آموزش دستشویی رفتن به کودکان، راهکارهای عملی

خطر دیگری که فرزند ما را در این دوران تهدید می کند، آموزش برای دستشویی رفتن می باشد. بیش از هر مورد دیگری پدر و مادر در این رابطه با فرزندشان مشکل دارند. برای آموزش رفتن به دستشویی باید با توجه به نکاتی باشد:

اولاً باید بدانیم آن چه که آموزش رفتن به دستشویی است یک آموزش است و یک باید و یک اصل اخلاقی و یک انضباط نیست. فقط یک کار آموزشی است و کودک باید آماده باشد و پدر و مادر نیز با حوصله و مهربانی و صرف وقت، این آموزش را انجام دهند. این عمل کاملاً مرتبط به توانایی و مهارت حسی حرکتی کودک می باشد تا جایی که با راه رفتن کودک نیز مرتبط است. یعنی هرگاه کودک توانست به طور کامل و راحت راه برود او آماده است که آموزش لازم را در این زمینه ببیند. اما بیشتر متخصصین توصیه می کنند که بعد از این که فرزند ما سه ماه، را رفتن کامل خود را پشت سر گذاشت احتمالاً از نظر فیزیکی آماده است که آموزش لازم را در این زمینه ببیند.

تفاوت زیادی بین آمادگی فیزیکی و روانی کودک وجود دارد. بسیاری از کودکان به دلیل برداشت ها و برخوردهای گذشته با عمل دفع ادرار و مدفوع مشکل دارند و یا به دلیل داشتن مشکل با خواهر و برادرهای خود نیز با این مسئله مشکل دارند. بسیاری از اوقات به خاطرت خدمتکاران و افراد دیگری که از فرزندمان مراقبت کرده اند و چون اصولی را رعایت نکردند احساس بدی دارند.

از آنجایی که این عمل تا حدود زیادی مربوط به خلق و خوی کودک است، برخی از بچه ها تمام کوشش خودشان را حتی با پدر و مادر انجام می دهند و بنابراین کار آموزش آن ها به راحتی و سهولت انجام می گیرد و از اتفاقات بد در این زمینه می توان جلوگیری کرد. برخی نیز همکاری نمی کنند و آن هم به دلیل نوع برخورد و خشم می باشد و یا سیستم بدنی آن ها به گونه ای است که در مقابل هرگونه مخالفتی می ایستند و می جنگند و یا اگر از آن ها خواهشی شود قبول نمی کنند. در نتیجه با این گروه از کودکان به مشکل برمی‌خوریم.

برخی از کودکان هم چنان باید در ذهن خودشان دلایل موجهی داشته باشند تا بتوانند و بخواهند همکاری مناسب را داشته باشند. زیرا از نظر آن ها آنچه تا به حال اتفاق افتاده نه تنها خوب بوده بلکه بهترین بوده و آن ها همچنان مایلند که در پوشک این کار را انجام دهند. یعنی بدون هیچ قید و بندی و محرومیت و محدودیتی و یا حتی نمی خواهند به سمت دستشویی بروند. بنابراین کودکی خودشان را در ارتباط با آن می بینند و هیچ تمایلی برای بزرگ شدن ندارند. معلوم است که اگر چنین احساسی دارند، مشکل روانی دیگری با فرزندمان داریم که به دلایلی ماندن در کودکی و رفتار کودکانه است تا این که قدمی برتر و فراتر بگذارد و بزرگ شود. به همین دلیل باید مطمئن شویم که فرزند ما از نظر فیزیکی و روانی آماده می باشد.

حتی می توان دستشویی رفتن پدر و مادر و یا کودکان دیگر را به او نشان داد که متوجه شود کار خوبی است. حتی می‌توان بازگو کرد که با این کار بزرگ می شوی و خودت هم خوشحال می شوی و ما را خوشحال می کنی و برای تو هدایایی نیز می خریم. یعنی باید آزمایش شود و اگر دیدیم میل و اشتیاقی به جهت انجام این کار وجود دارد حتماً او را آموزش دهیم؛ مخصوصاً اگر سن او از حدود ۱۸ ماهگی گذشته، احتمالاً بشود کاری کرد. بسیاری اعتقاد دارند که بعد از دو سالگی باید این اتفاق و عمل آموزش داده شود. ولی برخی از بچه ها توان این را دارند که با کوشش کمی و با توجه به خلق و خو و حالاتی که دارند از عهده ی چنین آموزشی بربیایند.

اگر اصول مربوط به دستشویی رفتن کودک رعایت نشود:

- خطر خودداری از عمل دفع در کودک اتفاق می افتد.

- کودک از طریق جنگ و جدال با ما، نه تنها دست به این کار نمی زند بلکه وقتی که به نوعی این عمل را آسیب زننده می بیند، مدفوع خود را رها می‌کند و موجب به وجود آوردن احساس بد می شود.

نکته مهم این است که ببینیم آیا خود او متوجه می شود که چه زمانی ادرار و یا مدفوع دارد؟ کودکان باید مرحله خبر و عمل را تشخیص و تفکیک دهند. به این معنا که بگوید دستشویی دارم و یا اگر از او پرسیده شود، "بگوید بله، ادرار دارم". ولی می بینید همچنان نشسته و بازی می کند همچنین می توانید توصیه ای در این زمینه داشته باشید آن زمان که پوشکی دارد به او بگویید می تواند خودش را راحت کند یا حتی بعضی از اوقات کودک را کمی بدون لباس در منزل رها کنیم و به او بگویید اگر احتمالاً ادرار دارد می تواند این کار را بکند و یا اگر می خواهی، پوشکت را ببندم. به بیان دیگر باید مطمئن شد که کودک مرحله خبر و عمل را از هم تشخیص می دهد و تفکیک می کند.

غالب اوقات در خصوص ادرار به ویژه مدفوع معمولاً بچه ها در روز ۱ یا ۲ بار آن هم در زمان معین و معمولاً چند دقیقه بعد از خوردن ناهار این عمل را انجام می دهند. ثبت این زمان ها کمک می کند که زمان عمل دفع آن ها را بدانیم تا به آن ها کمک بهتری کنیم.

ترجیحاً موقع دستشویی رفتن کودک، یک نفر همراه او باشد و کسی باشد که کودک با او راحت می باشد که معمولاً مادر است و هیچ شخص دیگری نباشد.

در همان منطقه نزدیک به دستشویی قرار داشته باشیم تا اینکه وقتی احتیاج بود بتوانیم به کودک کمک کنیم.

بهتر است که توالت بچه را داخل دستشویی خودمان بگذاریم اما باید مطمئن باشیم بچه ها از زدن سیفون ناراحت نمی شوند. یعنی باید مطمئن شویم که وحشتی از رفتن آن آب نداشته باشند. برخی از بچه ها ممکن است که این تصویر را داشته باشند که اگر آنجا باشند احتمال دارد که در آنجا بیفتند و ممکن است که برای همیشه بروند و به همین دلیل بازی هایی در این زمینه می تواند به کودک کمک کند مانند: انداختن یک کاغذ داخل دستشویی، در حالی که خوشحالید و خندانید. از طرف دیگر هیچ بچه ای نمی تواند بر روی دستشویی قرار بگیرد در حالی که پاهایش آویزان است. نتیجتاً اگر می خواهید از دستشویی استفاده کنید حتماً باید جای پای کودک را محکم کنید. روزی را که برای این کار انتخاب کردید بهتر آن است که از یک یا دو روز قبل مطمئن باشید که معده او کمی رقیق باشد بنابراین مشکلی در جهت عمل دفع نخواهد داشت. اگر همه این شرایط را فراهم کنید و فقط یک نفر آن هم با آگاهی در آنجا قرار بگیرد می تواند به او از قبل این پیام را بدهد که اگر تو امروز این جا کار را انجام دادی بعد از آن به جایی خواهیم رفت که تو دوست دارید و برای تو آنچه که دوست داری را می‌خرم. بنابراین کودک نه تنها تشویق و تایید شما را میبیند بلکه به دنبال گرفتن پاداش در این زمینه خواهد بود. بنابراین بین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی بهتر است که این کار انجام شود مخصوصاً اگر مایل هستیم فرزندانمان را به محیط های آموزشی بفرستیم که بهتر آن است که این آموزش را دیده باشند. توصیه این است که شاید بهتر باشد که ایتدا از او بخواهیم به خصوص اگر پسر بچه است ادرار خودش را به نوعی در اختیار و کنترل بگیرد و به موقع به دستشویی برود و بعد از ۱ تا ۲ ماه از او بخواهیم کنترل مدفوعش را داشته باشد. اما برای بسیاری از بچه هایی که آرام و راحت هستند هر دو را می شود با هم داشت و این پرونده را برای همیشه بست.

راهکار و مهارت عملی

بسیاری از بچه ها بعد از رفتن به دستشویی در روز، احتمالاً شب ها در بستر، خودشان را خیس نمی‌کنند و باید مواظب باشید این حرکت آغاز شده به جلو کاملاً تصویب شود و قطعی گردد. برخی روانشناسان معتقدند هرگونه بازگشت و برگشت می‌تواند به کودک آسیبی برساند. یعنی اگر دیدید که کودک آمادگی این کار را ندارد و یا خود ما نیز آمادگی نداریم بهتر است این کار را یکی دو ماه به تأخیر بیندازید. البته بهتر است که فرزندمان را از بردن به محل هایی که ممکن است اتفاقات آنجا خاطره های بدی در ذهن او بگذارد بویژه محیط های آموزشی، دور نگه دارید. بنابراین فرزند من و شما باید خاطرش آسود شود که این کار را با موافقت و رضایت انجام می دهد، ولی در آخر برای او هم پاداشی خواهد داشت که پسر و دختر بزرگی شده و مانند بزرگسالان عمل می‌کند.

بچه هایی که به خصوص به نظافت خودشان حساس هستند یعنی به مجرد ادرار و مدفوع کردن از پدر و مادر می خواهند که آنجا را تمیز کنند یا لباسشان را عوض کنند، خوشبختانه خیلی راحت تر آموزش رفتن به دستشویی را می پذیرند و همکاری می کنند و بچه هایی که با وجود این که مدت هاست که خیس هستند و یا در پوشک خودشان مدفوع کرده اند ولی همچنان به بازی خودشان ادامه می دهند و به این موضوع توجه و اعتنایی نمی کنند، متاسفانه در پذیرفتن آموزش مربوط به دستشویی ما را گرفتار خواهند کرد.

شرکت هایی هستند که پوشاک بچه تولید می کنند و به پدر و مادر این پیام و .عده را می دهند که تا ۵ یا ۶ سالگی اشکالی نیست و حال این که حتما چنین نظریه ای درست نخواهد بود و اگر هم شنیده اید این حرف ها را نادیده بگیرید. به نظر می رسد که در این زمینه کوشش و اقدامات ما و بیش از همه، توانایی خود کودک، به جهت کنترل خودش، آرامش و احساس امنیتی که در ارتباط با ما دارد، و همچنین سیستم عصبی او که می تواند خبر را بگیرد و فرمان صادر کند و بلوغی که با توجه به سنش دارد، عامل اصلی و اساسی دستشویی رفتن است. برخی کودکان مایلند که در نبود دیگران (پدر و مادر) در خانه این کار را آزمایش کنند که ایرادی ندارد.

فراموش نشود که پدر و مادر باید با رضایت فرزندشان و با آمادگی او دست به چنین کاری بزنند و اگر در این باره به مشکلی برخورد کردیم، آن را به مدت یک ماه قطع می کنیم و از آن سخنی نیز نمی گوییم و بعد از یک ماه دوباره تشویق را آغاز می کنیم و موضوع را دوباره مطرح می کنیم و حتی با او بازی بیشتری می کنیم. امیدوارم که با رعایت کردن این مطالب و نکات درباره این موضوع به ظاهر ساده ولی خیلی تاثیر گذار در زندگی و روان کودک فرزند شما این دوران را به خوبی و سلامت پشت سر بگذارد.