کمبود پلاکت خون در کودکان، علت چیست؟

کمبود پلاکت خون یا یک اختلال خونی است که در آن تعداد پلاکت‌های خون به صورت غیرعادی کاهش می‌یابد. پلاکت‌ها سلول‌های خونی هستند که به انعقاد خون کمک می‌کنند. کاهش تعداد این سلول‌ها باعث کبودی، خونریزی لثه و خونریزی‌های داخلی می‌شود.

-آیدیوپاتیک به این معنی است که دلیل این اختلال هنوز ناشناخته است.

-ترومبوسیتوپنی به معنی کاهش تعداد پلاکت‌ها در خون است.

-پورپورا به معنی تغییر رنگ صورتی پوست در هنگام کبودی است.

دلایل

در بیشتر موارد علت کمبود پلاکت خون نامشخص است. این بیماری مسری نیست به این معنی کودکان در هنگام بازی از هم واگیر نمی‌گیرند. لازم است بدانید که نه والدین و نه کودکان دلیل ابتلا به این اختلال نیستد. غالباً کودکان حدود سه هفته قبل از ابتلا به کمبود پلاکت خون به عفونت‌های ویروسی مبتلا بوده‌اند. تصور بر این است که بدن زمانی که آنتی‌بادی علیه ویروس تولید می‌کند "به صورت تصادفی" آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به پلاکت‌ها هم می‌چسبند. بدن هر سلول همراه با آنتی‌بادی‌ها را سلول خارجی تشخیص داده و آنها را از بین می‌برد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف برخی داروها نیز باعث ابتلا به کمبود پلاکت خون می‌شود. برخی داروها نیز عملکرد پلاکت‌ها را دچار تغییر می‌کنند.

علائم

تعداد عادی پلاکت‌ها در حدود ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ عدد است. در کودکان مبتلا به کمبود پلاکت خون این تعداد به کمتر از ۱۰۰۰۰۰ عدد می‌رسد. به مرور زمان خونریزی‌ها تشدید شده و پلاکت خون کودک به زیر ۱۰۰۰۰ عدد می‌رسد. هر چه تعداد پلاکت‌های خون کمتر شود احتمال خونریزی افزایش می‌یابد.

از آنجا که پلاکت‌ها به انعقاد خون کمک می‌کنند علامت ابتلا به کمبود پلاکت خون می‌تواند افزایش خونریزی باشد. به هر حال، علائم ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد.

علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

-پورپورا: رنگ بنفش پوست پس از نشت خون در زیر پوست ایجاد می‌شود. کبودی همان خون زیر پوست است. کودکان مبتلا به کمبود پلاکت خون بدون ضربه خوردن روی پوست دچار کبودی می‌شوند. کبودی ممکن است در مفاصل آرنج‌ها و زانوها فقط به دلیل حرکت آنها ایجاد شود.

-لکه‌های ناشی از خون‌مردگی: لکه‌های کوچک قرمز رنگ به دلیل خونریزی‌های بسیار جزئی روی پوست ایجاد می‌شود.

-خون‌ دماغ شدن

-خونریزی در دهان و در اطراف لثه

-استفراغ، ادرار یا مدفوع خونی

-خونریزی در سر: این خطرناک‌ترین علامت کمبود پلاکت خون است. در صورت وارد آمدن ضربه به سر و به دلیل کمبود پلاکت در خون خونریزی متوقف نشده و ممکن است باعث مرگ بیمار شود.

انواع

دو نوع کمبود پلاکت خون وجود دارد که عبارتند از:

کمبود پلاکت خون حاد

این نوع کمبود پلاکت خون بیشتر در کودکان ۲ تا ۶ ساله دیده می‌شود. علائم این نوع از بیماری ممکن است پس از ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند آبله‌ مرغان دیده شود. کمبود پلاکت خون حاد معمولاً به طور ناگهانی شروع شده و علائم آن هم معمولاً در کمتر از ۶ ماه برطرف می‌شود (غالباً ظرف چند هفته علائم برطرف می‌شود). این نوع اختلال معمولاً دوباره عود نمی‌کند. کمبود پلاکت خون حاد شایع‌ترین نوع این نوع اختلال خونی است.

کمبود پلاکت خون مزمن

این اختلال خونی در هر سنی ممکن است آغاز شود و علائم آن ممکن است حداقل از ۶ ماه تا چندین سال ادامه یابد. بزرگسالان بیش از کودکان به این نوع از کمبود پلاکت خون مبتلا می‌شوند. زنان ۲ تا ۳ برابر مردان در معرض این بیماری قرار دارند. کمبود پلاکت خون مزمن ممکن است به طور مکرر ایجاد شده و به مراقبت‌های بیشتری از طرف متخصص خون (هماتولوژیست) نیاز دارد.

آزمایش‌ها و تشخیص

تشخیص کمبود پلاکت خون با بررسی کامل سوابق پزشکی و انجام معاینات فیزیکی و بالینی کودک شروع می‌شود. پزشک ممکن است فرایندهای تشخیصی زیر را نیز انجام دهد:

-شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) که سایز، تعداد و کامل بودن سلول‌های مختلف خونی را در حجم مشخصی از خون (برای اندازه‌گیری پلاکت‌ها) اندازه‌گیری می‌کند.

-آزمایش‌های تکمیلی خون و ادرار که زمان خونریزی را اندازه‌گیری کرده و عفونت‌های احتمالی را شناسایی می‌کند.

-بررسی دقیق داروهای کودک

-مکش مغز استخوان ممکن است برای بررسی میزان تولید پلاکت‌ها و رد احتمال هر گونه ناهنجاری سلولی در مغز استخوان کودک که ممکن است باعث کاهش پلاکت‌های خونی شود انجام شود.

اقدامات درمانی

برخی اقدامات درمانی برای جبران کمبود پلاکت خون بر اساس موارد زیر توسط پزشک تعیین می‌شود:

-سن، سلامت عمومی و سوابق پزشک کودک

-نوع اختلال (حاد در برابر مزمن)

-شدت و گستردگی اختلال

-میزان تحمل کودک در برابر برخی داروها، عمل‌ها و فرایندها یا روش‌های درمانی دیگر

-پیش‌بینی دوره بیماری

-نظر و اولویت‌های شما

همه کودکان مبتلا به کمبود پلاکت خون نیاز به درمان ندارند. زمانی که انجام اقدامات درمانی ضرورت یابد می‌توان از دو روش زیر برای درمان استفاده کرد.

استروئیدها

این داروها به پیشگیری از خونریزی با کاهش نرخ تخریب پلاکت‌ها کمک می‌کنند. استروئیدها مؤثر هستند و در نتیجه پس از ۲ تا ۳ هفته تعداد پلاکت‌های خون افزایش می‌یابد. عوارض جانبی این روش درمانی شامل تحریک‌پذیری، سوزش معده، افزایش وزن، بالا رفتن فشار خون و آکنه می‌شود.

تزریق وریدی گلوبولین گاما (IVGG)

یک پروتئین حاوی بسیاری از آنتی‌بادی‌ها است و باعث کند شدن روند تخریب پلاکت‌ها می‌شود. تزریق وریدی گلوبولین گاما با سرعت بیشتری نسبت به تزریق استروئیدها عمل می‌کند. (ظرف مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت عمل تأثیر می‌گذارد)

ایمونوگلوبین آر اچ

این داروها به طور موقتی از تخریب پلاکت‌ها در طحال جلوگیری می‌کنند. آر اچ کودک باید مثبت باشد و طحال او به این داروها واکنش نشان دهد.

تغییرات دارویی

اگر داروهای تجویزشده باعث کمبود پلاکت خون در کودک باشد، قطع مصرف یا تغییر این داروها ضروری است.

درمان عفونت

در صورتی که بروز عفونت در کودک باعث کمبود پلاکت خون شده باشد، درمان عفونت می‌تواند در افزایش تعداد پلاکت‌های خون تأثیر داشته باشد.

برداشتن طحال

در برخی موارد باید طحال کودک برداشته شود زیرا محل تخریب پلاکت‌های خون است. این نوع درمان بیشتر در کودکان بزرگ‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد که به کمبود پلاکت خون مزمن مبتلا بوده و باید نرخ تخریب پلاکت خون آنها کاهش یابد.

هورمون درمانی

دختران جوان در صورتی که به دلیل کمبود پلاکت خون، خونریزی آنها شدید باشد باید برای جلوگیری از عادت ماهیانه از قرص‌های هورمونی استفاده کنند.

جلسات درمانی پیگیری

در صورتی که کودک شما به کمبود پلاکت خون مبتلا باشد شما باید از آسیب دیدن و خونریزی او جلوگیری کنید. موارد زیر را در نظر داشته باشید:

برای خردسالان مبتلا به کمبود پلاکت خون، محیط منزل را ایمن کنید. ستون‌ها و لبه‌های تیز را در خانه با پوشش‌های نرم بپوشانید، از کلاه ایمنی استفاده کنید و از لباس‌های محافظ در صورت لزوم استفاده کنید.

ورزش‌های پربرخورد، دوچرخه‌سواری و بازی‌های خشن باید محدود شوند.

از مصرف داروهای حاوی آسپیرین اجتناب کنید زیرا در توانایی بدن در کنترل خونریزی اختلال ایجاد می‌کند.

برای ایجاد محدودیت‌های ضروری برای پیشگیری از آسیب دیدن کودک مبتلا به کمبود پلاکت خون باید با پزشک مشورت کنید.