مراحل یادگیری زبان در کودکان، چگونه است؟

از غرغر و زمزمه‌های دوست داشتنی تا "گو-گو-گا-گا" و "دادا" و "ماما"، کودک شما همان طور که رشد می ‌کند کلمات جدید را یاد می ‌گیرد و از آنها استفاده می ‌کند. تحول زبان کودک انتقالی جذاب است که شما به عنوان والدین از آن لذت خواهید برد. همچنین جنبه ‌ای است که ممکن است سوالات بسیاری در مورد آن داشته باشید، چرا که نقشی مهم در تحول کلی کودک ایفا می‌ کند. شما از اینکه کودکتان مهارت‌ های زبانی متناسب سن خود را کسب می‌ کند شگفت ‌زده می ‌شوید. در این مقاله از بخش سلامت کودک دکتر سلام، در ارتباط با مراحل تحول زبان کودک، مسایل مرتبط با آن و برخی راهکارها، سخن می ‌گوییم.

مبنای تحول زبان در 12 ماه اولیه است، در حالی که 3 سال اول زندگی برای دستیابی به زبان و توانایی‌ های صحبت کردن ضروری است. این مهارت‌ ها در محیطی سرشار از تصاویر، صداها و مواجهه با صحبت و زبان دیگران رشد می ‌کنند. کودکان زیر 3 سال بهتر زبان فرا می‌ گیرند، در نتیجه قرار دادن کودک در معرض زبان در این مرحله بیشترین اهمیت را دارد.
نوزادان با گریه کردن در زمانی که گرسنه ‌اند، ناراحت ‌اند یا مصاحبت والدین را می ‌خواهند ارتباط برقرار می ‌کنند. همانطور که رشد می ‌کنند، یاد می‌ گیرند که صداهای زبان را گوش دهند و بفهمند و می ‌توانند در قالب جملات تک کلمه‌ای، کوتاه و شکسته حرف بزنند. در نتیجه مراحل تحولی و نقاط عطف از کودکی به کودک دیگر متفاوت است.

مرحله پیش زبانی
در این مرحله کودکان یاد می ‌گیرند چگونه با دیگران تعامل کنند. اغلب کودکان در زمانی که ۱۲ ماهه ‌اند شروع به تعامل با والدین یا مراقبان خود کرده ‌اند. بعد از آن، بیشتر چیزهایی که به آنها گفته می‌ شود را می ‌فهمند و می توانند با اشاره به چیزهای خاص نیازهای خود را بیان کنند. لطفا توجه داشته باشید که تحول مهارت در همه کودکان یکسان نیست.
زبان کودک در 3-4 سال:
زمانی که کودک شما ۳ تا ۴ ساله است می‌توانید از او انتظار داشته باشید در قالب بحث ‌های طولانی، جالب، گرچه بی معنی با شما مخالفت کند. در این سن کودک خزانه لغات در حال رشد و درکی بهتر از دستور زبان دارد و ممکن است از گفتگو لذت ببرد.
در اینجا مهمترین نشانگرهای تحول زبان در این مرحله وجود دارد:
۱- یادگیری سریع کلمات جدید
2- استفاده از کلمات جمع مانند "سگها" اما اشتباه کردن در زمان افعال مانند"کشیدم" به جای "میکشم".
۳- کودکان ۳ ساله اغلب واضح حرف می‌ زنند و:
-جملات 3 یا 4 کلمه ‌ای تشکیل می ‌دهند
-اشعار کودکانه را می ‌دانند و می ‌فهمند
-ضمایر را به درستی استفاده می ‌کنند
۴- صحبت یک کودک ۴ ساله کاملا واضح است، با کمی کاربرد غلط در مورد "اینجا" و "آنجا". هچنین یک کودک ۴ ساله:
-جملات طولانی‌ تر و پیچیده‌ تری را استفاده می‌ کند
-می ‌تواند در مورد اتفاقات داستان ‌های طولانی با نتایج درست روایت کند.
5- توانایی سوال پرسیدن، پرسیدن سوالات زیاد و داشتن صحبت هوشمندانه بدون خطای زیاد
زمانی که کودک شما در سن پیش دبستانی است می‌توانید انتظار بحث‌های طولانی‌تر و پیچیده‌تر را از او داشته باشید.
5-8 سال:
در سن ۵ سالگی کودک شما می ‌تواند با جملاتی که از نظر دستور زبان درست ‌تر از قبل هستند صحبت کند و خزانه لغات گسترده ‌تری دارد. در سن ۶ سالگی ممکن است کودکان داستان‌ های ساده را بنویسند و بفهمند که چگونه از ترکیب صداها کلمات ساخته می‌ شوند.
1- در سن 5 سالگی جملات کودک معمولا درست هستند اما گاهی از نظر دستور زبان اشتباه ‌اند.
۲- یک کودک ۵ ساله:
-خزانه لغات گسترده‌ تری دارد
-می‌تواند در بحث‌ ها نظر دهد
3- در سن 6 سالگی کودک حدود 13000 کلمه را می‌ فهمد.
۴- در سن ۶ سالگی کودک تمام ضمایر را به درستی استفاده می‌ کند و کلمات متضاد را می ‌فهمد.
5- در سن 7 سالگی کودکان 20 تا 26000 کلمه را می‌ فهمند و می‌ توانند خطای صحبت دیگران را تشخیص دهند.
۶- در سن ۸ سالگی کودک خطای کمی در دستور زبان دارد. او می ‌تواند در بحث‌ های معنادار با بزرگسالان درگیر شود و دستورالعمل‌ های پیچیده را دنبال کند. به تکرار کمتری نیاز دارد. آنها می‌ توانند هر متنی که مناسب سنشان است را بخوانند و متن‌ های ساده ‌ای را بنویسند.
این ها نقاط عطف کلی زبان در کودک در حال رشد هستند. به هر حال، برخی کودکان ممکن است زودتر و یا دیرتر از حالت عادی به این نقاط عطف برسند.
به هر حال، گاهی، اگر کودکان در فهم آنچه دیگران به آنها می‌ گویند و در بیان افکار و احساساتشان از طریق گفتار دچار مشکل شوند، این می‌ تواند به دلیل یک اختلال زبانی باشد.
در حالی که اختلالات زبان نگران کننده هستند، آنها قابل درمان نیز هستند.

اختلالات زبان در کودکان
برای رشد مهارت ‌های زبانی، کودک باید قادر به شنیدن، درک کردن و به خاطر سپردن باشد. همچنین کودک باید از نظر فیزیکی بتواند صحبتش را به خوبی سازماندهی کند. وقتی این ها اتفاق نیفتد، می‌تواند منجر به یک اختلال زبانی شود.
یک نفر از هر 20 کودک، علایم اختلال زبان را نشان می ‌دهد. یکی از این اختلالات زبانی نقص زبانی معین است که توانایی کودک برای یادگیری زبان را کند می ‌کند و ممکن است آموزش او را مختل کند.
اختلالات زبان کودک از اختلالات گفتاری متفاوت هستند. اختلال گفتار ناتوانی کودک در ایجاد صداهای گفتاری است. اما در اختلال زبان، کودک آواها را تولید می ‌کند و گفتارش واضح است.
کودکانی که اختلال زبان دارند در فهم گفته ‌های دیگران (زبان دریافتی) یا در بیان خودشان (زبان بیانی) دچار مشکل می‌ شوند.

کودکانی که اختلال زبان دریافتی دارند ممکن است در دنبال کردن دستورات یا تشخیص افکارشان دچار مشکل شوند. کودکانی با اختلال زبان بیانی، در بیان افکار و نیازهای خود دچار مشکل هستند، ممکن است جملات آنها کوتاه و ساده باشد و ساختار کلمات آنها عجیب است، زمانی که با دیگر کودکان همسن خود مقایسه می ‌شوند خزانه لغات بسیار کوچکی دارند. به سختی کلمه صحیح را پیدا می‌ کنند و اغلب کلماتی مانند"اوووم" یا "آآآآ" استفاده می ‌کنند. زمان ‌ها را درست به کار نمی ‌برند، عبارت‌های خاصی را مدام تکرار می ‌کنند.
نقص زبانی معین یکی از ناتوانایی ‌های بزرگ یادگیری در کودکی است. کودکانی که دچار نقص زبان معین هستند، اغلب دیر به حرف می ‌آیند و ممکن است تا 3 سالگی، آوایی تولید نکنند. در سن 3 سالگی ممکن است صحبت کنند اما به طور مبهم. آنها در استفاده از افعال مشکل دارند که این مهمترین علامت نقص زبان است. سوالاتی که می ‌پرسند فاقد فعل است. افعال زمان حال را به جای افعال زمان گذشته به کار می ‌برند مثلا به جای گفتن "او غذا خورد" می‌گویند" او غذا می ‌خورد".

علل اختلالات در زبان کودک
اگر کودکان توانایی شکل دادن به گفتار، دیدن، شنیدن، فهمیدن و به یاد سپردن را داشته باشند، مهارت ‌های زبانی را به طور ذاتی پرورش می ‌دهند. گاهی آنها به دلایل مختلف قادر به پرورش این مهارت ‌ها نیستند:
- مواجه شدن کودک با دیگر بچه ها و حرف زدن با آنها، سرعت یادگیری کودک را افزایش می‌ دهد
- برخی کودکان تنها در تحول زبان مشکل دارند، در حالی که دیگر جنبه‌ های رشد آنها معمولی است.
- دلیل اختلال زبان بیانی برای بسیاری از کودکان ناشناخته است. اما گاهی اختلال زبان بیانی می ‌تواند به دلیل نقص تحولی باشد.
- اختلال زبان دریافتی می‌ تواند به دلایل ژنتیکی باشد.
- اختلال زبان ترکیبی می ‌تواند به دلیل آسیب مغزی اتفاق بیفتد
- اختلالات زبان می‌ توانند در کودکانی با مشکلات تحولی، اختلالات طیف اوتیسم و ناشنوا اتفاق افتند.
- اختلال زبانی که تحت عنوان آفازی شناخته می ‌شود ممکن است به دلیل آسیب سیستم عصبی مرکزی اتفاق بیفتد.
اگر کودک شما حتی بعد از ۳ سالگی در صحبت کردن مشکل دارد، او را نزد پزشک ببرید تا بررسی شود.

- ممکن است دکتر سابقه پزشکی خانواده را مطالعه کند اگر بداند اعضای خانواده اختلال زبان داشته ‌اند.
- ممکن است کودک تحت آزمون‌ های پیوسته زبان بیانی و دریافتی قرار بگیرد که توسط یک درمانگر زبان و گفتار صورت می‌ گیرد.
- شنوایی سنجی نیز برای تشخیص ناشنوایی به کار می ‌رود.
زبان و گفتار درمانی بهترین راه درمان اختلال زبان است. گفتگو درمانی یا مشاوره بسیار توصیه شده است چرا که اختلالات زبان می ‌توانند منجر به مسایل روانشناختی گردند.

چگونه به کودک خود کمک کنید: راهکارها و فعالیت‌ هایی برای تحول زبان
در اینجا چند راهکار برای کمک به کودک شما وجود دارد تا بتواند با اطمینان صحبت کند.
۱- با کودک خود صحبت کنید:
تا جایی که می ‌توانید با کودک در مورد چیزهای کلی صحبت کنید. مکالمه ‌ای با پرسیدن سوالاتی مانند "الان می‌ خوایم بریم بیرون قدم بزنیم. پرنده‌ ها رو می بینی که دارن پرواز می کنن؟ آیا بوی گلای خوشگلو حس می کنی؟"
۲- برای کودک بخوانید:
هیچ گاه برای خواندن دیر نیست. ممکن است با کتاب‌ های ساده شروع کنید و بعد از آن به سراغ کتاب‌ های مصور و داستان ‌های کوتاه بروید.
۳- از استفاده از کامپیوتر و تلوزیون اجتناب کنید:
در سال‌ های اولیه زندگی، کودک خود را در معرض کامپیوتر و تلوزیون قرار ندهید. کودکان برای رشد دادن زبان نیاز دارند بشنوند و تعامل کنند، که هیچ یک از این ها در زمان تماشای تلوزیون اتفاق نمی‌ افتد.
۴- تفریح کنید:
رفتن به پارک، موزه یا مکان ‌های مذهبی یک دنیای کاملا جدید را به روی کودک باز می‌ کند. هر چه بیشتر با دنیای بیرون مواجه شوند بیشتر کنجکاو شده و سوال می ‌پرسند. می‌ توانید آنها را تشویق کنید تجاربشان را درمیان بگذارند.
۵- الگویی خوب باشید:
مقابل کودک خود قرار بگیرید و واضح و شمرده با او صحبت کنید. اگر او چیزی را اشتباه گفت، سرزنش نکنید اما با درست گفتن کلمه، اشتباه او را تصحیح کنید. از این طریق کودک شما روش صحیح تلفظ یک کلمه را می ‌فهمد و یاد می‌ گیرد.
۶- سطح زبانی کودک خود را به یاد داشته باشید:
کلمات و عباراتی که کودک نمی ‌فهمد را به کار نبرید. اگر این از کلماتی که برای کودکتان، ناشناخته است، استفاده کردید، توضیح دهید منظورتان از این کلمه چیست.
۷- او را دنبال کنید:
اگر کودک بحثی را شروع می ‌کند، به او اجازه دهید صحبت کند و توضیح دهد.
۸- صحبت کنید و تکرار کنید:
اگر کودک کلمه ‌ای را به درستی تلفظ کرد آن کلمه را چندین بار در جمله تکرار کنید تا به کودک خود کمک کنید آن را بهتر بفهمد.
۹- کتاب‌ های بامزه و مصور:
تعدادی کتاب ساده و مصور برای کودک خود بخرید و کمک کنید کلمات ساده ‌ای مانند توپ، درخت و … را درست تلفظ کند. با یکدیگر به کتاب نگاه کنید و در مورد تصاویر صحبت کنید.
۱۰- کلمات جدید بعضی اوقات:
کلمات جدید را بعد از مدتی معرفی کنید. به کودک اجازه دهید با قرار دادن کلمه در جمله آن را تمرین کند و بازی کند. حتی اگر کودک شما چیزی نمی ‌فهمد، مساله‌ ای نیست. در نهایت آنها کاربرد درست کلمه را یاد خواهند گرفت.
۱۱- از او بپرسید چه اتفاقی افتاد:
از هر فرصتی به عنوان یک فعالیت یادگیری زبان استفاده کنید. اگر پارک هستید و چیزی را یافتید که برای کودک جالب است، آن را برایش توصیف کنید.
۱۲- آواز و اشعار کودکانه بخوانید:
شعر و آواز هم ریتم دارند و کلمات هم ریتم، که به کودک کمک می ‌کنند کلمات را سریعتر بیاموزد و اختلالات زبان کودک را کمتر می کند. اگر شما در مکانی زندگی می‌ کنید که چند زبان صحبت می ‌شود، ممکن است بخواهید در یک زمان چند زبان را به او یاد بدهید.

نه. در گذشته از والدین خواسته می ‌شد از آموزش دو زبان به کودک اجتناب کنند چرا که معتقد بودند این کار در توانایی کودک برای اکتساب یک زبان اختلال ایجاد می‌ کند. همچنین اعتقاد بر این بود که زبانی که در محیط زندگی کودک غلبه بیشتری دارد، همان زبانی است که کودک سریع تر و بهتر یاد می ‌گیرد. به هر حال برای چنین فرضیه هایی پشتوانه علمی وجود ندارد. بسیاری از کودکانی که در جریان رشدشان، دو زبان یا بیشتر را می‌ شنوند می ‌توانند به راحتی آنها را صحبت کنند. اگر کودک شما تحت تاثیر تاخیرهای محیطی است، ناامید نشوید. زمان بیشتری برای آموزش او اختصاص دهید.