کودک تیزهوش من، چه توانمندی هایی دارد؟

پدر یا مادر بودن کار آسانی نیست. در گذشته، وظیفه اصلی والدین فراهم کردن سرپناه، غذا و پوشاک برای فرزندان بود. امروزه وضع فرق کرده است. دنیای امروز به شدت رقابتی شده است و کودکان باید سخت تلاش کنند تا بتوانند موفق شوند. نسل ها روز به روز تیزهوش تر می شوند و دست یابی به موفقیت نیز روز به روز سخت تر می شود. پس وظیفه والدین چیست؟ والدین باید علاوه بر فراهم کردن وسایل رفاه و آسایش فرزندانشان به آنها کمک کنند تا استعدادهایشان را شکوفا کنند. به سخن دیگر آنها به فرزندانشان کمک می کنند تا توانایی های ذهنی خود را افزایش دهند و راه رسیدن به موفقیت در زندگی را یاد بگیرند.

قبلا تصور می شد که فقط ژنتیک در تیزهوشی تاثیر می گذارد، اما امروزه بسیاری از دانشمندان عقیده دارند که محیط نیز در رشد هوشی تاثیر چشمگیری دارد. به ویژه، پنج سال اول زندگی اهمیت زیادی دارد زیرا در این دوره رشد مغز سریع است. فراهم کردن محیط مطلوب، تغذیه مناسب و فعالیت هایی که به پرورش مغز کمک می کند می توانند توانایی های ذهنی کودک را به طور چشمگیری افزایش دهند. در واقع، والدین می توانند به تیزهوش تر شدن فرزندشان کمک زیادی کنند. ابتدا والدین بایستی تیزهوشی را بشانسند و ویژگی کودک تیزهوش را بدانند لذا در ابتدا به تعریف تیزهوشی و هوش می پردازیم.

در بررسی مفهوم هوش مشخص می شود که منظور از هوش همان ابزار و قابلیت یادگیری و شناخت است که به وسیله آن انسان می تواند بیندیشد، استدلال کند، خودش را با شرایط مورد نظر سازش دهد، اطلاعات و آگاهی های خودش را نظم و ترتیب دهد، با اعداد سروکار داشته باشد، چیزی را در ذهنش تصور و تجسم کند و آنچه را که می خواهد حفظ کرده بیاد آورد، استنتاج کرده و نتجه گیری کند و … . لذا هوش یک ابزار و وسیله است. استعداد نیز نوعی هوش است. هوش ویژه، یعنی توانایی یادگیری در زمینه ای خاص و مشخص.

هوش و استعداد، هر دو به عنوان یک ابزار و وسیله در هر جهتی می توانند به کار روند. یعنی هوش به تنهایی شبیه یک ظرف است و ما قادریم در آن هر چیزی بریزیم ، زهر یا نوشدارو. ارزشی که ظرف دارد بستگی دارد به آنکه چه چیزی در آن ریخته ایم. بنابراین هوش به تنهایی مثل یک ظرف خالی است و ارزشی ندارد.

تیزهوش کیست؟

کسی که چیزی را زودتر و تند درک کرده و بفهمد مانند افرادی که دست به اختراع یا اکتشاف بزرگی زده اند تا پیشرفت درخشانی را بدست آورده اند. یا فردی که جامعه وسیعی از افراد بشر را رهبری و مدیریت می کند، یا فردی که مهارتی برجسته را در حوزه ای خاص به نمایش می گذارد مثل وزشکار ، نوازنده یا نقاش بنام و … . ویژگی های همه این افراد بر حسب زمینه خاصی که در آن درخشیده اند از خصوصیات متمایز کننده ای برخوردار هستند، یعنی همه افراد رهبر در مقایسه با افراد خلاق (مخترع یا مکتشف) دارای خصوصیات مشترک و انحصاری می باشد علاوه بر این، چنین افرادی با مردم عادی و متوسط جامعه، از ویژگی های مشابه و مشترکی برخوردار هستند که می توان آنها را تیزهوش قلمداد کرد. بنابراین مهم است که بدانید تیزهوشی و نخبگی،قراردادی و تعیینی نبوده و نیست. بلکه برمبنای واقعیت و شواهد تجربی و طبیعی که در طی دهها سال پژوهش و تحلیل و بررسی دقیق رفتارهای نخبگان واقعی جامعه بشری استخراج شده است. درباره ویژگی های آدم های نابغه، پژوهش های زیادی در دست نیست اما تا حدودی معین شده است نوابغ از لحاظ تحصیلی بسیار زودرس هستند. در حدود ۱۴ ماهگی به راحتی صحبت می کنند و تکلم را شروع می کنند و از حدود ۳ سالگی به راحتی می توانند مطالعه کنند، علایق و مشغولیت های بسیار متنوعی دارند، زبانهای مختلف را به خوبی یاد می گیرند. در برخی زمینه های هنری مثل موسیقی و نقاشی در سالهای قبل از دبستان (۵-۶ سال اول زندگی) به توانایی ها و عملکردهای بالاتر از همسالان دست می یابند.

لازم است بدانید که افراد تیزهوش علاوه بر توانمندیهای خارق العاده ذهنی و هوشی که دارند از ویژگی های شخصیتی، علایق و سلیقه های خاص، رفتارهای ویژه ، عقاید ونگرش های اختصاصی و حتی خصوصیات بدنی و جسمانی منحصر به فردی برخوردارند. یعنی تفاوت یک فرد تیزهوش با یک فرد غیر تیزهوش صرفا یک تفاوت هوشی نیست. بلکه او نیازها، توانائیها و رفتارهای خاص خود را دارد یعنی با افزایش هوش در یک انسان ویژگی های غیرهوشی نیز دگرگون می شود و متمایز می شود مثل ویژگیهای شخصیتی و … . یعنی تیزهوشی به معنای وسیع کلمه، علاوه بر توانایی فوق العاده و برجسته در یادگیری و شناخت توام با ویژگی هایی در ابعاد نگرشی، انگیزشی، شخصیتی، ذهنی، رفتاری و حتی جسمانی است. علایق گسترده و نیازهای خاصی مانند کنجکاوی، پیشرفت علمی، نظم، امنیت ، کمال گرایی و سرگرمی های خاص از خصایص انگیزشی تیزهوشی است.

از لحاظ ویژگی های نگرشی فرد تیزهوش از خود باوری مثبت، انتقاد از خود، موضع درونی نظارت و کفایت برخوردار است. افراد تیزهوش از لحاظ جسمانی ، از سلامتی قابل ملاحظه ، نیرومندی و رشد پیشرس برخوردارند.

خصوصیات افراد تیزهوش در قالب یک فهرست قابل تشخیصی کوتاه و روشن می تواند به شکل زیر ارائه شود، به گونه ای که به خانواده ها و اطرافیان کودکان و نوجوانان یاری دهد تا آنان را شناسایی و کشف نمایند . این فهرست عبارتند از:

- هنگام تولد وزن بیشتری( معمولا بیش از ۵/۳ کیلو گرم ) دارند.

- در حدود ۴ ماهگی می توانند حدود یک دقیقه بنشینند.

- در حدود ۶-۷ ماهگی می توانند بدون کمک دیگران به مدت چند دقیقه بنشینند.

- در حدود ۸ ماهگی می توانند ۲تا ۳ کلمه ادا کنند.

- در حدود ۳ سالگی می توانند مطالعه کنند

- علاقه فراوانی به یادگیری نشان می دهند.

- دوست دارند از دیگران برتر باشند.

- به مباحث اخلاقی، مذهبی و سیاسی علاقه نشان می دهند.

- تمایل شدیدی به استقلال فردی دارند.

- به طور کلی از علایق وسیع و متنوعی برخوردارند.

- حداقل در یک موضوع خاص، سریع یاد می گیرند.

- اعتقاد واقع بینانه ای نسبت به خود دارند.

- ترجیح می دهند با افراد مسن تر از خود به سر ببرند.

- اصولا فعالیت و تحرک شدیدی در رفتار نشان می دهند.

- در زمینه ای خاص، به کار مستقلانه و انفرادی می پردازند.

- با توجه به سن خود، کارهای شخصی را به راحتی انجام می دهند.

- اعتماد به نفس دارند.

- معمولا شوخ طبع و بذله گو هستند.

- از لحاظ شخصیتی، فردی مستقل به نظر می رسند.