علائم دیابت کودکان، چه زمانی ایجاد می شود؟

دیابت کودکان یک بیماری جدی و خطرناک است که در آن سطح گلوکوز خون کودک که به آن قند خون نیز گفته می‌شود بسیار بالا می‌رود. بالا بودن سطح گلوکوز خون بیماری است. تا همین اواخر دیابت شایع در میان کودکان دیابت نوع یک بوده است که به آن دیابت نوجوانان نیز گفته می‌شود. این دیابت زمانی ایجاد می‌شود که غده پانکراس قادر به تولید انسولین نباشد. از آنجا که انسولین در بدن وجود ندارد، گلوکوز نمی‌تواند وارد سلول‌های خون شود و اگر این مشکل درمان نشود، سطح قند خون بالا می‌رود. کودکان مبتلا به دیابت باید در تمام مدت عمر، انسولین تزریق کرده، سطح گلوکوز خون خود را به طور مرتب چک کرده و برنامه‌های ورزشی برای حفظ سطح قند خون را در برنامه خود داشته باشند.

امروزه کودکان به دیابت نوع ۲ نیز مبتلا می‌شوند. دیابت نوع دو که به آن دیابت بزرگسالان نیز گفته می‌شود در کودکان نیز شیوع پیدا کرده است که علت آن افزایش چاقی و اضافه وزن در بین کودکان است. زمانی که انسولین تولید نشود، گلوکوز در خون جمع می‌شود. این نوع دیابت را می‌توان با رژیم‌های غذایی مناسب، حفظ وزن مناسب و در برخی موارد مصرف برخی داروها درمان کرد.

فراوانی ابتلا به دیابت در جهان روبه افزایش است و مطالعات نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به دیابت در کودکان نیز در حال افزایش است. به مرور زمان، دیابت می‌تواند بر قلب، عروق خونی، چشم‌ها، کلیه‌ها و عصب‌ها آسیب وارد کرده و باعث ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن شود اگر کودک شما به دیابت مبتلا شده است و شما را نگران کرده است باید برای دریافت توصیه‌های پزشکی به یک متخصص اطفال مراجعه کنید. وی کودک شما را معاینه کرده و متناسب با نوع دیابت تشخیصی، روش‌های درمانی مناسب را به شما توصیه می‌کند.

دیابت چیست؟

اصطلاح دیابت بیانگر ابتلا به یک اختلال متابولیسمی پیچیده است که با هیپوگلیسمی مزمن مشخص شده و علت آن نقص در ترشح انسولین، عمل انسولین یا هر دو است. ترشح ناکافی انسولین و کاهش واکنش بافت نسبت به انسولین در مسیر پیچیده عملکردهای هورمونی باعث نقص عملکرد انسولین در بافت هدف می‌شود و این عارضه منجر به متابولیسم غیرعادی کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین می‌شود. ترشح ناقص انسولین و یا عملکرد انسولین ممکن است در بدن یک بیمار به طور همزمان وجود داشته باشد.

انواع دیابت

دیابت نوع یک

در دیابت نوع یک بدن کودک قادر به تولید انسولین نیست. کودک برای تبدیل غذای مصرفی به انرژی به انسولین نیاز دارد. با وجود این نوع دیابت، شما باید انسولین را به بدن تزریق یا پمپ کنید. عوامل ژنتیکی و عوامل دیگر ممکن است باعث ابتلای کودک به این نوع دیابت شود.

دیابت نوع دو

در دیابت نوع دو بدن کودک قادر به استفاده از انسولین که در بدن ساخته می‌شود نیست. کودکانی که وزن آنها زیاد است، کم‌تحرک هستند یا سابقه فامیلی ابتلا به این نوع دیابت در اعضای خانواده آنها وجود دارد بیشتر در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند.

علل

نوع یک

علت اصلی ابتلا به دیابت نوع ۱ ناشناخته است اما در بیشتر کودکان مبتلا به دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن کودک که به طور عادی با باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌جنگد اشتباهی سلول‌های تولیدکننده انسولین را در پانکراس از بین می‌برد. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این نوع دیابت نقش دارند. انسولین عمل بسیار مهم انتقال قند از جریان خون به داخل سلول‌های خونی را انجام می‌دهد. زمانی که غذا هضم می‌شود، قند وارد جریان خون می‌شود. هنگامی که سلول‌های پانکراس نابود می‌شوند بدن کودک قادر به تولید انسولین نبوده یا انسولین تولیدشده بسیار ناچیز خواهد بود. در نتیجه، گلوکوز در جریان خون جمع شده و ممکن است باعث به وجود آمدن عوارض مهلکی شود.

نوع دو

تنها دلیل اصلی ابتلای کودکان به دیابت نوع دو، اضافه وزن و چاقی است. زمانی که وزن کودک خیلی زیاد باشد، احتمال ابتلا به این نوع دیابت در وی تا دو برابر افزایش می‌یابد. کم‌تحرکی، اضافه وزن هر یک از اعضای خانواده (چه زنده باشند و چه در قید حیات نباشند)، مشکلات هورمونی یا ابتلا به برخی بیماری‌های ممکن است باعث افزایش وزن و چاقی شوند.

علائم

نوع یک

علائم و نشانه‌های ابتلا به دیابت نوع ۱ در کودکان معمولاً خیلی سریع و در طول مدت یک هفته ایجاد می‌شود. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

افزایش احساس تشنگی و تکرر ادرار:

تجمع قند در جریان خون کودک باعث می‌شود که آب بافت‌های بدن کشیده شود. در نتیجه کودک احساس تشنگی کرده و بیش از حد معمول آب می‌نوشد و ادرار می‌کند. کودک نوپایی که یاد گرفته توالت برود ممکن است در رختخواب خود ادرار کند.

گرسنگی بیشتر:

زمانی که انسولین کافی در بدن وجود نداشته باشد، قند نمی‌تواند وارد سلول‌های خونی کودک شود و عضلات و ارگان‌های بدن کودک انرژی خود را از دست داده و در نتیجه کودک احساس گرسنگی شدید پیدا می‌کند.

کاهش وزن:

علیرغم این که کودک برای رفع احساس گرسنگی خود بیش از حد معمول غذا می‌خورد اما وزن خود را از دست می‌دهد. این کاهش وزن در برخی موارد به سرعت اتفاق می‌افتد. زمانی که انرژی به دلیل کاهش منابع قندی کم می‌شود، بافت‌های عضلانی و ذخیره‌های چربی به راحتی جمع می‌شوند. کاهش وزن غیرقابل‌توجیه غالباً اولین نشانه ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان است.

احساس خستگی مفرط:

زمانی که قند در سلول‌های خون وجود نداشته باشد، کودک احساس خستگی مفرط کرده و دچار لتارژی می‌شود.

تحریک‌پذیری و عصبی شدن کودک یا تغییر رفتار او:

علاوه بر اختلالات خلق‌وخو، ممکن است عملکرد کودک در مدرسه به طور ناگهانی کاهش یابد.

تغییر بوی نفس:

سوختن چربی به جای قند باعث تولید مواد خاصی به نام کتون می‌شود که بوی دهان را در هنگام نفس کشیدن تغییر می‌دهد.

تاری دید:

اگر قند خون کودک افزایش یابد، مایعات درون چشم او نیز کشیده شده و کاهش می‌یابد و کودک قادر به تمرکز دید نبوده و دید او تار می‌شود.

عفونت‌های مخمری:

دختران مبتلا به دیابت نوع یک ممکن است به عفونت‌های مخمری در دستگاه تناسلی مبتلا شوند. کودکان ممکن است به دلیل ابتلا به این عارضه دچار ادرار سوختگی در پوشک شوند.

نوع دو

ممکن است در مراحل اولیه ابتلا به این نوع دیابت علائمی وجود نداشته باشد ولی به مرور زمان علائم و نشانه‌های زیر دیده می‌شوند:

-کاهش وزن غیرقابل‌ توجیه

-احساس گرسنگی و تشنگی حتی پس از غذا خوردن یا نوشیدن آب

-خشکی دهان

-تکرر ادرار

-احساس خستگی مفرط

-تاری دید

-سخت نفس کشیدن

-روند کند بهبودی و التیام زخم‌ها

-خارش پوست

-بیحسی یا احساس گزگز و سوزن سوزنی شدن دست‌ها و پاها

اقدامات درمانی

نظارت و چک کردن میزان قند خون

شما باید حداقل چهار مرتبه در روز میزان قند خون کودک خود را کنترل کنید. برای این کار باید به طور مکرر از انگشت کودک استفاده کنید. برخی دستگاه‌های تعیین میزان قند خون نیز وجود دارد که می‌تواند این آزمایش را از قسمت‌های دیگر بدن نیز بگیرد. تست مکرر قند خون تنها راهی است که می‌تواند شما را مطمئن کند که میزان قند خون کودک شما در دامنه طبیعی آن قرار دارد که البته ممکن است با تغییرات و رشد کودک این میزان تفاوت کند. متخصص اطفال به شما خواهد گفت که دامنه طبیعی میزان قند خون کودک چقدر است.

دارو درمانی

ممکن است که نیاز باشد کودک برای کنترل سطح قند خون از برخی داروها استفاده کند. متفورمین (فوتامات، گلوکوفاژ، گلومتزا) میزان ترشح قند خون را از کبد به جریان خون در بین وعده‌های غذایی کاهش می‌دهد. متفورمین به درمان کاهش وزن کودک نیز کمک می‌کند.

انسولین

هر کودک مبتلا به دیابت باید برای زنده ماندن از انسولین استفاده کند. برخی از انواع انسولین موجود عبارتند از:

انسولین‌های سریع الاثر:

درمان به کمک انسولین مانند لیسپرو (همالوژ)، اسپارت (نوولوگ) و گلولیزین (اپیدرا) پس از ۱۵ دقیقه اثر می‌کند و پس از حدود یک ساعت به حداکثر تأثیر خود رسیده و تا حدود ۴ ساعت اثر آن در بدن باقی می‌ماند.

انسولین‌های کند اثر:

درمان به وسیله داروهایی مانند انسولین انسانی که باید ۲۰ دقیقه قبل از خوردن غذا تزریق شوند و پس از ۱٫۵ تا دو ساعت تأثیر آنها به حداکثر رسیده و این اثر بین ۴ تا ۶ ساعت در بدن باقی می‌ماند.

انسولین‌های متوسط الاثر:

درمان به وسیله انسولین ان پی اچ (هیومولین ان) پس از حدود یک ساعت شروع به تأثیر می‌کند و حداکثر تأثیر آن ۶ ساعت پس از مصرف و دوام اثران ۱۲ تا ۲۴ ساعت خواهد بود.

انسولین‌های بلند اثر: درمان به وسیله انسولین گلارژین (لانتوس) و انسولین دتمیر (لومیر) پیک اثر ندارد و اثر آن ۲۰ تا ۲۶ ساعت در بدن باقی می‌ماند. متناسب با سن و نیازهای کودک ممکن است پزشک ترکیبی از این انواع انسولین‌ها را برای مصرف در شب یا روز تجویز کند. روش‌های مختلفی برای مصرف انسولین وجود دارد که عبارتند از:

سوزن‌های کوچک:

مزیت استفاده از سوزن و سرنگ این است که می‌توان انواع مختلف انسولین را با هم ترکیب کرده و در یک مرتبه تزریق وارد بدن نمود و به همین دلیل تعداد تزریق‌ها کاهش می‌یابد.

قلم انسولین:

این ابزار مانند خودنویس است با این تفاوت که در کارتریج آن انسولین وجود دارد. قلم‌ها با ترکیبات مختلف انسولین وجود دارند اما ممکن است این ترکیبات برای کودکان مناسب و قابل ‌تحمل نباشد.

رژیم غذایی

کودک مجبور به پیروی از رژیم‌های سخت غذایی شامل غذاهای ملایم و ملال‌آور نیست. به جای آن وی باید مقادیر زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل که بسیار مغذی هستند ولی در عین حال چربی و کالری کمی دارند استفاده کند. در بهترین حالت باید میزان کربوهیدرات دریافتی کودک ثابت باشد.

فعالیت‌های فیزیکی

کودک را به انجام فعالیت‌های فیزیکی منظم و مرتب ترغیب کنید. بهتر است همراه کودک خود ورزش کنید. انجام فعالیت‌های فیزیکی باید بخشی از برنامه روزانه کودک قرار گیرد.