و از ناراحت کردن همسرش جداً خودداری کند و در صورت بروز کوچکترین مشکل جسمی و یا روحی فوراً او را به مراکز درمانی ببرد.
۲- استراحت و خواب کافی داشتن : خانم شیرده باید از استراحت و خواب کافی برخوردار باشد و این مسیر نمی شود مگر وقتی که همسرش به او در کارهایش کمک کند و یا امکاناتی برایش فراهم سازد تا بتواند بیشتر به خود و کودک بپردازد.
۳- تغذیه مناسب دوران شیردهی : خانم شیرده باید دقیقاً از غذاهایی که باید در این دوران مصرف کند آگاه باشد و این اطلاعات را می تواند از مراکز بهداشتی کسب نماید زیرا در غیر این صورت دچار بیماریهای نظیر کم خونی ، پوکی استخوان و غیره خواهد شد و وظیفه شوهرش این است که غذاهای مناسب همسرش را فراهم سازد.
۴- اشتیاق و اعتقاد مادر به شیر دادن : خانمی که از آگاهی لازم در این زمینه و شرایط خوب خانوادگی برخوردار باشد این اعتقاد در او بوجود می آید.
۵- اطمینان خاطر و اعتماد به نفس مادر میزان شیر را بالا می برد و مردان در این زمینه می توانند به مادر کمک کنند.
۶- هرگز نباید شیشه شیر و شیرخشک و پستانک به مادران جوان هدیه کرد. بلکه برعکس، اگر این لوازم در خانه وجود دارند باید آنها را دور ریخت و به هیچ عنوان حتی برای یک مرتبه نیز نباید از آنها استفاده کرد زیرا کودک بد عادت شده و شیر مادر نیز خشک می شود. به مادر باید آموخت که هیچ عاملی در زیاد شدن شیر او به اندازه ی گذاشتن مرتب پستان به دهان طفل و مکیده شدن مکرر آن اثر ندارد.
منبع:
دکتر فرهاد عبداله زاده
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼