مشکل ترس در کودکان، نحوه برخورد والدین

یکی از مسائل رایج و شایع میان کودکان " ترس " است. مطالعات و بررسی های مختلفی که انجام شده، نشان می دهد که کودکان بهنجار به نحو شگفت آوری دچار ترس های متفاوتی هستند. اگرچه که ترس در میان کودکان امری رایج است، اما ترس های شدید چندان متداول نیستند. به گونه ای که عده ای از روان شناسان معتقد هستند که ترس یک غریزه و میل باطن ست که بر اساس حکم این غریزه، کودک دوست دارد که بترسد و به نوعی از این ترس لذت می برد.

ترساندن کودکان یک عامل بسیار مخرب و زیان آور هم برای خود کودک و هم برای والدین می باشد، لذا بجای آن که برای پیش گیری از کار خلافی که کودک انجام خواهد داد، از ترساندن استفاده شود، بهتر است که از همان ابتدای زندگی کودک یعنی از هنگامی که کودک به تدریج در حال رشد است، به گونه ای پرورش داده شود که بتواند با درک مفهوم کار اشتباه، از انجام دادن آن خود داری کند، نه این که از ترس تنبیه شدن و یا دیگر عوامل ترس، از آن دوری گزیند. زیرا هنگامی که کودک به زور ترس کاری را انجام دهد یا ندهد، همان کار خلاف خواسته ها و و تمایلات بزرگترها و والدین را در نبود آن ها و یا در خفا انجام می‌دهد، و به این علت در این شرایط این اعمال را انجام می دهد که؛ زور و ترسی وجود ندارد و با شدت و وحدت بیشتری انجام می دهد و امکان دارد که به انحرافات جانبی دیگر نیز کشیده شود. گاهی در کودکان خردسال، دیده شده که به دلیل رفتارهای نادرست بزرگترها و والدین، در کودک چنان ترسی رخنه می کند که او از دیدن اشکال مشابه به عوامل ترس نیز، شدیدا می ترسد.

ترس هایی خاص در کودکان ایجاد می شود که شاید علت آن را می توان ؛ حافظه پویا و فرایندهای شناختی آن ها دانست. امکان دارد که عوامل ناآشنا در شرایطی سبب ایجاد ترس در کودک شود ( گریه کند). یکی از رایج ترین و شایع ترین ترس ها در بین کودکان " غریبی کردن " است. وقتی کودک با یک فرد غریبه رو به رو می شود ، بغض می کند، نگاهی به مادر و نگاهی به غریبه می کند و ترس خود را با گریه بروز می دهد و مقدار زمانی طول می کشد تا غریبه بتواند با کودک ارتباطی عادی برقرار کند.

یکی دیگر از ترس های دوران کودکی، " ترس از جدایی " می باشد. اگر کودک متوجه شود که مادرش قصد رفتن دارد، بعد از چند لحظه گریه را به سر می دهد و عکس العمل ترس آلود نسبت به رفتن مادر بروز می دهد. معمولا بین ۷ تا ۱۲ ماهگی، ترس از جدایی ظاهر می شود و اوج آن ، در ۱۵ و ۱۸ ماهگی است. تدریجا که سن کودک بیشتر می شود، این گونه ترس ها نیز کمتر می شوند زیرا کودک به مرور بزرگ می شود و می تواند شرایط و موقعیت ها را درک کند و همچنین بازگشت مادرش را پیش بینی کند. تجربه های کودک در سال دوم به او کمک می کند که بتواند مشکلات ترس زا را حل کند.

هر کدام از کودکان، در مقابل موقعیت های ترسناک و ناراحت کننده، عکس العمل های خاصی را از خود بروز می دهند. ترس می تواند، از بسیاری از حوادث نامطلوب، در بسیاری از شرایط جلوگیری کند و همچنین سبب تجربه ای کافی برای انسان شود. برای از بین بردن ترس در کودکان، باید تلاش شود که بتوان محرک های ایجاد کننده ی ترس را از بین برد و یا اینکه از محیط کودک آن ها را دور کرد، زیرا به زور و اجبار کودک را نمی توان وادار کرد که در مقابل محرک های ترس زا ، از خود ترس بروز ندهد.

زور و یا منطق و استدلال، در برطرف کردن و ازبین بردن ترس کودک، نقش تعیین کننده ای ندارند و تنها پروش بعضی از استعداد ها و همچنین کار های مثبت و آرامش اطرافیان می تواند در کم کردن و عدم بروز ترس در کودکان تاثیر به سزایی داشته باشد.

به صورت کلی؛ دختران نسبت به پسران ترس بیشتری از خود بروز می دهند. به نظر می رسد که با افزایش سن، ترس ها کم می شوند و باید انتظار داشت که واکنش های خفیف ترس و همچنین آن هایی که به دوره ی به خصوصی از دوران رشد مربوط می باشد به سرعت از بین بروند. اگر ترس - هرچند کوتاه مدت - در حد قابل ملاحظه ای اذیت کننده باشد، یا سبب تغییر در رفتار فرد شود و به آن ضربه وارد کند، باید در پی چاره و حل آن برآمد.

در تحلیل و ارزیابی و بررسی های ترس های دوران کودکی، یکی از عواملی که بسیار مؤثر می باشد، "نقاط عطف رشدی" است و هنگام قضاوت در مورد ترس کودکان، از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

بسیاری از ترس ها مربوط به سن خاصی هستند و همچنین موقتی و ناپایدار هستند. اما با این وجود احتمال دارد که ترس های دوران کودکی، پی آمدهای طولانی مدتی داشته باشند. افرادی که در بزرگسالی دچار ترس می شوند، در دوران کودکی نیز بیشتر از افرادی که دچار ترس نیستند به ترس دچار بوده اند.

به صورت کلی می توان گفت که؛ در هر مرحله ی سنی، ترس های ویژه خود را دارد و فرار از محرک های ترس آور یک پاسخ طبیعیست. بهترین پاسخ به ترس های کودکان این است که، قبول کنیم که در مجموع ترس های او زیان آور نیست. ولی باید به این نکته ی مهم توجه داشته باشیم که ترس های کودکان معمولی اکثرا کوتاه مدت است و بعد از مدتی کوتاه، از بین می روند و کودک با عاملی که قبلا سبب بروز ترس در او شده است، رابطه ای نزدیک برقرار خواهد کرد. اکثر والدین و دست اندرکاران مسائل تربیتی با این سوال مواجه هستند که " در مقابل ترس های کودکان خود باید چه اعمالی را انجام دهند و چه اعمالی را نباید انجام دهند؟ " . به صورت کلی به این سوال می توان این گونه پاسخ داد که اگر کودک می ترسد، نباید اعمال زیر را انجام داد:

-به دلیل ترسیدن کودک، او را در مقابل دیگران سرزنش و تحقیر نکنید و باعث خجالت او نشوید.

-هرگز به ترس کودک خود نخندید و نیز او را مورد تمسخر قرار ندهید.

-کودک را برای مقابله با ترس خود، تحت فشار قرار ندهید، تنها زمانی که مطمئن هستید که او ظرفیت آن را دارد.

-در مقابل ترس کودک از خود شکیبایی و صبوری نشان بدهید.

-با کودک با مهربانی برخورد کنید.

-در رابطه با ترس کودک؛ نه کودک را مقصر بدانید نه خود را.

-هرگز تصور نکنید که ترس های کودک رفتاری نامعقول و ناپسند است.

همچنین زمانی که کودک می ترسد، اعمال زیر را انجام دهید:

-به کودک خود این فرصت را بدهید که در زمان های مختلف، با عامل ترس به تدریج آشنا شود و به آن نیز عادت کند. مثلا اگر از پرنده می ترسد او را با یک پرنده در قفس آشنا کنید تا متوجه شود که پرنده ترسی ندارد.

-ترس کودک خود را قبول کنید و مطمئن باشید که او به زودی توانایی این را خواهد داشت که بتواند بر بسیاری از مشکلات و ترس ها غالب شود.

-قبل از آن که کودک را با عوامل ترس آشنا کنید، به او این فرصت را بدهید که مدتی ازآن ترس فرار کند.

-کودک را مورد توجه قرار دهید و در هر فرصتی او را تشویق کنید.

-زمانی که کودک می ترسد، او را مورد حمایت قرار دهید.

-در صورتی که کودک با عامل یا موقعیت ترس آور، اجبارا مواجه شد، این اجازه را به او بدهید که آن را تجربه کند، اما در این شرایط او را زیر نظر داشته باشید و مواظب باشید برای او اتفاقی رخ ندهد چون شاید نتواند با موقعیت ترس زا کنار بیاید.

-با توجه به شخصیت کودک، ترس های او را تجزیه و تحلیل کنید و پس از شناسایی علت و ریشه ی ترس او، موقعیت هایی که سبب ایجاد ترس در او می شوند را ازبین ببرید تا ترس او کاهش یابد.

-سعی کنید با انواع ترس ها و چگونگی مقابله با آن ها آشنا شوید.

-به شکلی ساده و قابل درک، برای کودک علت ترس را روشن و واضح توضیح دهید، و در هر نوبت همان توضیح را تکرار کنید تا به مرور کودک قدرت و توانایی پیدا کند و بعد از مدتی ترس او از بین برود.

-به گونه ای با کودک خود برخورد کنید که به واقعه های غیر حقیقی ایجاد کننده ی ترس، عادت کند.

-به کودک خود اعمالی را که توانایی انجام آن را دارد محول کنید و از این طریق، در او اعتماد به نفسش را افزایش دهید.

-اگر قبلا کودک از چیزی می ترسیده، و اکنون مایل است که به آن نزدیک شود ، در این جهت به او کمک کنید.

-اگر ترس موجود در کودک، بیش از حد طبیعی است و نیز سبب نگرانی شما است، پیشنهاد می شود به متخصص مربوطه یا روان شناس مراجعه شود.