تنبیه کودکان توسط والدین، فایده هم دارد؟

تنبیه به همه صور و اشکالش در تربیت مى‌تواند جارى باشد و البته فوایدى دارد که ذکر همه آنها در این بررسى ممکن نیست.

تنبیه این فایده را بهمراه دارد که کودک را سر عقل مى‌آورد و او در مى‌یابد که عمل خطائى را مرتکب شده و از تکرار آن باید خوددارى کند. این امر براى کودکان خردسال حتى به صورت شرطى‌شدن مى‌تواند مطرح باشد.

طفلى که بخاطر خطائی، حتى بدون آگاهى‌داشتن به خطاى عملى تنبیه مى‌شود، براساس اصل شرطى شدن که توسط پاولوف عرضه شده است رابطه‌اى بین عمل و کیفر مى‌یابد. مى‌فهمد هر بارى که عمل ناروائى را انجام دهد باید زجر و رنج آن را تحمل نماید و به این نتیجه مى‌رسد که سودش در ترک آن عمل است.

یافتن راه صواب

گاهى تنبیه مى‌تواند وسیله‌اى باشد براى یافتن راه صواب. بدینگونه که کودکى عملى را انجام مى‌دهد، راهى را طى مى‌کند، شیوه‌اى را مورد عمل قرار مى‌دهد و بدان خاطر تنبیه مى‌شود. خود به خود به این نتیجه مى‌رسد که آن اه قابل ادامه و تکرار نیست و براى مصون ماندن از تنبیه ناگزیر باید شیوه دیگری، و یا راه ضدّى را در پیش گیرد.

اثر بخشى فورى

از فواید تنبیه اثر فورى آن برروى فرد است. کودکى را در نظر آورید که در خانه یا مدرسه شرارت مى‌کند، مزاحم دیگران است، سروصدا به راه انداخته و براى دیگران صدمه آفریده است با لجبازى‌هاى خود در خانه آتش‌افروز کرده و براى دیگران رنج مى‌آفریند.

شاید شور و آشوبى که او به پا کرده اجازه نمى‌دهد که کودک بخود آید و دست از عمل ناروایش بردارد. در چنین صورتى یک سیلى یا یک ضربه مى‌تواند محیطى را ساکت و آرام کند. جلوى آشوب و آتش‌ افروزى‌هاى او را بگیرد. و مجالى براى مربى پدیدآورد که بتواند اوضاع را سروسامان دهد و یا حرف خود را بزند. ( البته باید دید آیا چنین شیوه‌اى درست و بمورد است یا نه).

تضعیف رفتار

تنبیه در مواردى مى‌تواند نقش ضعیف‌ کننده‌اى را براى رفتار کودک ایفا کند. چه بسیارند تمنیاتى که در افراد وجود دارند و ترس از تنبیه و مجازات نمى‌گذارد که کودک آن عمل را انجام دهد و یا چنین ترسى سبب مى‌شود که او آن خواسته را به عقب اندازد و یا در اجراى آن کمى سست و سهل‌تر عمل کند.

رعایت این امر سبب مى‌شود که کودک تدریجاً نسبت به آن رفتار بى‌اعتنا شده و آن چنان نباشد که خواسته دل را آزادانه و بى‌پروا برآورده سازد. براین اساس تنبیه گاهى مى‌تواند رفتار را تعدیل کرده و زمانى حتى ریشه رفتار ناروائى را در درون بخشکاند.

ایجاد بیدارى

تنبیه گاهى آدمى را بخود آورده و بیدار مى‌کند، به عبارت دیگر عامل هشداردهنده و بیدارى آفرین است. ممکن است کودک در لحظه تنبیه عمل مربیه را غیرعادلانه و ناروا بداند ولى پس از آن، مخصوصاً بهنگامى که لحظاتى تنها باشد بخود اید و دریابد که عملش مطبوع و مناسب نبوده و هشیار گردد.

این امر بویژه در موقعى رخ خواهد داد که والدین و مربیان در حین تنبیه عمل ناروایش را به رخ او کشیده و تفهیمش کنند که چرا او را تنبیه مى‌کنند. و یا عواقب سوء و نامیمون عمل او را گوشزد کرده و به او تفهیم نمایند که در صورت تداوم ارتکاب چه عوارض سوئى متوجه او مى‌شود.

تشدید رفتار

این هم فایده دیگر تنبیه است که مى‌تواند عامل تحریک کودک براى انجام رفتارى با شدّت و رغبت بیشترى باشد. بعنوان مثال مى‌گوئیم:

کودکى در حد معینى وقت‌گذارى کرده و به درس و مشق و مطالعه‌اش مى‌پردازد. نمره مطلوب را نمى‌آورد. تذکّرات والدین و مربیان د اصلاحش مؤثر واقع نشده و سرانجام تنبیه مى‌شود. این تنبیه در حقیقت او را به این اندیشه وامى‌دارد که کار و تلاش او براى دستیابى به چنان مقصد کافى نبوده و باید فعالیت بیشترى را از خود بروز دهد. براین اساس تنبیه براى او نقش محرکى را ایفا کرده که او عمل و کار خود را بیشتر و فعالیت خود را تشدید کند.