برای کاهش درد زایمان طبیعی چیکار کنیم؟

روشهای متفاوتی برای کاهش درد زایمان طبیعی وجود دارد که در اکثر بیمارستانها و زایشگاهها قابل انجام می باشد. می توانید در مورد روش زایمان و روشهای کاهش درد با ماما یا پزشک خود پیش از موعد زایمان صحبت کنید تا با مورد غیرمنتظره ای روبرو نگردید. برخی از اقدامات مانند وصل کردن سرم یا دستگاههای مانیتورینگ الکترونیکی به شما حرکت و راه رفتن را برای شما دشوار می کند. این امر موجب سبب می شود که تحمل درد و طی کردن زایمان بدون استفاده از دارو دشوارتر گردد؛ هرچند غیر ممکن نخواهد بود.

چند تکنیک برای مبارزه با درد زایمان طبیعی :
تمرینهای تنفسی و تجسمی زایمان:
بیشترکلاسهای زایمان روش های تنفسی و تجسم را آموزش می‌دهند. الگوهای خاصی برای تنفس به شما داده می شود تا آنها را تمرین کنید و مربی ممکن است شما را برای تجسم (مثلاً تجسم جایی که به شما آرامش می‌بخشد یا تجسم زایمان ساده و تولد نوزاد سالم تان) راهنمایی کند تا به شما کمک کنند تا با درد کنار بیایید. گاهی تکنیکهایی مانند ریلکسیشن پیش‌رونده یا کنترل‌شده را به شما یاد می دهند در این تکنیکها ابتدا تمرکز می‌کنید، سپس یکی از ماهیچه‌ها را منقبض می‌کنید و بعد آن را رها می‌کنید و این کار را آنقدر تکرار می‌کنید که آن ماهیچه تا حد امکان شُل و رها شود؛ این کار سبب از بین رفتن تنش می‌شود.
ریلکسیشن:
روشی برای کنترل انقباضات عضلانی است مخصوصا اگر فرآیند زایمان همانطور که پیش‌بینی شده به صورت نرمال پیش برود ممکن است به خوبی جواب بدهد. اگر تا کنون یوگا، هنرهای رزمی یا مدیتیشن کار کرده باشید ممکن است تمرینهای لازم برای تنفس مناسب در زمان حاملگی را انجام داده باشید. همچنین ممکن است متوجه شوید که اگر یک چیز خاص (مثلا یک عکس) و همچنین یک موسیقی آرام‌بخش را با خود ببرید می‌تواند به شما کمک کند تا آرام‌تر شوید.
. قرار گرفتن در موقعیت مناسب و حرکت کافی: زمانیکه دارو استفاده نمی کنید و دستگاههای الکترونیکی نیز به شما وصل نیست، می‌توانید موقعیت و وضعیت بدنی خود را به هنگام زایمان تغییر دهید. مثلا بایستید، بنشینید، زانو بزنید و یا در حالت چهاردست‌وپا قرار بگیرید.
گاهی ممکن است تحرک تا حدی درد را آرام‌تر کند.کمی راه رفتن می‌تواند به شما این احساس را بدهد که کنترل اوضاع را در دست دارید و در نتیجه درد و اضطراب شما را کاهش می دهد.زمانیکه نوزاد می‌خواهد از رحم شما خارج شود، نشستن در حالت عمودی می‌تواند به نوزاد کمک کند که راحت‌تر به طرف پایین حرکت نماید. زانو زدن یا چمباتمه زدن نیز می‌تواند کمک کند که دریچه لگن شما بازتر گردد. انواع وضعیتها را امتحان کنید و آنهایی را که سبب می‌شوند آرامش و راحتی بیشتری داشته باشید انتخاب نمایید.
کمک نفر به ‌نفر در زمان زایمان:
اگر کسی را در کنار خود داشته باشید که به شما آرامش روحی بدهد و نیز به شما کمک کند تا در شرایط فیزیکی مناسبتری قرار بگیرید، این کار می‌تواند از مقدار استرس و اضطراب شما تا حد زیادی بکاهد و به شما کمک کند که مراحل دشوار و سنگین زایمان را بدون استفاده از دارو طی نمایید.
هیدروتراپی یا آب‌درمانی در زایمان:
آب‌درمانی یعنی استفاده از آب برای کاهش دردها و ناراحتی‌های زایمان می باشد. قرار گرفتن در وان حمام در زمان شروع درد زایمان یک نمونه از آب‌درمانی محسوب می گردد. در ایران تعدادی از بیمارستانها به تازگی شرایط زایمان در آب را فراهم کرده اند. آب ‌درمانی مانند سایر روشهایی که در آنها از دارو استفاده نمی‌شود به شما این امکان را می دهد که در طول فرایند زایمان هوشیار باشید. آب به دلیل داشتن اثر آرامش‌بخش و نقشی که در کاهش فشارها دارد می‌تواند ریلکس بودن ماهیچه‌ها را افزایش دهد و درد، اضطراب و نیاز به استفاده از دارو را کاهش دهد.البته مطالعات نشان داده اند که قرار گرفتن طولانی و مداوم در وان حمام در زمان آغاز دردهای زایمان می‌تواند فرآیند زایمان را کمی کُندتر کند.
بنابراین برخی از پزشکان معتقدند که استفاده از وان در مراحل اولیه دردهای زایمان ممکن است روند زایمان را آهسته کند و توصیه می کنند که زمان دوش گرفتن تا وقتی که دردهای زایمان کاملا شروع شود، بهتر است کوتاه باشد. همچنین ابتدا مطمئن شوید که دمای آب وان برابر با دمای بدن (۳۷ درجه سانتی گراد) یا کمتر از آن است چون دمای بالاتر از این مقدار می‌تواند دمای بدن شما (و در نتیجه دمای بدن کودک شما و ضربان قلب او) را افزایش دهد.
هیپنوتیزم در هنگام زایمان:
هیپنوتیزم باعث می شود که درد کمتری را در طول زایمان احساس کنید. برای استفاده از روش خودهیپنوتیزمی باید پیشاپیش تمرین کرده باشید تا یاد بگیرید که چگونه می‌توانید بر عضلات خود تمرکز کنید و آنها را رها و شل کنید.
در واقع پزشکان و متخصصان معتقدند با تکنیک های جدید و بدون عوارضی که برای انجام زایمان بدون درد در اختیار است ، دیگر هیچ خانم بارداری نباید هنگام زایمان درد شدید آن را متحمل شود. این روش همچنین از افزایش تعداد سزارین هایی که به دلیل ترس از درد زایمان انجام می شوند به تعداد چشمگیری کاسته است. در کشور ما نیز در سالهای اخیر، این روش در برخی از مراکز به عنوان یکی از شیوه های نوین زایمان به کار می رود.

کاهش درد با بی­حسی اپیدورال:
برای تسکین درد قسمت پایین بدن خود می توانید از روش بی­حسی اپیدورال استفاده کنید. در این روش قسمت پایین شکم، لگن،پایین کمر و بالای ران­ها بی­حس می­شود. زمانی که از این روش استفاده می­کنید نباید بخوابید اما زمانی که نیاز به زور زدن است را احساس می­کنید.
در این روش یک کاتتر ظریف توسط پزشک متخصص بیهوشی در ناحیه کمر شما دقیقاً نزدیک به نخاع قرار می­گیرد و از طریق آن داروی بی­حسی را وارد بدن می­کند. اثر دارو پس از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه شروع خواهد شد و در طول زایمان ادامه خواهد داشت. بعد از تولد نوزادتان این کاتتر خارج خواهد شد.
بهترین زمان انجام بی­حسی اپیدورال، زمانی است که زایمان فعال شروع شده و گردن رحم بین ۴ تا ۵ سانتی متر اتساع پیدا کرده است. زمانی که به بیمارستان وارد می­شوید به پرستار اطلاع بدهید که میخواهید از بی­حسی اپیدورال استفاده کنید. زمانی که نزدیک به تولد نوزاد شده­‌اید، دیگر برای انجام بی­حسی اپیدورال دیر شده است.
زمانی که از بی­حسی اپیدورال استفاده می­کنید در طی زایمان باید در تخت بمانید، زیرا پاهایتان بی­حس شده و قادر به راه رفتن نیستید. همچنین باید از نظر میزان فشار خون و ضربان قلب نوزاد مانیتور شوید.
تصویر سازی:
به موسیقی آرام یا صداهای طبیعت گوش کنید، تصویر طبیعت یا صورت همسرتان را تصور کنید. خود را در یک ساحل یا یک منطقه کوهستانی تصور کنید.
در وان حمام بنشینید:
نشستن در آب گرم می­تواند باعث تسکین درد و کاهش اضطراب شود. همچنین می­توانید از دوش آب گرم استفاده کنید.

راه رفتن:
اگر از بی­حسی اپیدورال استفاده نکرده اید می­توانید با راه رفتن و یا بالا و پایین بردن لگن با استفاده از نیروی گرانشی زمین به خروج نوزاد کمک کنید.
ماساژ دادن:
همسرتان می­تواند پشت شما را ماساژ دهد تا درد کمتری استفاده کنید. جهت ماساژ می­توانید از توپ تنیس استفاده کنید.

به هنگام شروع درد چه باید کرد ؟
۱٫خونسردی خود را حفظ کرده و عجله نکنید.
۲٫ مرتباً راه بروید و وضعیت خود را تغییر بدهید.
۳٫ فقط به پشت دراز نکشید. حرکاتی را انجام دهید که از درد شما می کاهند.
۴٫ برای کمتر شدن درد می توانید دوش بگیرید یا درون وان پر از آب دراز بکشید.
۵٫ در هر ساعت حداقل یک مرتبه ادرار کنید.
۶٫ از پاره شدن کیسه آب به صورت مصنوعی خودداری کنید.
۷٫ بدن خود را ریلکس کنید. روی نفس کشیدن خود تمرکز کنید و نفس های بریده نکشید.
۸٫زمانی که دردها شکل منظم پیدا کرد و فواصل آنها کم شد سریعا به مرکز درمانی مراجعه کنید.

چند نکته مهم :
- برای اطمینان از سیر طبیعی حاملگی و تامین سلامتی خود و نوزادتان حتماً بطور مستمر در دوران بارداری به مراکز بهداشتی درمانی ، ماما و یا پزشک مراجعه و به توصیه های بهداشتی آنان، عمل نمائید.
- انجام معاینه داخلی ( توسط پزشک ) در سه ماهه آخر دوران بارداری می تواند به آنها کمک کند تا درمورد نحوه زایمان شما آسانتر تصمیم بگیرند.
- رعایت برنامه تنظیم خانواده و فاصله گذاری مناسب بین حاملگیها از نکات حائز اهمیتی است که می تواند در داشتن زایمان ایمن موثر باشد.
- استفاده از تکنیکهای پیشرفته مانند سونوگرافی برای ارزیابی وضعیت جنینی و مادر گاهی ضروری است لذا طبق توصیه پزشک حتماً باید آنرا انجام داد.
- به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد حاملگی و زایمان و حل مشکلات خود به افراد مجرب و آموزش دیده در مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید . آنها قادر خواهند بود شما را راهنمائی کنند.
- بخاطر داشته باشید در صورتی باید زایمان شما بوسیله سزارین انجام شود که امکان زایمان طبیعی برایتان وجود نداشته باشد.
- به پزشک یا مامای خود اعتماد کنید و به او اجازه دهید در مورد نحوه زایمان شما تصمیم بگیرد . هرگز به دلیل ترس از درد زایمان که یک امر طبیعی است . سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح ندهید.
- در زایمان طبیعی اگر در دوران بارداری اصول راه رفتن صحیح و ورزش‌های مناسب این دوران انجام شود هم درد زایمان و هم عوارض بعد از آن کمتر می‌شود. از طرفی نوزاد هم وقتی این شرایط به دنیا بیاید تنفسش طبیعی‌تر است.
- بعضی زنان افتادگی رحم را به طبیعی یا سزارین شدن فرد نسبت می‌دهند در حالی که در بیشتر موارد علت آن غلط راه رفتن، غلط نشستن و گودی کمر فرد است.
- راه حل اصولی و مهمی که کمتر مادران از آن اطلاع دارند و کمتر توصیه می‌شود ورزش مناسب در دوران حاملگی است که شرایط راحت‌تری را در زایمان طبیعی برای فرد به همراه دارد و می‌تواند عامل روی آوردن بیشتر مادران به زایمان طبیعی باشد.

تجارب و توصیه­‌های دیگر مادران:
"بعد از به دنیا آوردن چهار نوزاد، متوجه شدم که بهترین راه کاهش درد من، استفاده از موسیقی آرام بخش و تلاش برای حفظ آرامش است، به محض به دنیا آمدن کودک، دردم را کاملاً فراموش کردم."
"من واقعاً از تمام فیلم­های ترسناک هراس دارم. من قادر به درک تجربیات حسی دیگران نیستم. من به انجام بی­حسی اپیدورال نیاز داشتم و خوشبختانه تجربه خوبی در زایمان دخترم داشتم."
"وقتی که زایمانم شروع شد. بسیار وحشت زده بودم. درد شدیدی به مدت ۳ روز داشتم. انقباضات بسیار بدی داشتم. اما وقتی کودکم را دیدم. همه دردهایم را فراموش کردم و می­توانم دوباره این کار را انجام دهم."
"هنگامی که در زمان زایمان پسرم همه چیز از شکمم خارج شد، بسیار شگفت زده بودم. این یک تجربه شگفت انگیز بود. زایمان من با گرفتگی­هایی مانند دوره قاعده گی شروع شد. شکمم واقعاً سفت شده بود. وقتی اتساع دهانه رحم به ۶ سانتی متر رسید از بی­حسی اپیدورال استفاده کردم و زمان احساس نیاز به فشار آوردنم شروع شد. زمان بسیار سختی بود اما به هر دقیقه­اش می­ارزید."
" من از زایمان در وان آب برای نوزاد دومم استفاده کردم و احساس بسیار خوبی داشتم. مامای من وان را با آب گرم پر کرد و من به مدت شش ساعت در آن وان بودم. دو ساعت آخر زایمانم را به تخت رفتم و از وان استفاده نکردم. من فکر نمی­کردم که هرگز بتوانم این کار را بدون گرفتن مسکن انجام دهم، اما توانستم."

نیروهای بازدارنده زایمان طبیعی کدام اند؟
درد شدید و ناراحت کننده ای که اغلب شما به عنوان یک مادر باردار تجربه خواهید کرد، در ناحیه پشت کمر و قسمت پایین آن روی خواهد داد. معمولا بروز این دردها، با توجه به قرار گرفتن جنین در موقعیت غیرطبیعی رخ می دهد.
علاوه بر این ها با بروز درد در این ناحیه در هنگام زایمان طبیعی هم انقباضات رحمی غیرقابل تحمل خواهد شد. همچنین، به خاطر داشته باشید که به وجود آمدن این شرایط دردناک منجر به بروز الگوی انقباض های نامنظم و افزایش فشار در رحم مادر خواهد شد.

چه عواملی باعث بروز نیروهای بازدارنده در زایمان طبیعی می شوند؟
شایع ترین علت بروز نیروهای بازدارنده موقعیت قرار گرفتن جنین در حالت غیر طبیعی می باشد. در بیشتر حاملگی ها، صورت جنین به سمت صورت مادرش است که این چنین موقعیتی هم برای مادر و هم برای به دنیا آمدن راحت نوزاد مطلوب خواهد بود. در این موقعیت، وضعیت قرارگیری استخوان پس سر جنین برای زایمان طبیعی بدون خطر در نظر گرفته می شود.
اما زمانی که نیروهای بازدارنده در ماه های آخر حاملگی به وجود می آید نوزاد در شکم مادر با فشار زیادی مواجه می شود که این فشار زیاد بیشتر بر استخوان خارجی (به دنبالچه) او القا خواهد شد. این موقعیت از زایمان با عنوان "خلفی اکسی پوت" شناخته شده است.
بروز این شرایط سختی کار زایمان را در مادران باردار افزایش خواهد داد. وقتی در هنگام شروع درد زایمان قسمتی از استخوان جمجمه نوزاد در راستای بخش خلفی لگن مادر قرار گیرد طول مدت زایمان طبیعی را همراه با درد شدید افزایش خواهد داد.

نشانه های بروز نیروهای بازدارنده در زایمان طبیعی:
برخی از علائمی که بعد از به وجود آمدن نیروهای بازدارنده در یک زایمان طبیعی نمایان می شوند، عبارتند از:
- در ابتدا به یاد داشته باشید که در مادران باردار به هنگام زایمان طبیعی به وجود آمدن نیروهای بازدارنده کار زایمان را با کندی پیش خواهد برد.
- با قرار گرفتن نوزاد در موقعیت موازی با موقعیت خلفی مادر انتظار می رود پیشرفت روند زایمان طبیعی نسبت به موقعیت قرار گرفتن نوزاد تغییر کند.
- مادرانی که با قرار گرفتن نوزاد در حالت خلفی در رحم خود روبرو هستند ممکن است انقباضات رحمی در آن ها حتی پس از بیرون آمدن کامل تمام آب رحم هم احساس شود. به یاد داشته باشید که به وجود آمدن انقباضات نامنظم در حین زایمان از نشانه های غیرمعمول در پیشرفت مراحل طبیعی زایمان می باشد.
- اگر در مدت زمان طولانی یک نوزاد در شرایط خلفی در رحم مادر قرار گرفته باشد، مادر در حین زایمان طبیعی باید زمان طولانی تری را برای کار هل دادن نوزاد خود به بیرون از رحم اختصاص دهد، که این کار برای مادر ناراحت کننده و خستگی آور خواهد بود.

چگونگی کمک رسانی به مادری که با نیروهای بازدارنده در حین زایمان طبیعی مواجه شده است؟
دو روش پایه ای برای مقابله با درد زایمان در هنگام بروز نیروهای بازدارنده در مادر وجود دارد، که عبارتند از:
- اعمال روش های موثر برای تغییر موقعیت قرار گیری جنین در رحم مادر
-• کمک به مادر در هنگام بروز درد شدید زایمان با اقدامات مناسب و ایجاد شرایط راحت و امن

انواع پوزیشن های زایمان طبیعی
تکنیک های مناسب برای بهبود وضعیت جنینی و رهایی مادر از نیروهای بازدارنده زایمان طبیعی:
تکنیک های مختلف مانند ورزش، چمباتمه زدن و پیاده روی می تواند مقادیر زیادی از انحراف لگن در مادر باردار را از بین ببرد که این کار کمک زیادی به بهبود وضعیت جنینی و کاهش پیچیدگی کار زایمان طبیعی خواهد نمود. برخی از این تکنیک ها عبارتند از:
چمباتمه زدن مادر باردار برای رهایی از نیروی بازدارنده زایمان طبیعی:
انجام موقعیت های ورزشی شبیه چمباتمه زدن در مراحل اول و دوم روند زایمان طبیعی کمک بسیاری به باز شدن خروجی لگن مادر و افزایش امکان چرخش جنین و قرارگیری او در حالت عادی زایمان خواهد کرد.
نشستن بر روی یک توپ از بین برنده نیروی بازدارنده زایمان طبیعی:
انجام تمریناتی مانند نشستن بر روی توپ قبل از تولد نوزاد می تواند نوساناتی در منطقه لگن مادر ایجاد کند که این حرکات به هنگامزایمان طبیعی کمک خواهد نمود تا نوزاد به راحتی چرخش نموده و از رحم مادر خارج شود.
خم نمودن لگن مادران باردار برای رفع نیروی بازدارنده زایمان طبیعی:
انجام اشکال مختلف حرکات مفصل ران ولگن مانند تاب دادن، نوسان زیادی را در مادر به وجود خواهد آورد، که باعث می شود با آغاز مراحل زایمان طبیعی جنین به حرکت در آمده و به سمت کانال خروجی برود.
قرار گرفتن مادر بر روی دست و پا برای کمک به زایمان طبیعی:
شما به عنوان یک مادر که در حال زایمان هستید، می توانید بر روی دست ها و زانو خود بر روی یک سطح ساده مانند کف اتاق و یا رختخواب خود قرار گیرید. ماندن در این وضعیت کمک می کند تا حرکات جنین بیشتر شود و در نهایت بتواند برای جهت خروج از رحم مادر بچرخد.
فشار آوردن قوی مادر برای راحتی زایمان طبیعی:
مادر باردار در حین بروز درد زایمان می تواند با استفاده از تکنیک وارد نمودن فشار قوی در بخش تحتانی لگن خود، خروج نوزاد از رحم را به جلو بیاندازد.
به خاطر داشته باشید که مادران باردار با آگاهی از دانش مناسب از جمله روش های موثر غلبه بر نیروهای بازدارنده، می توانند با آسودگی کامل و دور بودن از شرایط استرس زا و بدون زحمت زیاد فرزند خود را به دنیا بیاورند.