اختلال بینایی کودکان، چه مشکلاتی را به همراه دارد؟

اگر از دیدگاه توانایی کودک دارای کارکرد در شرایط عادی، از جمله مدرسه به موضوع بنگریم، نابینایی نسبت به ناشنوایی معلولیت خفیف‌تری است.

اگر از دیدگاه توانایی کودک دارای کارکرد در شرایط عادی، از جمله مدرسه به موضوع بنگریم، نابینایی نسبت به ناشنوایی معلولیت خفیف‌تری است. دلیل این امر آن است که زبان نقش عظیمی در یادگیری، و شکل‌گیری و حفظ روابط اجتماعی دارد. کودک نابینای شما می‌تواند یاد بگیرد. به کمک خط بریل مطالعه کند، و با دیگران حرف بزند؛ می‌تواند به سخنان معلم گوش فرادهد و با شما به گفتگو بپردازد.

با این حال، کودکان نابینا محدودیت‌های مهمی دارند، که اولین آن اختلال در ارتباط با شماست. کودکان نابینا مانند کودکان بینا قادر به برقراری تماس چشمی نیستند؛ بنابراین مستقیما به والدین خود نگاه نمی‌کنند و والدین هم ممکن است بدون اینکه تقصیری داشته باشند، همانند یک کودک بینا به کودک نابینای خود پاسخ دهند. ممکن است میزان دلبستگی کمتر باشد و کودک نابینا احساس امنیت کمتری بکند.

اگرچه کودک نابینا در زمانی همانند کودک بینا شروع به لبخند زدن می‌کند، ولی به مرور زمان لبخندهای کودک نابینا کمتر و کمتر می‌شود، در حالی که لبخند یک کودک بینا روزبه‌روز بیشتر می‌شود. به علاوه، لبخند یک کودک نابینا خیلی بی‌هیجان‌تر و گذراتر است.

گاهی اوقات والدین احساس می‌کنند که کودک نابینایشان آنها را «طرد» کرده است. به طور کلی حالات صورت یک کودک نابینا گرفته و ناگویاست و ممکن است شما را به این نتیجه گیری برساند که کودک نابینای شما افسرده یا نسبت به شما بی‌تفاوت است.

اگر به تدریج از کودکتان کناره بگیرید، قابل درک است اما بسیار مهم است که این کار را نکنید؛ شما باید به حرف زدن، بازی کردن، خواندن و خندیدن ادامه دهید و درست به اندازه یک کودک بینا به فرزند نابینای خود توجه کنید.

اگر یاد بگیرید سایر پیام‌های کودکتان را بفهمید، می‌توانید بر احساس جدایی احتمالی خود فائق آیید. هرچند ممکن است صورت کودک نابینای شما بی‌تفاوت باشد، ولی او احساس خود را با حرکات فراوان دستها و بدن خود بیان می‌کند.

مثلا اگر وقتی وارد اتاق می‌شوید کودکتان از حرکت می‌ایستد، مفهوم آن این است که او دارد با دقت به صدای پای شما گوش می‌کند.

به همین ترتیب ممکن است وقتی صدای شما را می‌شنود، به جای لبخند زدن شروع به حرکتهای دستهایش شروع کند. کودک نابینا سعی می‌کند از راههایی متفاوت با یک کودک نابینا خود را به شما پیوند دهد، و شما باید یاد بگیرید که این راهها را درک کنید.

در این صورت می‌توانید یک رابطه نزدیک برقرار کنید. وقتی برای کودکتان کتاب می‌خوانید، محرکهای متنوع‌تری برای پاسخ دادن در اختیار او می‌گذارید.

آنچه برای شما و کودک نابینایتان نقش تعیین کننده دارد مداخله زودرس است؛ به نحوی که شما، خانواده و کودکتان به موقع مساعدت لازم را دریافت و از اشکالات بالقوه احساسی و فکری پرهیز کنید. خیلی زود از پزشک خود تقاضای مساعدت کنید؛ به مراکز ویژه کودکان نابینا مراجعه کنید تا در آنجا مشاورین و روانشناسان بهترین راه کمک به فرزندتان را به شما نشان دهند.

در حال حاضر این امکان وجود دارد که قبل از یکساله شدن کودک، متوجه اشکالات احتمالی در چشم‌های او شوید و با استفاده از عینک مشکل را برطرف کنید. آزمون بینایی جدیدی برای اولین بار در دانشگاه کمبریج با استفاده از صفحه تلویزیون ابداع شده است که نتایج را فورا در اختیار شما می‌گذارد. به این ترتیب کمتر جای نگرانی وجود خواهد داشت.

در این روش یک سری تصاویر ویدئویی از چشم‌های کودک شما گرفته می‌شود و برای ارزیابی به روی صفحه تلویزیون انتقال می‌یابد. تصویر اول با تمرکز دوربین بر روی چشمهای کودک و دو تصویر دیگر بدون تمرکز بر روی صورت کودک گرفته می‌شود.

اگر کودک شما چشمهای خود را روی دوربین متمرکز کرده باشد چشمهایش به صورت نقطه‌های روشن دیده می‌شوند، ولی اگر چشمهایش را مثلا به علت دوربین بودن در پشت دوربین فیلمبرداری متمرکز کرده باشد، تصاویر تار به نظر می‌رسند. در این روش کودکانی نیز که کره چشمشان مسطح است و آستیگماتیسم دارند شناسایی می‌شوند.

از والدینی که کودکانشان از لحاظ وضعیت بینایی در مرز سلامت و ناراحتی قرار دارند خواسته می‌شود چند ماه بعد مجددا مراجعه کنند تا معلوم شود اشکال خودبه‌خود برطرف شده است یا خیر. به کودکانی که نیازمند اصلاح هستند عینک داده می‌شود و هر شش ماه کنترل می‌شوند تا معلوم شود عینک آنها به تعویض احتیاج دارد یا خیر.

علاوه بر تهیه عینک، کارهای دیگری نیز می‌توانید برای کمک به کودک مبتلا به اختلال بینایی خود در منزل انجام دهید. کودک مبتلا به بینایی نیازمند تحریک لمسی و بویایی است. بنابراین اسباب‌بازیهایی را انتخاب کنید که جنس بدنه جالبی داشته باشند، جغجغه‌هایی که صداهای مختلف تولید می‌کنند و اسباب‌بازیهای بودار. همیشه بو و حالت اشیا (زبری و نرمی و غیره) را به کودک خود بگویید.

رنگها برای کودکانی که ضعف بینایی دارند حائز اهمیت هستند، بنابراین اسباب‌بازیهای خوشرنگ با رنگ‌های زرد، آبی، سبز و قرمز خوشرنگ انتخاب کنید زیرا دیدن این رنگها آسانتر از رنگ‌های تیره و گرفته است.

کودکانی که دید نسبی داشته باشند می‌توانند از عهده درست کردن پازل برآیند. بازی با پازل خیلی اهمیت دارد زیرا تواناییهای فکری و فضایی کودک را می‌آزماید. پازلهایی را انتخاب کنید که قطعات بزرگ و با رنگ‌های درخشان که به راحتی دیده می‌شوند، داشته باشند.

اسباب‌بازیهای آموزشی از قبیل تابلو شکل، عروسکهای انگشتی و اسباب‌‍بازیهایی که اساس کار آنها جور کردن شکل‌های مختلف است برای کودکی با دید نسبی درست به همان اندازه کودکان معمولی مناسب‌اند.

تمام کودکان در سال اول زندگی مرحله به دهان بردن همه چیز و بررسی اشیاء با گذاشتن آن به داخل دهانشان را طی می‌کنند. کودک مبتلا به ضعف بینایی ممکن است این کار را برای مدت بیشتری نسبت به کودکان دارای دید طبیعی انجام دهد، بنابراین اسباب‌بازیهایش باید به گونه‌ای باشند که تمیز کردن آنها آسان باشد.

مهم است که به محض اینکه کودک کم‌دید شما به سن مهدکودک رسید مهدکودک مناسبی را برای او انتخاب کنید. یک مهدکودک معمولی در صورتی که مایل به پذیرش کودک پیش‌دبستانی شما که مبتلا به اختلال دید است باشد. انتخاب مناسبی است زیرا این امکان را به کودک شما می‌دهد که انواع فعالیتهای پیش‌دبستانی عادی را انجام دهد و برای او تجربه‌ای از نظر اختلال با سایر کودکان هم‌سنش محسوب گردد.

اگر کودک کم‌دید شما در همان ابتدا خجالتی به نظر می‌رسد، نگران نشوید؛ آموزگار را از وضعیت کودک آگاه کنید تا کودکتان از نظارت دقیق و تشویق برخوردار شود. به این ترتیب مشکل خجالتی بودن و کناره‌گیری کودک به سرعت حل می‌شود. اگر برای مشورت به یک روانشناس کودک نیز دسترسی داشته باشید خوب است.

از سوی دیگر، ممکن است بخواهید فرزندتان تحت مراقبت کارشناسانه‌تری باشد و تمایل داشته باشید او را در مهد کودکی که اختصاصا برای برآورده کردن نیازهای کودکان کم‌دید بنا شده است، ثبت نام کنید. کارکنان این گونه مهدها معمولا تعلیمات ویژه‌ای دیده‌اند و علاقه‌مند به آموزش کودکان پیش‌دبستانی مبتلا به اشکالات مختلف بینایی هستند.

سالهای قبل از مدرسه برای کودک شما اهمیت خاصی دارد؛ شاید باید هم محرک و هم حساس باشید و توجه خود را بر توانمندی‌های کودک خود متمرکز کنید، و نه بر ضعفهای بینایی او. با این کار پیشرفت سریع او را در زندگی تضمین کرده‌اید.

منبع: کودک آنلاین