رشد تکلم در کودکان، عوامل مؤثر بر آن
عوامل بی‌شماری را می‌توان نام برد که در پیشرفت نیروی سخنگویی کودک، مؤثر و در تسریع و یا توقف سرعت آن دخیل است.
عوامل بی‌شماری را می‌توان نام برد که در پیشرفت نیروی سخنگویی کودک، مؤثر و در تسریع و یا توقف سرعت آن دخیل است. عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
رشد عمومی
کودکان ازنظر رشد، دارای تفاوت‌هایی می‌باشند. یکی از رشد عمومی کندتر و دیگری از رشد سریع‌تری برخوردار است. رشد حرکتی و جسمی، در رشد گفتار تأثیر بسزایی دارد و بین آن‌ها ارتباط مستقیمی وجود دارد.
بهداشت و سلامت بدن
رعایت نکردن بهداشت و بیماری، مانع رشد ارگانیسم و عدم هماهنگی لازم سیستم‌های اعصاب حسی و حرکتی و اختلال تکلم می‌شود. کودک خیلی پیش‌تر از اینکه نخستین کلمه‌ها را بر زبان آورد، رشد کلامی را آغاز می‌کند.
درواقع شروع رشد کلامی با تسلط بر گروهی از مهارت‌های اولیه همراه است. به‌عنوان‌مثال: شیر مکیدن، بلع غذا و نفس کشیدن، بایستی شکلی مناسب گرفته باشد تا زمینه را برای سخن گفتن فراهم ساخته و نفس را برای سخنگویی آزاد کند.
کودکان بیمار، به دلیل ارتباط کمتر با بزرگسالان، کلمات و الفاظ کمتری را فرامی‌گیرند. درصورتی‌که کودکانی که از سلامت کامل برخوردارند، سریع‌تر از کودکان بیمار، رشد گویایی می‌یابند و از خزانه لغات فراوان‌تری برخوردارند.
در هر مرحله از رشد کلامی، ساخت‌های مناسبی برای آن مرحله لازم می‌باشد. به‌عنوان‌مثال برای بر زبان آوردن حروف بی‌صدا، بایستی کودک به سنی رسیده باشد که بتواند حروف را ادا کند (۲۸ ماهگی)، زیرا کودک قبل از آن فاقد دندان جلویی می‌باشد تا از آن برای ایجاد صوت استفاده کند.
عوامل محیطی، خانواده و وضعیت اقتصادی
هرچند که سخنگویی طفل از حد فیزیولوژیک او نمی‌تواند فراتر رود، ولی با این وصف شرایط محیطی و خانوادگی را نمی‌توان نادیده انگاشت. نوزادانی که در پرورشگاه‌ها بزرگ‌شده‌اند، به دلیل اینکه سخنان آن‌ها از طرف بزرگسالان بااهمیت کمتری مواجهه می‌شود، ازنظر کلامی، معمولاً عقب‌ماندگی قابل‌توجهی دارند. محیط هرچه باشد، در آموزش سخنگویی کودک نقش دارد.
کودکی که توسط بزرگسالانی باسواد و بافرهنگ و اهل مطالعه، باحوصله و روشی اصولی پرورش‌یافته است، مسلماً قدرت سخنگویی او از کودکی که در محیطی ناسازگار و مملو از درگیری و فقر بزرگ‌شده است، بیشتر است و به‌مراتب قوی‌تر و بهتر تکلم می‌کند و از اعتمادبه‌نفس بهتری برخوردار است.
مادر نخستین کسی است که کودک صدایش را می‌شنود و تشخیص می‌دهد و این مادر است که موجب ادای اولین کلمات و سایر علائم قبل از سخنگویی در کودک می‌شود.
وضعیت اقتصادی خانواده، در سرعت و پیشرفت و در تأخیر و کندی رشد گویاییِ طفل مؤثر است. آن‌چنان‌که وضعیت روحی و عاطفی اعضای خانواده در رفتار و برخورد کودک تأثیر دارد.
جنسیت
در مقایسه، دختران زودتر از پسران زبان‌باز کرده و جملات بلندتر و کامل‌تر و دقیق‌تری را ادا می‌کنند و همین‌طور از تعداد کلمات بیشتری استفاده می‌کنند. اما در حدود سن شش‌سالگی، میزان گویایی و ذخیرۀ لغات پسران و دختران ابتدا باهم برابر و سپس پسران بر دختران پیشی می‌گیرند.
سن کودک
کودک بایستی به‌اندازۀ کافی رشد کند تا اینکه دستگاه سخنگویی او آمادگی لازم را برای ارائه کلمات و صحبت کردن پیدا کند و به همین جهت هرچه به سن کودک افزوده می‌شود، توان سخنگویی و به‌کارگیری کلمات در او فزونی یافته و ذخیرۀ لغات او بیشتر می‌شود.
ردیف تولد
معمولاً بچه اول خانواده، زودتر زبان‌باز می‌کند و قدرت بیانش نیز خیلی خوب است، چون پدر و مادر علاقه نسبت به وی نشان می‌دهند و با او حرف می‌زنند و دوست دارد که زودتر زبان‌باز کند. ولی بچه‌های متعلق به خانواده‌هایی که دارای کودکان زیادی هستند، معمولاً کمتر حرف می‌زنند.
هوش
میان هوش کودک و یادگیری تکلم و زبان گشودن، رابطه‌ای تنگاتنگ وجود دارد. کودک هرچه باهوش‌تر باشد، به همان میزان رشد سخنگویی در وی سریع‌تر و بهتر صورت می‌گیرد. کودک باهوش زودتر از اطفال دیگر، اولین کلمات را بر زبان جاری می‌کند.
اگرچه دیر زبان‌باز کردن دلیل برکمی هوش کودک نیست، زیرا علاوه بر هوش، عوامل دیگری نیز در سخنگویی دخالت دارند. معمولاً کودکان تیزهوش روان‌تر، بهتر و شیواتر صحبت می‌کنند.
دوزبانی والدین
پدر و مادری که با دو زبان با لهجه‌های متفاوت صحبت می‌کنند، کودکانشان بین دو زبان سرگردان و در انتخاب مردد می‌شوند و دیرتر انتخاب می‌نمایند و شروع به سخنگویی می‌کنند. به‌خصوص زمانی که هر یک از والدین به زبان خود تعصب نشان دهند و در آن لجاجت ورزند.
همزادی
همزادی نیز اغلب باعث می‌شود که قوۀ سخنگویی دیر شکوفا شود و عقب‌ماندگی در کودکان نمایان شود، اما معمولاً کودک پس از مدتی، این عقب‌ماندگی را با زحمت جبران می‌کند و لب به سخن باز می‌کند.
رسانه‌های گروهی
رسانه‌های گروهی در سال‌های اخیر تا حدود زیادی در رشد کلامی کودکان تأثیر گذاشته‌اند، وسایلی همچون رادیو، تلویزیون، اطلاعات کودکان و درنتیجه خزانه لغات آن‌ها را افزایش داده و موجب شده که آن‌ها بهتر به سخنگویی بپردازند.
منبع:
کودک آنلاین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼