اصلاح رفتار در کودکان، چند نکته مهم

کودکان وقتی به تکرار یک رفتار و ادامه آن تمایل نشان می‌دهند که به‌ خاطر آن پاداش گرفته و مورد توجه قرار بگیرند. همچنین زمانی یک رفتار را ترک می‌کنند که آن رفتار رد می‌شود. تداوم و ثبات واکنش‌های شما برابر یک رفتار بسیار مهم است، زیرا باعث می‌شود کودک بداند چه زمان مورد نکوهش قرار می‌گیرد و چه زمان تشویق می‌شود و به این ترتیب گیج نمی‌شود.

تربیت درست اصول و قواعدی دارد که خیلی از والدین به آن واقف نیستند و روند تربیتی کودکان خود را آگاهانه پیش نمی برند که هم کودک را در مسیر نادرستی قرار می دهد و هم برای خود آن ها سخت و گاهی طاقت فرسا است.وقتی والدین از رفتار فرزندشان درمانده می شوند و نمی توانند هیچ خصوصیت خوبی در فرزندشان بیابند با وجود آن که به فرزندشان علاقه دارند آنچنان کنترل خود را از دست می دهند که به تدریج صفات مثبت بچه هایشان را نمی توانند ببینند. در نتیجه پرخاشگرتر و خشن ترمی شوند تا بتوانند قدرت را بالاخره به دست گیرند.

برخی از والدین هم به جای این که پرخاشگری کنند، کم کم ازلحاظ عاطفی از فرزند خود دور می شوند. هر دو نوع رفتار آن ها منفی و حاکی از انعطاف ناپذیری است و واقعا به عصبی شدن می انجامد. کودکی که هیچ گونه توجهی از جانب والدین نمی بیند کم کم طوری رفتار می کند که توجه بیشتری را جلب کند، حتی اگر این جلب توجه به کمک رفتار ناخوشایند و منفی باشد. «این گفته قدیمی که توجه منفی بهتر از بی توجهی است.» در مورد رفتار کودکان صادق است.

پس برای از بین بردن رفتارهای منفی کودکان و اصلاح رفتار خودمان به نکات ذیل توجه کنیم:

۱. توجه به جنبه های مثبت کودکان؛

اولین قدم در کار اصلاح رفتار، شناسایی خصوصیات خوب فرزندمان است.

۲. توجه و تشویق را به کار بگیریم؛

توجه نشان دادن صرفا توصیف کارهایی است که کودک انجام می دهد، یعنی والدین با حرف زدن درباره ی مثلا بازی، نشان می دهند که کاملا به کودک توجه دارند وکودک نیز احساس می کند که والدینش در بازی او کاملا شرکت دارند. دومین نوع کنش متقابل مثبت که والدین می توانند بیاموزند این است که رفتار خوب را تشویق کنند. این کار را می توان با در آغوش کشیدن کودک، بوسیدن او یا نوازش و یا گفتن یک عبارت خوشایند انجام داد.

جملات کلی مثل «تو پسر یا یک دختر خوبی هستی» در مورد آنچه کودک در همان موقع انجام داده مفید است. در سایر موارد بهتر است دقیق تر باشیم مانند گفتن این جمله «متشکرم که اسباب بازی هایت را جمع و جور کردی». جملات به خصوص از این نظر مفید است که به وضوح به کودک می آموزد که والدین چه می خواهند. برای هر دو مشخص می شود که رفتار خوب کدام است و بد کدام.

۳. آموزش بدهیم و رابطه مثبت برقرارکنیم؛

وقتی رفتار مثبت از بچه دیدیم به او بگوییم که این رفتارت خوب است. به وسیله توجه نشان دادن به رفتار مثبت فرزند خود، با او رابطه مثبتی برقرار کنیم.

۴. اهداف تغییر را تعیین کنیم؛

لازمه تعیین اهداف تغییر، برقراری ارتباط مثبت با فرزندان است. وقتی همه چیز به نظر بد برسند، والدین به سختی می توانند برنامه ریزی کنند که چه رفتاری را می خواهند تغییر دهند. فرآیند تغییر رفتار دو حالت دارد. اگر والدین می خواهند رفتاری در فرزندان متوقف شود در این صورت باید رفتاری دیگر جای آن را بگیرد. اگر قرار است فرزندان دست از شکستن اسباب بازی های خود بردارند باید معلوم شود که به جای آن چه کاری می توانند بکنند؟ همین که والدین در این باره فکر می کنند و دلشان می خواهد فرزندانشان چه کارهایی را انجام دهند، نه این که چه کارهایی را انجام ندهند، کل جهت گیری آنان در مورد تربیت فرزندانشان تغییر می کند.

۵. گاهی بی اعتنایی کنیم؛

مهارت دیگری که مکمل توجه نشان دادن مثبت است، بی اعتنایی است. به کار بردن توجه مثبت با بی اعتنایی، روشی موثر و آرام برای کنترل رفتار هستند.

البته توصیه می شود قبلا درباره علت بی اعتنایی با کودک صحبت کنیم، اگر به فرزندان هشدار داده نشود که قرار است به جای اینکه بر سرشان فریاد کشیده شود به آنان بی اعتنایی شود میزان رفتار مشکل آفرین در آنان موقتا افزایش می یابد. علت این امر این است که هنوز نقش های جدید را نیاموخته اند و هنوز می کوشند تا به کمک روش های قبلی توجه والدین را به خود جلب کنند. لذا برای مدت کوتاهی به همان روش قبلی خود عمل می کنند تا این که تشخیص دهند که دیگر با این روش نمی توانند توجه والدین را به خود جلب کنند.

برای این که بی اعتنایی به کودک ثمربخش باشد باید والدین بیاموزند که برای مدت کوتاهی هیچ ارتباطی با کودک برقرار نکنند و خود را کاملا آرام و بی علاقه نشان دهند. روبرگرداندن از کودک و نگاه نکردن به او، دست نزدن و حرف نزدن با او، همه این ها ویژگی های بی اعتمادی به کودک است. همین که کودک دست از بدرفتاری برداشت والدین می توانند دوباره به او توجه نشان دهند. البته این مراحل باید کوتاه باشد و نباید تمام روز ادامه یابد.