روانشناسی نقاشی کودک، حتما بخوانید

فرزند شما با همه ی توان و شخصیت عقلی و احساسی خود به نقاشی می پردازد. این شخصیت در جنبه های گوناگون نمایان می شود ازجمله؛ در خطوط، در نحوه ی بکار بردن از فضا، در نبود برخی از بخشهای نقاشی، گزینش رنگ ، و در همان عنوان مورد نظر، اگر او را مجبور به انجام کار نکرده باشید مشخص می شود.

طراح و کودک زمانی که مشغول به نقاشی هستند اشیاء را همانگونه که در واقعیت خارجی هستند، نمایان نمی کنند درصورتی که به همان شکلی که چیزها را به اندیشه و ذهنشان می رسد به تصویر می آورند و اینگونه چشم انداز حقیقت درونی خود را نشان می دهند.

اگر فهم و ادراک کامل بر تصاویر کشیده شده توسط کودکان را داشته باشم درمی یابیم که در آن سوی اشکال و سازهای نقاشی ها بخشهایی از شخصیت کودک پنهان شده است. زبان تصاویر ترسیم شده توسط کودکان و بیان چیزهایی که آنها از تصاویر خود دارند برای پدر و مادران و مربی ها ضروری ست، نه تنها برای کنجکاوی والدین و مربیان ، بلکه برای آشنایی با نقاشی ها سبب ایجاد روابط نزدیکی بین بزرگترها و کودک می شود و سبب کمک در پیشرفت و تکامل کودک می شود.

بزرگسالان بدون آنکه کودک را اجبار کنند و با ایجاد روابطی صمیمی و عمیق میتوانند از او درخواست کنند که برایشان تصاویری از گل، رودخانه ، آنچه که با خوی کودک سازگار است و مورد علاقه او است و… را ترسیم کند.

قبل از شروع تجزیه و تحلیل برخی از عنوان هایی که بیشتر برای کودکان کاربردی هستند متذکر شویم که برای افزایش کیفیت در تعبیر نقاشیهای یک کودک باید از نقاشی های بیشتر و به جزییات دقیق از زندگی او دقت کرد و آنها را مورد توجه قرار داد.

تصویر انسان؛

فرزند شما وقتی تصویر انسانی را رسم میکند ابتدا از تصویر خود وشاید احساسی که از بدن خود و امیالش دارد سخن میگوید. یقینا میان خط های انسان به تصویر کشیده شده و ویژگی های اخلاقی و روحی و جسمانی کودک نقاش رابطه های واضحی وجود دارد. اگر انسان نقاشی شده به صورت کلی منظم و به ترتیب باشد به احتمال زیاد کودک شما کاملا مساعد است. اگر عکس این مورد رخ دهد مثلا تصویر را در کناره کاغذ و در سایز کوچک رسم کند بدین معناست که بهاء کمی برای خودش نسبت به دیگران قائل است واگر در چندتا از نقاشیهای او این کم ارزشی که برای خود در نظر میگیرد را مشاهده میکنید بیانگر خجالتی بودن کودک است که امکان دارد نسبت به میزان تمایل به محو شدن آن نیز سوق یابد. در نقاشی های کودک عدم وجود بعضی از اعضای بدن مانند؛ بازوها و دست ها نشانگر ارزش پایین به خود دادن و عدم امنیت آن است. زیرا عدم وجود دست و بازو که در تصویرهای کشیده شده توسط کودک وجود ندارند همان ابزاری اند که سبب انجام کار در محیط اطراف کودک می شود.

کودک هایی که خودشان را نسبت به بقیه بهتر و برتر می پندارند تصاویر انسانهایی با سایز بزرگ می کشند . این نوع تصاویر مختص کودکانی که دچار اختلال خلقی هستند است که اینها معمولا کودکانی حساس و زود رنج هستند که در ذهنشان به فکر آن هستند که به آنها ظلم میشود. این کودکان در نقاشیهای خود از المانهایی چون آدمک های بزرگ استفاده می کنند واین موضوع می تواند نشاندهنده ی قضاوتهایی سخت گیرانه باشد. در نتیجه تصویر ساده از یک انسان چه تنها و چه در میان جمعی از اشیاء مشخص کننده ویژگی های مهیجی از شخصیت فرزند شماست. در این نوع نقاشی کودک خودش را مشابه با انسانی که ترسیم کرده می داند و به این صورت ماشوور تصویر آدمک را برای استفاده برای تست فرا افکنی معرفی کرده است. نظریه ماشوور به این صورت است که از کودک درخواست دارد به ترتیب هم دو فرد را که فرد دوم را ازنظر جنسیت مخالف فرد اول باشد را رسم کند. ماشوور براین باور است که شخص اول؛ کودک و فرد دومی دیگران را بیان میکند.

ماشوور؛ در مطالعه نقاشی کودکان به طور کلی نسبت به نماد ها و اندام ها و از منظر عرفی بر جزییات لباسها و پوشاک متمرکز است . ماشوور به بررسی شکل و ساخت در نقاشی بسیار اهمیت می دهد . شکل و ساخت همانا اندازه ، خط و ترکیبات است که کمتر در معرض تغییر هستند و شارلوده ی سبک نقاشی را در بر میگیرند . ماشوور هر اندامی را به عنوان یک نماد معرفی می کند که به آن می پردازیم ؛

سر

نماد مرکز شخصیت ، قدرت فکری و هوشی و عامل اصلی کنترل فشار های درونی است . کودکان اکثرا یا بهتر است بگوییم همیشه ؛ سر های بزرگ ترسیم می کنند که سر بیش از حد بزرگ نشان دهنده این است که [ من ] کودک بیش از اندازه ی طبیعی است .

صورت

صورت در نقاشی اهمیت فراوان دارد و به همین دلیل اکثرا تنها کشیده می شود . کودکان پرخاشگر جزییات صورت را اغراق آمیز نشان می دهند .

کودکان خجالتی به جزییات صورت اهمیت نداده اند و دایره صورت را برجسته می کنند . این کودکان به ندرت صورت نیم رخ ترسیم می کنند .

دهان و دندان

ماشوور معتقد است که نقاشی دهان و دندان از سوی کودک می توان نیاز به خوردن و پرخاشگری را دریافت . لب های بسته می تواند بیانگر تنش و فشار باشد . نقاشی چانه میتواند بیانگر قدرت مردانگی در نقاشی باشد .

چشم ها

بیانگر دنیای درون نقاش و اجتماعی بودن اوست . خرد سالان چشم ها را با حالتی درنده و وحشی می کشند .

دست ها و بازو ها

این اعضا برای تشخیص محیط اطراف در زمان های ابتدای زندگی کودک بسیار مورد استفاده و کاربردی است . سپس برای سازش اجتماعی و پیشرفت [ من ] و کاربردی می باشد . کودک هایی با توانایی کم و ضعیف و درون گرا اکثرا برای آدمک هایی که به تصویر می کشند پا رسم نمی کنند و آن آدمک را به گونه ای نقاشی می کنند که نشسته باشد .

بالا تنه

اگر کودک از تناسب اندام خود شاکی باشد معمولا بالا تنه را لاغر و ظریف می کشد یا امکان دارد که از چاق شدن می ترسد ، در بقیه موارد امکان دارد که بالا تنه ضعیف و باریک نشانگر تضعیف جسمانی حقیقی باشد .

سایه زدن

در نقاشی هایی که اینگونه هستند نشانگر آن است که اگر در قسمتی از بدنی که نقاشی کرده اند سایه داشته باشد در این بخشها امکان دارد مشکلات و علائمی در آن نواحی وجود داشته باشند که گاهی امکان بر مسائل جدی باشد. در کودکی که دارای نقص جسمی می باشد عضو دارای نقص کاملا نمایان است . مثلا کودکی که دارای نقص کم شنوایی یا ناشنوایی ست در تصاویر خود گوش را به صورت مشخص و دقیق رسم می کند .

هنگام شروع سن بلوغ نقاشی جسم انسان ها کم کم متفاوت می شود و تصاویر کشیده شده توسط نوجوان در سایز های جدید مانند کوچکتر شدن نسبی سر و رشد شانه ها و همچنین توجه بیشتر به جزئیات لباس های تصویر جسم انسان ها ظاهر می شود .

برای رسیدگی و قضاوت در مورد تصاویر آدمک های کشیده شده توسط کودک ، همیشه باید به وابستگی های فرهنگی او توجه کنیم . زیرا ممکن است بر اساس اختلاف های فرهنگی کاری که در یک فرهنگ عادی و بدون مسئله انجام می شود در محیط فرهنگی دیگر نشانگر مسئله ای باشد .

حتی می توان هوش کودک را از طریق نشان دادن حرکت در نقاشی تعیین نمود . ولی تصاویری که جسم انسانی را نشان می دهند دارای معانی گوناگونی از جمله ؛ احساسی و عاطفی ، حس امنیت و اعتماد ، سازش اجتماعی و… در کودکان می باشد . کودکانی که خجالتی و یا پرخاشگر می باشند تصاویری از آدمک هایی صاف و بدون انعطاف می کشند چون این کودکان در روابط اجتماعی و ارتباط برقرار کردن با دیگران دچار مشکل هستد . و تصاویری که توسط کودکان غمگین و ضعیف کشیده می شود با دقت تمام رسم می شوند و حتی به هماهنگ بودن اندام های مختلف هم توجه بیشتر دارند . گاهی تصاویری توسط کودکان تخیلی کشیده می شوند که توجه زیادی به بدن انسان نقاشی شده دارند که اندام های آدمک ها را به صورت زنده و شاد رسم می کنند .

در تصاویری که آدمک در حال انجام کاری ست ، اکثرا بخشی از بدن که در حال عمل است مورد توجه کودک قرار دارد و بخشهای دیگر کمتر مورد توجه قرار می گیرند . نوعی دیگر از نقاشی وجود دارد که فرد نقاش تصویر خودش را ترسیم می کند که این نوع نقاشی معادل با نقاشی کشیده شده از چهره افراد دیگر است ولی این نوع اول دارای یک تفاوت با بقیه است که کودک آگاهی کاملی از تصویر خود دارد این آگاهی کودک امکان دارد که سبب تقویت نیروی مکانیسم دفاع از خود را ادر کودک فزایش دهد و کودک نقاش تصویری از خودش رسم می کند که مطابق میل خودش باشد نه آنگونه که چهره واقعی اوست .

بهترین وسیله برای برای آشنایی کودک با نماد ها مانند ؛ شکل پادشاه به عنوان " پدر مهربان " و ملکه به عنوان " مادر مهربان " و جادوگر به عنوان " مادر بد " و شاهزاده " خود کودک " آن است که از او بدون آنکه به او تحمیل کنیم درخواست کنیم که تصویری از رویایی که دیده و یا دوست دارد رسم کند و برای ما توضیح دهد و حتی می تواند نقاشی دسته جمعی از دوستان هم سنش بکشد .

نوعی دیگر از نقاشی ها وجود دارد که برای جست و جو شخصیت و سازش کودک می توان استفاده کرد نقاشی هایی ست که کودک خودش را به همراه دوستانش می کشد . اکثر مواقع ؛ جمعی از کودکان در حال بازی را رسم می کنند که این نوع نقاشی ها نشان دهنده موقعیت حقیقی کودک و نیز روابطی ست که با بقیه در جمع دارد که این اتفاق به صورت کاملا اتفاقی مشخص شده است . بسته به نقاشی که اگر کودک خودش را در میان جمع یا در کنار دایره رسم کرده باشد ، دارای معانی متفاوتی ست . کودکانی که سازش ندارند اکثرا بخش خارجی گروه و یا به صورت تک ترسیم می شوند . برای آنکه کودک را به نقاشی نوع اول تشویق کنیم باید از او بخواهیم به دوستانی که به آن ها علاقه مند است و دوست دارد با آن ها بازی کند تمرکز کند و همگی را در حال بازی کردن ترسیم کند .

نقاشی خواب و رویا

اگر فرزند شما فردی را در حال انجام عملی یا در محیط خاصی ترسیم می کند ، در حقیقت به گونه ای تمایلات خود را ارضاء می کند و یا شرایطی که سبب ترس و وحشت او شده است را با نقاشی کردن بیرون می ریزد در حالی که خود کودک نمی داند با این عمل ترس ها و امیال خود را خارج می کند ولی کودک دقیقا مثل مواقعی که بازی می کند ، با تصور شرایط های ناسازگار خود ، در حقیقت مسائل خود را از فشار درونی و احساسی رها می کند . کودک در تصاویری که می کشد به صورتی که علاقه دارد و و با اختیار خود با روشی خاص و تعجب آور چیزهایی را در تصاویر خود به تصویر می کشاند که یا آن ها را دوست می دارد و به آن ها علاقه مند است و یا ممکن است نسبت به آن ها دچار هراس و ترس شده باشد که اکثرا زمانی که کودک دلشوره و اضطراب زیاد دارد یا زمانی که احساس گناه می کند از شخصیت های حکایت ها و قصه هایی که می داند و می شناسد استفاده می کند .مانند کشیدن پادشاه به عنوان " پدر مهربان " یا ملکه به عنوان " مادر مهربان " یا جادوگر به عنوان " مادر بد اخلاق " ، شاهزاده به عنوان " خود کودک" و سایر شخصیت هایی مانند پلیس ، دزد ، خلبان و …

اگر از فرزند خود بخواهید که خواب یا رویایی را به صورت نقاشی بکشد و برای شما توضیح دهد ، بهترین وسیله برای شناخت نماد ها برای کودک است و چون این مسئله مربوط به خواب و رویاست و کودک خودش را مسئول نمی داند بنابراین این عمل توسط کودک به راحتی انجام می شود . این گونه نقاشی ها امکان دارد که هراس و امیال فرزند شما را نمایان کنند . مثلا با نقاشی خواب و رویا میل کودک به قوی بودن که منشأ آن ناشی از احساسات کودک در حقیر بودن خودش نسبت به بزرگتر هاست بیان می شود.