نوع تغذیه کودکان، نکاتی که باید بدانید

طبیب طفل شما تنها کسی است که میتواند این تغییرات را با توجه بوضع دستگاه هاضمه طفل ، توصیه کرده دستور دهد. راهنمائی های ذیل فقط برای والدینی است که به هیچ وجه به طبیب دسترسی ندارند .

دادن غذاهای جامد
سن معینی برای شروع اغذیه جامد وجود ندارد پنجاه سال قبل، داین غذاهای جامد دریک سالگی شروع میشد. با گذشت زمان، اطباء دادن غذاهای جامد را زودتر و سریع تر تجویز کردند و در عمل و تجربه ملاحظه نمودند که کودکان نیز آنها را با اشتها میخورند و بخوبی رشد میکنند.
خوراندن اغذیه جامد در طی شش ماهه اول ، دارای دو مزیت عمده است : یکی اینکه کودکان در سنین کوچکتر ، سهل تر و ساده تر غذا خور میشوند تا بزرگتر شده و بنابراین سمج تر کردند . دوم اینکه ، در غذاهای جامد مواد مختلفی وجود دارد که در شیر خیلی کم است مانند آهن .
امروزه بسیاری از اطباء ، داین اولین غذای جامد را بین یک تا چهار ماهگی تجویز می کنند . دادن اغذیه جامد بطفل ، از این زودتر، بهیچوجه مزیت یا حسن فوق العاده ای ندارد . زیرا طفل شیرخوار تا دو سه ماهگی تمام کالری لازم را از طریق . تغذیه با شیر تأمین میکند بعلاوه دستگاه هامه اش قادر بهضم کردن نشاسته نیست و قسمت اعظم این ماده دست نخورده از مدفوع خارج میشود.
اگر سابقه حساسیت و آلرژی در خانواده کودک باشد ، طبیب برای تجویز غذاهائی بغیر از شیر ، مدت بیشتری صبر خواهد کرد، زیرا هر قدر چنین کودکانی در موقع دادن اولین اغذیة جامد ، بزرگتر باشند ، شانس ابتلاء به آلرژی و ایجاد حساسیت در آنها کمتر خواهد بود.
شدت گرسنگی و اشتهای طفل ، همچنین توانائی و سلامت دستگاه هاضمه کودک دو عاملی است که در قضاوت و تصمیم طبیب برای اجازه شروع اغذیه جامد تأثیر بسزایی دارد. فی المثل در مورد یک نوزاد شش هفته ای که شیر مادر میخورد ولی هیچوقت واقعا سیر و ارضاء نمیگردد ، ممکن است غذاهای جامد را زودتر شروع کرد تا از توسل ببطری شیر ترمیمی اجتناب شود. از طرف دیگر در مورد لعل شبر خواریکه با خوردن شیر تنها ، دارای مدفوعی نرم و شل است ، طبیب ممکن است دادن غذاهای جامد را مدت زیادی بتعویق بیاندازد چون باحتمان قوی، اغذیذ جامد ، مزاج طفل را بکلی خراب کرد. تولید اسهال مینماید.
عامل مهمی که مادران را بدادن غذاهای جامد بطفل در سنین کم و نامناسب وادار میکند ، عبارت از چشم و همچشمی کردن با مادر های کودکان همسایه است . چون مادر حاضر نیست کودکش حتی یکروزهم از طفل همسایه عقب بیافتد لذا طبیب را بشدت تحت فشار قرار میدهد.

غذاهای جامد قبل از شیر یا بعد از آن
غالب کودتانیکه هنوز بغذاهای جامد عادت نکرده اند ، هنگام گرسنگی اول شبر میخواهند و اگر یک قاشق غذای سفت و جامد بآنها داده شود ، بشدت عصبانی میگردند . بنابر این تغذیه آنها ر بدوا با شیر مادر یا بطری آغاز نمائید . یکی دو ماه بعد، هنگامیکه کوداد متوجه شد که با غذاهای سفت و جامد هم ، مانند شیر ، رفع گرسنگی و سد جوع میسر است ، بتدریج دادن غذاهای جامد را از بعد از شیر خوردن ، بوسط یا ابتدای آن تغییر دهید. بالمال تقریبا تمام کودکان علاقه پیدا خواهند کرد که ابتدا غذای سفت و جامد را بخورند سپس شیر را روی آن بنوشند، یعنی همان طریفی که تمام اشخاص بزرگ نمل میکنند.
با چه نوع قاشتی؟ قاشق مرباخوری برای دهان یک طفل چند ماهه خیلی بزرگ است و بعلاوه گودی آنهم بقدری است که طفل نمی تواند تمام محتویات قاشق را بدهان خود خالی کند ، قاشق چایخوری ، خصوصا که کود هم نباشد ، بمراتب بهتر است.
غلات ۔ نظم و ترتیب خاصی که اغذیه جامد باید بنوبت در غذای طفل وارد شود، وجود نداشته چندان اهمیتی هم ندارد . معمولا غالات اول از همه داده میشود . تنها عیب آن مزه و طعم آنست که برای کودکان چنگی دل نمیزند و مطبوع نیست . بعضی از کودکان فقط یک نوع بخصوصی از غلات را دوست دارند . بهتر است کودک را بانواع مختلف غلات آشنا کنید و عادت دهید.

به طفل مهلت دهید تا از غلات خوشش آید
معمولا طبیب توصیه میکند که غلات را از یک قاشق مرباخوری شروع کنید و اگر طفل از آن خوشش آمد بتدریج بر مقدار آن بیافزایید تا بدویا سه قاشق سوپخوری در روز برسد ، افزایش تدریجی مقدار غلات باین دلیل است که طفل خورده خورده با آن آشنا شده از خوردن آن ناراحت نشود. در اینکار بهیچوجه عجله و شتاب نکنید ، در چند روز اول فتط مقدار مختصری بدهید تا آنرا بچشد و اگر آنرا دوست داشت و نشان داد که از خوردن آن لذت میبرد، زیاد کنید.
کودکان در آغاز خوردن اغذیه جامد و سفت ، قیاف کاملا مضحک و رقت باری بخود می گیرند و از این غذای جدید خیلی متحیر شده بیزار میگردند، بینی و پیشانی خودرا بطرز خاصی هم میکشند. این عکس العمل طفل ، قابل انتقاد و سرزنش نیست زیرا در هر حال خود غذا ، مزه و طعم آن ، شکل آن و بکار بردن قاشق برای خوردن آن ، همه و همه برایش چیزهای جدید و تازه ایست لذا نباید طفل مورد ایراد واقع شود . هنگامیکه از نوک پستان یا سر پستانک بعطری ، شیر را میمکد شیر براحتی و از دهانش میشود و بسهولت قابل بلعیدن است لیکن در خوردن اغذیه جامد و سفت کاملا ناشی است زیرا نمیداند که باید لقمه غذا را ابتدا با قسمت جلوی زبان گرفته بعد آنرا بطرف گلو منتقل نماید . تنها کاریکه در موقع خوردن غذاهای سفت و جامد میکند آنست که زبانش را بسقف دهان محکم میچسباند لذا قسمت اعظم مواد غذائی از دهانش خارج میشود و روی چانه اش میریزد . مادر باید مجددا این مواد را با قاشق از روی چانه جمع کند و بدهان طفل برگرداند و این عمل را دائما تکرار نماید ولی بهیچوجه نباید مأیوس یا نگران گردد زیرا در هر حال مقداری از این مواد فرو خواهد رفت . صبور و خونسرد باشید تا طفل خوردن را یاد بگیرد و مجرب شود.
این مهم نیست که ابتدا در چه وعده ای دادن اغذیه جامد را بطفل شروع خواهید کرد، بلکه مهم آنست که غذای جامد در وعده ایکه طفل چندان گرسنه نیست ، داده نشود. ولی غلات معمولا در ساعت ده صبح و شش بعداز ظهر داده میشود.
بهتر است غلات را بدوا با شیر مخلوط کنید و رقیق تر از آنچه که در پشت جعبه آن نوشته شده است ، بسازید تا بیشتر بشیر شباهت داشته باشد ور طفل بتواند براحتی آنرا بخورد. همچنین این نکته را بدانید که کودکان اغذیه ای را که غلیظ و چسبنده باشد اصولا دوست ندارند.
اگر طفل شما از شیر گاو تغذیه میکند ، مقداری از شیرش را با غلات مخلوط کنید و اگر شیر مادر میخورد، از مقداری شیر پاستوریزه برای اختلاط با غذایش استفاده کنید. غلات معمولا احتیاج بجوشاندن و پختن ندارد (اگر موافق سلیته طبیب شما است) زیرا معمولا بسته بندی آنها بطرز مطمئنی صورت میگیرد.
اگر شیر تازه پاستوریزه موجود نیست، از شیر تبخیر شده استفاده کنید. البته این نوع شیر را باید با مقدار مساوی آب ابتدا مخلوط کنید تا غلظت آن شبیه شبر تازه گردد. همچنین بجای شیر، میتوانید از آب جوشیده خالص استفاده کنید ولی احتمالا مزه آن برای کودکان مطبوع نخواهد بود.
کدام غلات؟ بسیاری از مادران غلاتی را که قبلا، برای مصرف کودکان ، در کارخانه پخته و در جعبه بسته بندی شده است ترجیح میدهند . انواع مختلفی از این نوع غلات برای فروش موجود است که فقط با اضافه کردن آب یا شیر، برای خوردن حاضر میشود و این خود، مزیت بزرگی است که راحتی مادران را تأمین میکند.
اگر در خانواده کودک سابته حساسیت و آلرژی موجود میباشد ، طبیب ممکن است شروع اغذیه جامد را بچنین طفلی برای مدت زیادی بتعویق بیاندازد و در موقع شروع هم فقط برنج، جو، جوی دوسر و ذرت تجویز نماید. و استفاده از گندم را بازهم برای چند ماه بتأخیر بیاندازد . زیرا گندم بیشتر از سایر غلات ، تولید آلرژی مینماید. همچنین طبیب ممکن است توصیه نماید هریک از غلات فوق را جداگانه در غذای طفل وارد نمائید تا اگر اطمینان حاصل شد که خوردن آنها باعث ناراحتی نمیگردد ، آنوقت آنها را بصورت مخلوط تجویز نماید .
اگر مایل باشید همان غلاتی را که تمام اعضای خانواده مصرف میکنند ، بطفل بدهید، بهتر است از گندم سفید تصفیه شده (پوست کنده). شروع نمائید زیرا دانه های این گندم بسیار کوچک است و مقدار کمی سبوس دارد. میتوانید بتدریج آنرا بگندم معمولی ، برنج، جو و غیره تبدیل نمائید . مدفوع بعضی از کودکان در اثر خوردن سبوس گندم و جو ، نرم و شل میشود ولی این عارضه موقتی است و بعد از مدتی خودبخود مرتفع خواهد گشت . غلات خصوصا گندم، جو و جوی دوسر از لحاظ مواد پروتئین و ویتامین ها بسیار غنی و ارزنده است . قدری نمک هم بأن اضافه کنید تا مزه بر دارد.

کودکی که با غلات مخالف است
به یکی دو روز که از شروع ورود غلات در غذای طفل گذشت ، عکس العمل کودک خود را که آیا آنرا دوست دارد یا خیر ،… در خواهید یافت . عکس العمل بعضی از کودکان را میتوان اینطور بیان کرد: «غلات غذای عجیب و غریبی است ولی مثل اینکه مقوی میباشد. لذا آنرا دوست میدارم وخواهم خورد !» درجة علاقه و اشتهای آنها نسبت به غلات بیشتر میشود بطوریکه بمحض دیدن آن ، دهان را مانند دهان پرنده ای ، برای خوردن باز میکنند . لیکن بعضی از کودکان دیگر ، غلاترا بهیچوجه دوست نمیدارند و عدم علاقه آنها بان روز بروز بدتر و شدیدتر می شود، در این صورت باید خیلی با احتیاط و بملایمت باطفل رفتار نمائید، زیرا اگر علی رغم میلش مقداری از غلاترا بدهانش بریزید ، طفل هرروز لجبازتر میشود وحالت عصیان خود خواهد گرفت و شما هم نتیجة عصبانی و ناراحت خواهید شد . بعلاوه اگر باصرار و فشار خود برای خوراندن آن بطفل ادامه بدهید ، بعد از یکی دو هفته ، طفل حتی نسبت ببطری شیر هم بدگمان میشود و از گرفتن آن نیز سرباز خواهد زد. ابتدا فقط روزی یکبار غلات را به طفل بدهید و آنهم بمقدار بسیار کمی (به قدر نوک قاشق) تا آنرا خوب بچشد. و با آن آشنا شود. قدری شکر هم بآن بیافزائید، شاید با شیرین شدن، طفل بهتر آنرا بپذیرد. اگر در ظرف سه روز، علی رغم تمام این مساعی و احتیاطات، بازهم طفل از خوردن غلات امتناع کرد، دادن آنرا تا چند هفته به کلی موقوف سازید . اگر بعد از این مدت ، بازهم آنرا دوست نداشت باید طبیب خودرا از ماوقع مطلع سازید.
به عقیده من جر و بحث کردن با طفل در مورد خوردن اغذیه جامد برای اولین بار، کار خطا و اشتباهی است . زیرا گاهی عواقب ناراحت کننده ای در تغذیة طفل بوجود می آورد که برای همیشه برقرار خواهد ماند . حتی اگر عوارض ، دائمی هم نباشد ، بهر حال مبارزه و دعوای غیرضروری مادر و فرزنن صورت خوشی نخواهد داشت .
اگر بطبیعی دسترسی ندارید ، من توصیه می کنم در این موارد بعوض غلات ، ابتدا از میوه شروع کنید. گو اینکه میوه را نیز کودکان نمی شناسند و از شکل و ظاهر آن متحیر میمانند که چه جور چیزی است ، ولی بعد از یکی دو روز تقریبا تمام کودکان آنرا دوست خواهند داشت . با این ترتیب بعد از دو هفته کودکان معتقدر خواهند شد که هر چیز که بوسیله قاشق هم برسد نیکو است و بنابراین در این موقع بسهولت غلاترا هم خواهند خورد.