درباره یائسگی زنان، همه دانستنی ها

یائسگی به ۱۲ ماه بعد از آخرین پریود یا قاعدگی گفته می شود، که نشانه ای از پایان دوران قاعدگی است. سن یائسگی در زنان معمولا از اواخر ۴۰ سالگی و یا ۵۰ سالگی است، اما میانگین سن یائسگی زنان در آمریکا ۵۱ سال می باشد. یائسگی فرایند بیولوژیک طبیعی است. اگر چه به قابلیت باروری پایان می دهد، اما شما همچنان در سلامت باقی خواهید ماند و می توانید از نظر جنسی فعال باشید. برخی از خانم ها در دوران یائسگی احساس آسودگی می کنند، زیرا دیگر نیازی نخواهد بود نگران باردار شدن باشند. در دوران یائسگی به خاطر داشته باشید که می توانید به دنبال درمان علائمی باشید که شما را آزار می دهد.

علائم یائسگی چیست؟

ماه ها یا سال های پیش از یائسگی، دوران قبل از یائسگی نامیده می شود که برخی از علائم قبل از یائسگی عبارتند از:

- پریودهای نامنظم

- خشکی واژن

- گرگرفتگی

- تعریق شبانه

- مشکلاتی در خواب

- تغییرات خلقی

- اضافه وزن و کند شدن متابولیسم

- نازک شدن موها و خشکی پوست

- از دست دادن احساس تراکم در سینه

این احتمال بعید است اما ممکن است روند پریودتان تا آخرین دوره به طور منظم و ماهانه اتفاق بیفتد. اما معمولا دچار بی نظمی هایی در قاعدگی می شوید. بی نظمی در پریود در دوران قبل از یائسگی معمول و مورد انتظار است. اغلب موارد در طول دوران قبل از یائسگی، پریودها هر ۲ تا ۴ ماه یکبار اتفاق می افتد مخصوصا در یک تا دو سال قبل از یائسه شدن روند چنین است. با وجود پریودهای نامنظم احتمال بارداری وجود دارد.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

در شروع دوران قبل از یائسگی به طور منظم به ملاقات پزشک بروید. این روند را در طول دوران یائسگی و بعد از آن ادامه دهید. این ملاقات ها به منظور پرداختن به نگرانی های پزشکی است که ممکن است وجود داشته باشد. مراقبت های پیشگیرانه از جمله انجام برخی غربالگری ها مانند کولونوسکوپی، ماموگرافی، غربالگری لیپید، تست تیروئید (البته بر اساس سابقه بیمار)، معاینه لگن و پستان به شما توصیه خواهد شد.

- اگر بعد از دوران یائسگی دچار خونریزی در ناحیه واژن شدید فورا به پزشک مراجعه کنید.

علل یائسگی چیست؟

یائسگی می تواند در نتیجه موارد زیر اتفاق افتد:

افت طبیعی هورمون های باروری:

مادامی که به اواخر دهه سوم زندگی خود نزدیک می شوید تخمدان ها استروژن و پروژسترون کمتری تولید می کنند (این هورمون ها قاعدگی را کنترل می کنند)، به همین نسبت قابلیت باروری نیز کاهش می یابد. در دهه چهارم زندگی پریودها ممکن است کوتاه تر و یا درازتر، سنگین تر و یا سبک تر باشد و در فراوانی آن ها تغییراتی ایجاد می شود.

هیسترکتومی:

در جراحی هیسترکتومی، رحم برداشته می شود اما تخمدان ها هنوز باقی می مانند ولی این روش منجر به بروز یائسگی نمی شود. به این ترتیب شما دیگر پریود نخواهید شد اما تخمدان ها هنوز تخمک آزاد می کنند، استروژن و پروژسترون نیز تولید می شود. اما جراحی که طی آن تخمدان ها و رحم برداشته می شود منجر به بروز یائسگی می شود و در این صورت دیگر دوران قبل از یائسگی وجود نخواهد داشت. پریود شما فورا قطع شده و احتمالا علائمی مانند گرگرفتگی و سایر علائم مربوط به این دوران را تجربه خواهید کرد. احتمالا علائم شدیدی را در این حالت تجربه خواهید کرد زیرا تغییرات هورمونی بسیار سریع اتفاق افتاده است.

شیمی درمانی و تابش درمانی:

این روش های درمانی که برای سرطان استفاده می شود می تواند یائسگی را القا کرده و سبب علائمی مانند گرگرفتگی در طول دوره درمان و کمی بعد از آن می شود. یائسگی ناشی از شیمی درمانی همیشگی نیست و بنابراین در این دوران اقدامات پیشگیری لازم خواهد بود.

ناکارآمدی تخمدان:

حدود یک درصد خانم ها قبل از ۴۰ سالگی دچار یائسگی می شود (یائسگی زودرس). در این حالت تخمدان ها نمی توانند به مقدار کافی هورمون های بارداری را تولید کنند و دلیل آن در بیماری خود ایمنی و یا فاکتورهای ژنتیکی ریشه دارد. اما اغلب موارد علتی برای این رویداد به دست نمی آید. در مورد این خانم ها معمولا توصیه می شود تا رسیدن به سن نرمال یائسگی هورمون درمانی را ادامه دهند تا از ارگان های مغز، قلب و استخوان ها محافظت شود.

عوارض ناشی از یائسگی

بعد از یائسگی، ریسک بروز برخی شرایط افزایش می یابد. برخی از عوارض ناشی از یائسگی عبارت است از:

۱- بیماری های قلبی عروقی:

وقتی میزان استروژن افت می کند ریسک ابتلا به بیماری های قلبی عروقی افزایش می یابد. بیماری قلبی علت زمینه ای مرگ و میر در خانم ها و آقایان محسوب می شود.

بنابراین بسیار اهمیت دارد که در این دوران به طور منظم ورزش کرده و رژیم غذایی سالمی داشته باشید و سعی کنید وزن خود را در محدوده نرمال نگاه دارید. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید و در صورت بالا بودن فشار خون و کلسترول، سعی کنید آن را پایین نگاه دارید.

۲- پوکی استخوان:

در این شرایط استخوان بسیار ضعیف می شود و ریسک شکستگی افزایش می یابد. در طول سال های اول بعد از یائسگی دانسیته استخوانی با نرخ سریعی از دست می رود و ریسک ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.

خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند و به پوکی استخوان مبتلا هستند نسبت به شکستگی مفصل ران، مچ و ستون فقرات بسیار آسیب پذیر هستند.

۳- بی اختیاری ادراری:

بافت واژن و مجرای ادراری خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد بنابراین ممکن است شما به طور مکرر میل شدید به ادرار کردن داشته باشید، یا این که حین سرفه، خندیدن و یا بلند کردن اجسام کمی ادرار خارج شود. شما در این شرایط ممکن است بیشتر به عفونت های ادراری مبتلا شوید.

تقویت عضلات کف لگن با استفاده از ورزش های کگل هم چنین استفاده از استروژن واژینال می تواند علائم بی اختیاری را تخفیف دهد.

۴- عملکرد جنسی:

خشکی واژن و از دست رفتن قابلیت ارتجاعی آن می تواند سبب ناراحتی و خونریزی اندک در طول نزدیکی شود. بنابراین ممکن است میل به فعالیت جنسی، کاهش یابد. یائسگی و رابطه زناشویی یک مسئله قابل توجه است.

استفاده از مرطوب کننده هایی با پایه آبی می تواند در مورد نزدیکی و رابطه زناشویی کمک کننده باشد.

محصولاتی را انتخاب کنید که حاوی گلیسرین نباشد زیرا خانم هایی که به این ماده حساسیت نشان دهند ممکن است دچار احساس سوزش و تحریک شوند. اگر این روش مناسب نبود می توان از استروژن های موضعی در واژن استفاده کرد، این فرآورده ها به شکل قرص، حلقه و یا کرم در دسترس هستند.

۵- اضافه وزن:

خیلی از خانم ها در شروع یائسگی و بعد از آن به دلیل کاهش متابولیسم دچار اضافه وزن می شوند. در این دوران ممکن است نیاز باشد تا کمتر بخورید و بیشتر ورزش کنید تا بتوانید وزن مناسب خود را حفظ کنید.

تشخیص و درمان یائسگی

علائم شروع یائسگی معمولا کافی و مشخص است. اگر نگران پریودهای نامنظم یا گرگرفتگی هستید با پزشک متخصص زنان صحبت کنید. در برخی موارد ممکن است انجام ارزیابی های بیشتر توصیه شود. برای تشخیص یائسگی معمولا تستی انجام نمی شود. اما در برخی شرایط پزشک ممکن است انجام آزمایش خون را برای شما پیشنهاد کند. در آزمایش خون مقادیر هورمونی زیر ارزیابی می شود:

- هورمون محرک فولیکل (FSH) و استروژن، زیرا با آغاز یائسگی مقدار FSH افزایش یافته و مقدار استروژن نیز کاهش می یابد.

- هورمون محرک تیروئید یا TSH، زیرا هایپوتیروئیدیسم (تیروئید کم کار) می تواند علائمی شبیه به یائسگی را القا کند.

درمان یائسگی و داروهای مورد استفاده در دوران یائسگی:

یائسگی به درمان دارویی نیاز دارد. به جای درمان تمرکز بر تخفیف علائم می باشد. روش های درمان یائسگی، عبارتند از:

هورمون درمانی:

استفاده از استروژن بهترین درمانی است که می تواند گرگرفتگی را کاهش دهد. بسته به سابقه پزشکی فردی و خانوادگی پزشک پایین ترین دوز مورد نیاز را برای تخفیف علائم به شما توصیه می کند. اگر شما رحم داشته باشید علاوه بر استروژن به پروژسترون نیاز خواهید داشت. استروژن هم چنین به حفظ استخوان ها نیز کمک می کند. هورمون درمانی برای قلب نیز مفید خواهد بود اگر در طول ۵ سال بعد از آخرین قاعدگی انجام شود.

استروژن واژینال:

برای تخفیف خشکی واژن، استروژن می تواند مستقیما به صورت کرم، قرص و یا رینگ در واژن استفاده شود. این روش کمک می کند تا مقدار کمی استروژن در بدن آزاد شود که آن هم توسط بافت واژن جذب می شود. این روش به درمان خشکی واژن کمک می کند و در برخی موارد به بهبود علائم ادراری نیز کمک می کند هم چنین به بهتر شدن نزدیکی و رابطه جنسی نیز کمک می کند.

داروهای ضد افسردگی در دوز اندک:

برخی ضد افسردگی ها به نام مهار کننده بازجذب انتخابی سروتونین می تواند گرگرفتگی را کاهش دهد. دوز اندک این داروها می تواند برای خانم هایی مفید باشد که به دلایلی قادر به استفاده از استروژن نمی باشند و هم چنین برای خانم هایی مناسب است که به مصرف ضد افسردگی ها برای اختلال دو قطبی نیاز دارند.

گاباپنتین:

این دارو در درمان صرع استفاده می شود، اما به بهبود گرگرفتگی نیز کمک می کند. گاباپنتین در خانم هایی مناسب است که نمی توانند از استروژن استفاده کنند و یا آن هایی که به میگرن مبتلا هستند.

داروهایی برای پیشگیری از پوکی استخوان: بسته به نیازهای فردی پزشک مصرف برخی داروها را برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان توصیه می کند. برخی از این دارو ها ریسک شکستگی استخوان را کاهش می دهند.

قبل از تصمیم گیری در مورد روش درمان، باید در مورد انتخاب های موجود، عوارض و مزایای هر کدام از روش های درمان یائسگی با پزشک متخصص زنان مشورت کنید. سالانه این انتخاب ها را بر اساس نیازتان دوباره مرور کنید، شاید نیاز باشد تا انتخاب های درمانی تغییر بکند. خوشبختانه خیلی از علائم مربوط به دوران یائسگی موقتی است. مراحل زیر می تواند به کاهش و پیشگیری از برخی علائم یائسگی کمک کند:

- به هنگام گرگرفتگی به محل خنک تر بروید و یا یک لیوان آب خنک بنوشید. سعی کنید تا علت گرگرفتگی خود را بیابید. در خیلی از خانم ها گرگرفتگی در اثر نوشیدنی های داغ، کافئین، غذاهای تند، الکل، استرس، حمام آب داغ ایجاد می شود.

- برای کاهش خشکی واژن می توانید از لوبریکانت هایی با پایه آبی استفاده کنید. در انتخاب محصول دقت کنید زیرا ترکیبی مانند گلیسرین می تواند در برخی خانم ها احساس درد و سوزش را ایجاد کند. سعی کنید به لحاظ جنسی فعال بمانید زیرا این نکته به افزایش جریان خون در واژن کمک می کند.

- به اندازه کافی بخوابید. از مصرف کافئین بپرهیزید زیرا باعث اختلال در خواب می شود. الکل زیاد مصرف نکنید زیرا الکل نیز می تواند بی خوابی ایجاد کند. ورزش در طول روز می تواند بسیار مفید باشد، اگر گرگرفتگی در خواب شما اخلال ایجاد می کند باید آن را به نحوی مدیریت کنید.

- تکینک های ریلکسیشن را تمرین کنید. تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، تنفس گام به گام، تصویر سازی ذهنی، ماساژ و استراحت عضلانی می تواند به از بین بردن علائم یائسگی کمک کند. شما در این زمینه می توانید به کتاب ها و منابع آنلاین مراجعه کنید.

- عضلات کف لگن را تقویت کنید. ورزش هایی موسوم به کگل می تواند به برطرف شدن بی اختیاری ادراری کمک کند.

- رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. سعی کنید تا رژیم غذایی شما سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات باشد. مصرف چربی ها، روغن و قند ها را محدود کنید. از پزشک خود بخواهید تا مکمل های کلسیم و ویتامین D مورد نیاز بدن را برایتان نسخه کند.

- سیگار نکشید. سیگار کشیدن ریسک ابتلا به بیماری های قلبی، سکته، پوکی استخوان، سرطان و طیفی از مشکلات را افزایش می دهد.

- ورزش کنید. سعی کنید فعالیت فیزیکی منظمی داشته باشید. ورزش کردن به پیشگیری از بیماری های قلبی، دیابت، پوکی استخوان و سایر شرایط مرتبط با دوران میانسالی کمک می کند.

برخی درمان های جایگزین و یا مواردی که تحت بررسی قرار دارد در ادامه معرفی می شود:

۱- استروژن های گیاهی یا فیتواستروژن ها: این ترکیبات استروژنی به طور طبیعی در غذا یافت می شود. دو نوع از معروف ترین این ترکیبات ایزوفلاون ها و لیگنان هاست. ایزوفلاون ها در دانه های سویا و حبوبات وجود دارد. لیگنان نیز در غلات، میوه ها و برخی سبزیجات وجود دارد.

این که آیا استروژن های گیاهی می تواند گرگرفتگی یا سایر علائم مربوط به یائسگی را کاهش دهد هنوز اثبات نشده است اما برخی مطالعات عدم تاثیرگذاری آن ها را نشان داده است. ایزوفلاون ها تاثیرات شبه استروژنی ضعیفی دارد، اگر به سرطان پستان مبتلا هستید قبل از استفاده از مکمل های ایزوفلاونی با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.

۲- هورمون های همسان سازی شده: این هورمون ها شبیه به هورمون هایی ساخته می شود که در بدن تولید می شود. به هر حال این ترکیبات توسط سازمان غذا و دارو آمریکا هنوز مورد تایید قرار نگرفته است و خطرات و کیفیت آن ها می تواند متفاوت باشد. در این مورد باید با پزشک متخصص زنان مشورت کنید، این که آیا این گزینه درمانی برای شما مناسب است یا خیر.

۳- Black cohosh :Black cohosh در بین خانم هایی که علائم یائسگی دارند بسیار معروف است اما شواهد اندکی وجود دارد که نشان می دهد Black cohosh چندان موثر نیست و این مکمل می تواند برای کبد مضر باشد.

۴- یوگا: برخی تحقیقات نشان داده است که یوگا می تواند در کاهش تعداد گرگرفتگی ها در خانم هایی که در دوران قبل از یائسگی قرار دارند، موثر باشد. تای چی و چی کونگ مجموعی از حرکات آهسته هستند که می تواند نتایج مشابهی ایجاد کنید.

۵- طب سوزنی: طب سوزنی می تواند مزایای موقتی را در کاهش گرگرفتگی به دنبال داشته باشد.

شما ممکن است مکمل های رژیمی مختلفی را امتحان کنید. شواهد علمی در مورد اثر بخشی این مکمل ها هنوز در دسترس نیست و برخی از این محصولات می تواند تاثیرات منفی داشته باشد. قبل از مصرف هر گونه مکمل رژیمی یا گیاهی با پزشک خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید سازمان غذا و دارو محصولات گیاهی را تایید نکرده و در برخی موارد این محصولات خطرناک بوده و یا ممکن است با سایر داروهای مصرفی شما تداخل داشته باشد و برای شما خطراتی را ایجاد کند.