فقر آهن در کودکان، پیشگیری بهتر از درمان

کمبود آهن و کم خونی فقر آهن به طور مشخص با انجام آزمایش های خون تشخیص داده می شود. بعضی خبرگان توصیه کرده اند که تمامی شیر خواران از نظر کم خونی فقر آهن غربالگری شوند و این کار در فاصله ۹ تا ۱۲ماهگی انجام شود و ۶ ماه بعد نیز تکرار گردد. سایر خبرگان، امر غربالگری را فقط در شیر خواران ۶ تا ۱۲ ماهه ای توصیه کرده اند که از نظر بروز کم خونی فقر آهن پر خطر تلقی می شوند. باید در مورد توصیه های غربالگری نظر پزشک را جویا شد. در این مورد باید جزئیات رژیم غذایی کودک در اختیار پزشک قرار گیرد. بر اساس شرایط و نتایج احتمالی غربالگری، پزشک ممکن است یک مکمل خوراکی آهن یا مولتی ویتامین روزانه تجویز نماید.

می توان از بروز فقر آهن در کودکان پیشگیری کرد. برای ادامه سیر رشد و نمو کودک، باید به میزان آهنی توجه داشت که کودک از طریق غذا دریافت می دارد و نظر پزشک را در مورد نیاز به غربالگری و مکمل های آهن جویا شد.

چگونگی پیشگیری از فقر آهن در کودکان

برای پیشگیری از فقر آهن در کودک باید به جیره غذایی کودک به ترتیب زیر توجه کرد:

تغذیه از شیر مادر یا شیر خشک تقویت شده با آهن

توصیه شده است که تا سن یک سالگی از شیر مادر استفاده شود. آهن موجود در شیر مادر آسان تر از آهن موجود در شیر خشک جذب می شود. اگر امکان تغذیه با شیر مادر وجود ندارد باید از شیر خشک های تقویت شده با آهن استفاده کرد. شیر گاو منبع خوبی از آهن برای کودک نیست و در اطفال کمتر از یک سال توصیه نمی شود.

از جیره غذایی متعادل استفاده کنید

وقتی تغذیه با مواد جامد برای کودک شروع می شود به ویژه در فاصله ماههای چهارم و ششم، از غذاهایی استفاده کنید که دارای آهن افزوده است مانند دانه های غلات یا سر آل تقویت شده با آهن. در کودکان بزرگتر، بهترین منابع آهن در زرده تخم مرغ، گوشت قرمز، جوجه، ماهی، حبوبات و سبزی های با برگ تیره نهفته است. غذاهای سرشار از کالری وبا ویتامین و مواد معدنی اندک مانند سودا یا چیپس سیب زمینی را مصرف نکنید.

جذب را افزایش دهید

ویتامین C به جذب آهن از رژیم غذایی کمک می کند. با وجودی که معمولاً استفاده از آب لیمو ترش در کودکان کمتر از یک سال توصیه شده است، ولی برای جذب آهن می توان از غذاهای دیگری استفاده کرد که سرشار از ویتامین c هستند مثل طالبی، توت فرنگی، آلو، کیوی، براکلی، گوجه فرنگی و سیب زمینی.

استفاده از مکمل های آهن

اگر کودک زودرس به دنیا آمده یا وزنش به هنگام ولادت پائین بوده یا بعد از 6 ماهگی از شیر مادر استفاده کرده و یا بعد از این مدت روزی 2 بار یا بیشتر از غذاهای سرشار از آهن مانند سر آل تقویت شده یا پوره گوشت استفاده نکرده باید طبق نظر پزشک از مکمل استفاده کرد.

شناسه ها و نشانه های فقر آهن در کودکان

کمبود شدید آهن سبب اختلال در توانایی عملکرد کودک می شود. اما بسیاری از شناسه ها و نشانه های فقر آهن تا بروز کامل کم خونی فقر آهن ظاهر نمی شوند. شناسه ها و نشانه های کم خونی فقر آهن عبارتند از:

خستگی یا ضعف، پوست رنگ پریده، بی اشتهایی، کوتاهی نفس، آغالش پذیری، التهاب زبان، دشواری حفظ دمای بدن، افزایش احتمال بروز عفونت، ضربان قلب نامنظم، مشکلات رفتاری، ولع غیر معمول نسبت به مواد غیر تغذیه ای مانند یخ، خاک یا نشاسته خالص

عوامل خطرساز فقر آهن در کودکان

شیر خواران و کودکانی که از نظر فقر آهن بسیار پر خطر به شمار می روند عبارتند از:

- نوزادانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده اند (بیش از 3 هفته زودتر از موعد مقرر) یا وزن زمان ولادت شان پائین بوده است.

- نوزادانی که قبل از یک ماهگی از شیر گاو استفاده کرده اند

- نوزادان شیر مادر خواری که بعد از 6 ماهگی غذای مکمل حاوی آهن مصرف نکرده اند.

- نوزادانی که از شیر خشک تقویت نشده با آهن استفاده نموده اند.

- کودکان 1 تا 5 ساله ای که در روز بیش از 710 میلی لیتر (24 اونس) شیر گاو، شیر بز یا شیر سویا مصرف می نمایند.

- کودکانی که دچار بعضی بیماری ها هستند مانند عفونت ها ی مزمن یا رژیم های غذایی محدود.

دختران نوجوان نیز از نظر فقر آهن، پر خطر به شمار می روند زیرا طی قاعدگی آهن از دست می دهند.

میزان نیاز کودک به آهن

وقتی نوزادی به دنیا می آید، در بدن دارای انباری از آهن ذخیره شده است ولی برای روشن ماندن ماشین رشد و نمو به صورتی ثابت و همیشگی به مقداری آهن اضافی نیاز دارد. در این بخش، میزان نیاز آهن در سنین مختلف آمده است:

- ۷ تا ۱۲ ماهگی، ۱۱ میلی گرم

- ۱ تا ۳ سالگی، ۷ میلی گرم

- ۴ تا ۸ سالگی، ۱۰ میلی گرم

- ۹ تا ۱۳ سالگی، ۸ میلی گرم

- ۱۴ تا ۱۸ سالگی، دختران، ۱۵ میلی گرم

- ۱۴ تا ۱۸ سالگی، پسران، ۱۱ میلی گرم

چرا آهن در کودکان اهمیت دارد

آهن، یکی از مواد مغذی ضروری برای رشد و نمو کودک است. آهن به حرکت اکسیژن از ریه ها به باقی بدن کمک می کند و به ماهیچه ها یاری می رساند تا بتواند اکسیژن را ذخیره کرده و به مصرف برسانند. اگر جیره غذایی کودک فاقد آهن باشد، دچار حالتی موسوم به فقر آهن خواهد شد. فقر آهن در کودکان به صورت های مختلف دیده می شود و از تخریب ذخایر آهن تا کم خونی مشاهده می شود. کم خونی، حالتی را گویند که خون فاقد گویچه های سرخ سالم به حد کفایت می شود. گویچه های سرخ حامل اکسیژن به بافت های بدن بوده و انرژی فراهم می آورند و به پوست رنگ سالم می دهند. درمان نکردن فقر آهن در کودکان سبب تاخیر رشد جسمی و ذهنی در حوزه هایی مانند راه رفتن و سخن گفتن خواهد شد.