علت دروغ گفتن کودکان، روش های اصلاح رفتار

دروغ گویی یکی از اختلالات رفتاری است که پدر، مادر و اطرافیان کودک با آن دست به گریبان اند. خانواده اولین پایگاهی است که کودک در آنجا مورد تربیت و آموزش قرار می گیرد لذا والدین اولین معلمان فرزندان خود هستند. این مسئله در اغلب خانواده ها مطرح است و پدران و مادران البته نه در دوران خردسالی کودک بلکه از حدود سن تمیز از آن شدیداً رنج می برند.

پایه گذاری این لغزش و خوی ناپسند از همان دوران کودکی است. در روزهای اول که بنا به علل اجتماعی و احیاناً غریزی طفل دروغ می گوید و راه حیله در پیش می گیرد والدین با موضع تشویق و خنده از او استقبال می کنند غافل از این که همین امر موجب رشد و پرورش این حالت نابهنجار می شود. و کار به جایی می رسد که اولیا و مربیان از این موضوع نگران می شوند. تا قبل از سنین ۳ تا ۴ سالگی دروغ به مفهومی که برای بزرگسالان مطرح است در کودکان وجود ندارد بلکه دروغ در این دوره سنی بیشتر جنبه خیالبافی دارد چراکه کودک هنوز مرز میان خیال و واقعیت را درک نمی کند . در حدود ۷ سالگی کودک نسبت به دروغ گفتن احساس بدی پیدا می کند حتی اگر کسی متوجه دروغ گویی وی نشود . هرچقدر درسنین اولیه کودکی ، بتوان رفتارهای نیک را آموزش داد و رفتارهای ناشایست را اصلاح کرد بی شک موفقیت بزرگی در تربیت فرزندان نصیبمان شده است .

آثار و نشانه های دروغ گویی در کودکان

افزایش تعداد ضربان قلب، افزایش تنفس، رنگ پریدگی، خشک شدن دهان، لکنت زبان موقتی، بیهوده گویی، ناتوانی در کنترل اعضا بدن، نگاه های حیرت آور، پیدایش آثار شرم در چهره، پافشاری کردن و چانه زنی از جمله آثار افراد دروغ گو می باشد که باقدری تامل می توان در ظاهر افراد آنها را مشاهده نمود . البته این علائم در افرادی که جدیداً دروغ را شروع کرده اند، نمایان تر است و به تدریج که فرد به دروغ عادت می کند این آثار در او از میان می رود و آن چنان که در مواردی حتی قادر می شود مظلوم نمایی کند و در عین دروغگویی گریه و زاری نموده و خود را حق به جانب معرفی کند و چند سوگند دروغ هم بگوید.

علل دروغ گویی

برخی از صاحب نظران تعلیم و تربیت الگوهای رفتاری نامناسب را دلیل دروغ گویی کودکان می دانند. عده ای فشار والدین، معلمان و سایر عوامل قدرت را زمینه ساز دروغ گویی می دانند، به نوعی که اگر توقعات بیش از حد از کودک داشته باشیم و او نتواند از پس از آن بر آید لاجرم برای رهایی از تنبیهات احتمالی، تن به دروغ می دهد. گروهی دیگر تشویق و تنبیه های غلط کودکان را دلیل دروغ گویی می دانند . شاید بتوان گفت کودکانی که به نوعی احساس کمبود شخصیت می نمایند برای جبران آن تن به دروغ می دهند .

اهداف دروغ گویی

الف : ترس از تنبیه:

کودکان اولین بار برای فرار از تنبیه دروغ می گویند . بیش از 70% دروغ های کودکان به علت ترس از تنبیه شدن است . لذا باید به کودکان اطمینان داد که در قبال راستگویی تنبیه نمی شوند .

ب: تقلید از والدین:

والدین اولین کسانی هستند که کودکان از آنها تقلید می کنند . لذا آنها همچون دوربین فیلمبرداری تمامی رفتارهای ریز و درشت والدین راثبت و ضبط کرده و در فرصتی مناسب از خود بروز می دهند .

ج: نحوه برخورد والدین با کودک:

گاهی اوقات برخورد والدین با کودکان به گونه ای است که آنها را خود به خود به دروغ وادار می نماید .لذادرتنگنا قرار دادن کودکان زمینه ی بروز دروغگویی را ایجاد می نماید.

د: تحت فشار بودن کودک:

گاهی اوقات کودکان اشتباهاتی را مرتکب می شوند و به ناچار سعی درمخفی کردن آن هستند . اما سوال پیچ کردن کودک از سوی والدین او را مجبور می کند که تن به دروغ گویی بدهد .

ه : آزمودن والدین از سوی کودک:

گاهی کودکان دروغی را به والدین خود می گویند اگر والدین متوجه شدند می گویند شوخی کردم و اگر مثبت بود کودک به این رفتار ناشایست خود ادامه می دهد.

و: جلب محبت والدین:

گاهی کودکان به دلیل مورد توجه قرار گرفتن و جلب نظر والدین دروغ می گویند . اگر نگاه عدالت محور والدین در خانه حاکم نباشد کودکان در رقابت با یکدیگر روز به روز دروغ های بزرگتری می گویند . ز: خود نمایی کردن : گاهی کودک برای اینکه در میان جمع خود را دست کم نگیرد به گزافه گویی می پردازد و به دروغ ، از خود یا خانواده اش تعریف می کند . بدین ترتیب که قدرت یا شایستگی قابل تمجیدی را به خود و والدینش نسبت می دهد.

روش های اصلاح رفتار:

۱) شناسایی علل دروغگویی :

در قدم اول باید دلایل بروز دروغ گویی در کودکان را شناسایی کرد و تا زمانی که علل آن شناخته نشوند راه به بیراهه رفته و درمان قطعی صورت نمی گیرد.

۲) ایجاد محیطی امن و عاطفی در منزل:

گاهی اوقات والدین نه تنها خود در مقابل دیدگان فرزندانشان ناخواسته دروغ می گویند بلکه دروغ گویی کودکان را نیز تشویق و تمجید می کنند و از طرفی اگر ارتباط صمیمی بین والدین و کودک نباشد کودکان واقعیت ها را نمی گویند.

۳) اجتناب از تنبیه :

اگر کودک بیاموزد که در قبال راستی و صداقت تشویق وتحسین می شود و مجازات و تنبیهی را در پی ندارد با صراحت تمام واقعیات را بیان می نماید .

۴) پرهیز از برچسب زدن:

کودکان را نباید دروغگو نامید چراکه اگر متوجه شوند از دید والدین آنان فرزندان دروغگویی هستند نسبت به رفتار مخرب خویش ، بیش از پیش تحریک می شوند.

۵) اعتراف کودک به دروغ گویی:

اگر والدیت متوجه شدند که کودک به دروغ گویی خود اعتراف می کند باید فرصتی بدهند تا نسبت به اصلاح رفتار خود اقدامی کند . لذا هر گونه تنبیه ومورد بازخواست قراردادن روند اصلاح را دچار اختلال می نماید . به احساسات کودک باید احترام گذاشت و اورا درمسیر صحیح قرار داد.

۶) والدین اسرار کودکان را فاش نسازند:

گاهی اوقات فرزندان به دلیل بی اعتمادی به والدین وافشاگری انها ، اتفاقات و حوادث رخ داده را بیان نمی کنند و لاجرم واقعیات را وارونه جلوه می دهند .

۷) پند و اندرز دادن به کودک :

یکی از روش های تربیتی که اسلام هم به آن تاکید دارد استفاده از روش نصیحت کردن و پند و اندرز دادن می باشد . کودکان به دلیل اینکه هنوز از فطرت پاک خویش چندان فاصله ای نگرفته اند و ضمیرشان پاک و بی آلایش است نسبت به قبول نصایح والدین خود واکنش مثبت نشان می دهند .

۸) استفاده از روش تغافل:

عفو و بخشش در منزل برای تربیت فرزندان در رعایت ضوابط اخلاقی امری ضروری به نظر می رسد ولی زیاده روی در آن هرگز توصیه نمی شود . لازم است گاهی باید خطای کودکان را نادیده گرفت و به اصطلاح: شتر دیدی ندیدی .

۹) ابراز محبت کردن:

کودکان اگر طعم شیرین محبت کردن و مورد توجه قرار گرفتن از سوی والدین را تجربه کرده باشند هرگز برای تامین این نیاز فطری دست به گزافه گویی نمی زنند . اما یادمان باشد افراط و تفریط درمحبت هر دو زیان بار است پس باید اعتدال را درنظر داشت .

۱۰) قصه گویی:

والدین می توانند به کمک داستان های مربوط به دروغ گویی و بیان نتایج آن ، کودک را راهنمایی کرده و از عواقب شوم آن آگاه نمایند .

۱۱) استفاده از روش تربیت خاموش:

والدین خشم و ناراحتی خود را بصورت غیر کلامی به کودک نشان دهند و این نارضایتی را در چهره خود نشان دهند تا کودک متوجه رفتار ناصحیح خود شود .

۱۲) بی توجهی به دروغ های کودکان:

زمانی که کودک سرگرم دروغ گویی است ، والدین با قیافه ای گرفته ، بدون لبخند و بدون تایید با او مواجه شوند در برابر حرف هایش بی تفاوت باشند ، و میان صحبتش ، موضوع بحث را عوض کرده تا کودک متوجه شود که موفق نشده است .

توجه کردن و گوش دادن به سخنان دروغ کودکان آنها را تشویق به ادامه فعالیت می کند .

کلام آخر

- به یاد داشته باشیم که پدر و مادر برای کودکان خود نخستین الگوها به شمار می روند . بنابراین قبل از هر چیز باید خود والدین راستگو باشند و از دروغ گویی پرهیز نمایند .

- والدین هرگاه به فرزند خود قولی را می دهند باید تاجایی که امکان دارد به آن عمل نمایند ، زیرا کودکان توجیهات والدین را درک نمی کنند و والدین خود را ، متهم به دروغ گویی می نمایند.

- استفاده از تنبیه، دروغ را از ذهن کودک پاک نمی کند بلکه بصورت موقتی و گذرا آن هم فقط درحضور شخص تنبیه کننده از بین می برد و بلا شک کودک در فرصتی دیگر مبادرت به دروغ گویی می نماید .

-به کودکان باید اجازه داد تا بدون ترس و واهمه احساسات مثبت و منفی خود رابیان نمایند. تا فواید راستگویی را درک کنند . migna.ir

-کودکانی که مورد بازخواست قرار می گیرند و سوال پیچ می شود برای رهایی از این وضعیت دروغ می گویند . لذا باید از بیان سوالاتی که جنبه تله و دام دارند پرهیز کرد .