بیماری یبوست در نوزادان، پیشگیری و درمان

یبوست در کودکان بسیار شایع است. به طوری که ۳ درصد کودکانی که به پزشک یا درمانگاه مراجعه میکنند، به علت یبوست است. موقعی کودک به یبوست مبتلا است که دفع مدفوع او هر چند روز یک بار و مدفوع هنگام دفع، خشک و سخت و دفع آن موجب ناراحتی و رنج کودک گردد.
به طور طبیعی تعداد دفعات دفع مدفوع در سال اول تولد ۴ نوبت در روز و در یک سالگی، ۲ نوبت و در چهارسالگی یک نوبت است. این تعداد در همه کودکان یکسان نیست. به طوری که در دوران نوزادی (۳۰ روز اول تولد) نوزاد ممکن است پس از هر نوبت شیر خوردن یک نوبت مدفوع دفع کند. یا کودک در هفته های بعد هر هفته یک نوبت مدفوع کند ولی مدفوع او نرم باشد. این حالت طبیعی است. یک کودک سالم ممکن است هر روز در یک ساعت معین مدفوع کند.یا هر روز دفع کند ولی ساعت معینی نداشته باشد. یا یک روز در میان دفع داشته باشد. همه این حالات طبیعی است.
کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند ممکن است هر روز چندین بار مدفوع کنند یا هر ۵ تا ۷ روز یک بار دفع مدفوع داشته باشند. ولی اگر مدفوع موقع دفع نرم باشد و به راحتی دفع شود طبیعی است و یبوست نیست. کودکانی که با شیرخشک تغذیه میشوند معمولا مدفوع آنها سفت است و این حالت نیز طبیعی است.
بعضی مادران تصور میکنند کودکشان یبوست دارد و هر روز به کودک خود داروی ملین میدهند یا کودک خود را تنقیه میکنند و تصور می کنند کودک دچار یبوست است. در حالی که با توجه به تغذیه کودک، مدفوع او طبیعی است و یبوست ندارد. همان طوری که قد، وزن و زمان شروع حرف زدن در کودکان با یکدیگر تفاوت دارد، عادت دفع مدفوع و خصوصیات مدفوع نیز در کودکان متفاوت است.

علائم ناشی از یبوست: اگر کودک دچار یبوست گردد سبب می شود که:
کودک دچار دردهای شکمی مکرر گردد.
اشتهای او کم شود و رشد او مختل گردد.
کودک شلوار خود را بدون آگاهی کثیف کند.

علل یبوست
کمبود شیر مادر و ندادن مواد غذایی اضافی به کودک: در ۶ ماه دوم تولد اگر شیر مادر کم باشد و مواد مواد غذایی که جذب نمیشوند مانند سبزی ها و میوه ها به کودک داده نشود، کودک مبتلا به یبوست میگردد.
در کودکان بزرگتر: نوشیدن مقدار زیاد شیر گاو یا شیر پاستوریزه و نخوردن موادی که هضم و جذب نمیشوند مانند میوه ها و سبزی ها سبب یبوست کودک میگردد.
انجام نگرفتن واکنش (رفلکس) تخلیه و ماندن مدفوع به مدت طولانی در روده ها: تخلیه راست روده و دفع مدفوع نتیجه رفلکس تخلیه است. یعنی زمانی که کودک احساس میکند که ناحیه راست روده او پر است، این حس از راه رشته های عصبی به مغز انتقال می یابد. سپس محرک عصبی از رراه رشته های عصبی برگشت داده میشود و سبب شل شدن عضله اسفنکتر مقعد و انقباض عضلات شکم و کف لگن میگردد و مدفوع دفع میشود. این رفلکس ممکن است در نتیجه عوامل روانی انجام نگیرد یا به علت اینکه کودک ساعت ها مشغول بازی یا تماشای تلویزیون است یا مدت طولانی در اتومبیل نشسته باشد، انجام نگیرد و کودک مدفوع دفع نکند. اگر مدفوع ساعت ها در راست روده بماند، آب آن جذب میشود و خشک میگردد و در در موقع دفع به علت خشکی سبب درد و ناراحتی کودک میگردد. روزهای بعد، کودک به علت درد و ناراحتی روز قبل، از دفع مدفوع خودداری میکند و در یک حلقه معیوب به وجود خواهد آمد. بعضی از مواقع ممکن است مدفوع خشک و سفت در راست روده و مقعد جمع شود و از اطراف آن بدون اراده و آگاهی دفع شود و کودک در شلوار خود مدفوع کند.
اگر کودک یک نوبت مدفوع خشک دفع کند، ممکن است مقعد ترک بخورد و سوزش و درد ایجاد کند و سبب شود که کودک از دفع مدفوع خودداری نماید. در این صورت مدفوع در انتهای روده خواهد ماند و کودک مبتلا به یبوست میگردد.
اگر کودک دچار کم کاری غده تیروئید باشد یا داروهایی که حرکات روده را کم میکند، مصرف کند، دچار یبوست میگردد.

درمان یبوست
درمان یبوست مزمن شامل: ۱٫ آموزش والدین و کودک در مورد مشکل بیمار ۲٫ خالی کردن روده ها از مدفوع تراکم یافته ۳٫ رژیم غذایی مناسب ۴٫ درمان رفتاری خانواده و کودک. این اقدامات باید توسط پزشک متخصص انجام گیرد.

پیشگیری از یبوست :
مادر باید با توجه به نکات ذکر شده، کودک را همیشه برای دفع مدفوع آماده سازد و زمان دفع مدفوع را به کودک یادآوری کند. بعضی از کودکان هنگامی که در بیرون خانه باشند، برای دفع مدفوع ناراحت هستند. مادر باید ترتیبی دهد که کودک قبل از خروج از خانه مدفوع کند. یا اگر امکان دارد هنگام دفع مدفوع را به جای صبح به عصر یعنی زمانی که کودک به خانه برمیگردد و فرصت زیادتری دارد بیندازد تا واکنش تخلیه در یک زمان معین انجام گیرد و کودک مدفوع کند. همچنین مادر باید ترتیبی دهد که کودک بتواند راحت و آسان شلوار خود را درآورد.
رژیم غذایی کودک باید همیشه دارای مقادیری از مواد غذایی جذب نشدنی مانند سبزیجات و میوه ها باشد. از دادن شیر گاو یا پاستوریزه به مقدار زیاد و ایجاد عادت به نوشیدن شیر جلوگیری نماید و به کودک اجازه ندهید بیش از حد برنج، آجیل، شیرینی و شکلات بخورد.
اگر مدفوع کودک شروع به خشک شدن کرد مادر باید رژیم غذایی کودک را بلافاصله تغییر دهد. اگر کودک برای دفع مدفوع تنبلی میکند باید به او یادآوری کند. اگر مقعد کودک زخم شد باید مرتب آن را بشوید و کودک را هر روز در لگن یا وان آب گرم قرار دهد. اگر ضرورت پیدا کند باید فقط برای چند روز هر بار یک نوبت به کودک داروی ملین مانند شیر منیزی بدهد. مادر هیچ گاه نباید کودک را به طور مکرر تنقیه کند یا هر روز به او ملین بدهد. زیرا ضررهایی که از تنقیه های مکرر و داروهای ملین ایجاد میشود به مراتب بیشتر از منافع آن است.
اگر همراه یبوست دردهای شکمی، دفع خون همراه مدفوع، دفع بدون اراده مدفوع یا علائم دیگری وجود دارد باید کودک توسط پزشک معاینه گردد و اقدامات لازم تشخیصی انجام گیرد.