وضعیت جنین در رحم، چند نوع دارد؟

آیا در دوران بارداری به سر می برید و نگران وضعیت جنین خود در شکمتان هستید؟ با رسیدن به ماه هشتم، با هر بار مراجعه به پزشک، چک خواهد شد که آیا جنین برگشته است یا خیر؟ وضعیت صحیح و وضعیت های مختلف دیگری که کودک شما در طول دوران حاملگی می تواند به آن صورت در رحم قرار گیرد چیست؟ در این مقاله از بخش زنان و زایمان دکتر سلام به این سوالات پاسخ می دهد و همچنین در مورد مسائل مرتبط با آن اطلاعاتی را در اختیار شما قرار می دهد. با ما همراه باشید تا شما را با نحوه شناسایی وضعیت جنین آشنا کنیم.

وضعیت جنین تعیین خواهد کرد که زایمان شما به چه اندازه آسان و یا دشوار خواهد بود. اگر کودک در پایان دوران حاملگی به سمت وضعیت صحیح حرکت کند، می تواند به راحتی از طریق واژن خارج شود و اگر او به درستی حرکت نکند، پزشک زایمان شما درباره نحوه انجام عملیات زایمان تصمیم می گیرد.

قبل از رسیدن زمان زایمان، کودکتان در لگن می­ افتد. در اینجا وضعیت های مختلفی که ممکن است کودک شما در هنگامی که برای زایمان آماده می شوید داشته باشد، آورده شده است:
پشت گردن در جلو (OA)
این وضعیت جنین ایده آلی برای به دنیا آمدن کودک شما است. کودک در حالی که سرش رو به پایین، رویش به سمت پشت مادر و چانه اش به سمت قفسه سینه است، به سمت لگن حرکت می کند. سر او به سمت کانال زایش است. این حالت خوابیدن طولی نامیده می شود.
این حالت معمولا بین هفته های 32 تا 36 بارداری حاصل می شود. جنین در طول ادامه بارداری در همان وضعیت قرار خواهد گرفت. این وضعیت که نوزاد برای خروج از کانال زایش اول سرش بیرون بیاید، ایده آل است.

دو فرم دیگر در وضعیت جنین OA وجود دارد:
الف. خروج صورت و پیشانی: نوزاد در وضعیت OA باقی خواهد ماند، اما صورت و سرش به سمت کانال زایش نخواهد بود. این اتفاق زمانی می ­افتد که چانه کودک به جای این که روبروی قفسه سینه باشد، به سمت بیرون قرار گیرد. دکتر می تواند این وضعیت جنین را در طول معاینه واژن، با حس کردن فک های استخوانی و دهان نوزاد شناسایی کند.
در این حالت، کودک در وضعیت OA قرار خواهد گرفت، اما پیشانی او به سمت کانال زایش خواهد بود. در طول معاینه واژن، پزشک می تواند فونتنل قدامی و جلوی پیشانی را احساس کند.
ب. حالت ترکیبی: کودک به حالتی متولد می شود که یکی از بازوهای او در کنار سرش به سمت کانال زایش قرار دارد. بازوها ممکن است در طی فرآیند زایش به عقب خم شوند، اما اگر اینگونه نباشد، باید مراقبت های اضافی هنگام بیرون آوردن کودک برای حفظ ایمنی او انجام شود.
وضعیت جنین به صورت پشت گردن رو به عقب (OP)
کودک در حالتی که سرش رو به پایین است، به سمت لگن حرکت می کند، اما صورتش به سمت جلوی شکم مادر است. این وضعیت جنین همچنین به عنوان وضعیت "آفتابی" یا "رو به رو" شناخته می شود. OA و OP به عنوان وضعیت های اصلی یا head-first نامیده می شوند.
به طور کلی، حدود 10 تا 34 درصد از نوزادان در مرحله اولیه شکل گیری در حالت OP قرار می گیرند و سپس به وضعیت مطلوب (OA) تبدیل می شوند. اما برخی در این وضعیت باقی می مانند و باعث سختی زایمان می شوند.
این وضعیت قرارگیری جنین می تواند زایمان شما را طولانی کند و همچنین منجر به مداخلات ابزارها، شکاف های عمیق و شدید و یا سزارین شکل شود.
پشت گردن در حالت عرضی (OT)
کودک در عرض رحم قرار دارد. اگر او در زمان زایمان نتواند وضعیت مطلوب خود را عوض کند، سزارین ضروری می شود. در طول معاینه واژن، بعضی از پزشکان می توانند شانه، یا بازو، آرنج و یا دست را در داخل مهبل به سمت پایین حرکت دهند.
این وضعیت خطر ابتلا به پرولاپس بند ناف را نیز زیاد می کند، خطری که در آن بند ناف قبل از نوزاد بیرون می­ آید. حدود 1٪ نوزادان در وضعیت عرضی احتمال دارند که پرولاپس بند ناف داشته باشند که یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به یک سزارین فوری دارد. در برخی موارد، به زایمان راحت تر، توسط چرخش کودک به صورت دستی یا با استفاده از فورسپس یا خلاء برای رسیدن به وضعیت ایده آل، کمک می شود.
وضعیت جنین به صورت نشسته
کودک در حالتی که سرش به سمت بالاست و باسنش به سمت کانال زایش است، قرار دارد. این وضعیت در هر یکی از 25 زایش اتفاق می­ افتد. این قطعا یک وضعیت مطلوب برای تولد نیست و زایمان دردناکی را در پی دارد.

الف. کاملا نشسته:
در حالی که پاها در زانوها قفل شده و در نزدیکی باسن قرار دارد، باسن به سمت کانال زایش است. این وضعیت خطر زایمان بند ناف را در زایمان واژینال افزایش می دهد. علاوه بر این، خروج بند ناف از طریق دهانه رحم قبل از خارج شدن سر می تواند، آسیب هایی به کودک وارد کند.
ب. نشسته فرانک :
باسن در حالی که پاها تا سر نوزاد رو به بالا کش آمده است، به سمت کانال زایش است. این همچنین می تواند منجر به حلقه بند ناف شود و در هنگام تلاش برای تولد واژینال، به کودک آسیب برساند.
ج. نشسته ناکامل:
در حالی که باسن کودک به سمت پایین است، یکی از پاهای خود به سمت کانال زایش است. این می تواند باعث پرولاپس بند ناف شود که حتی می تواند رساندن جریان خون و اکسیژن را به جنین مختل کند.

خروج بند ناف
در طول این حالت، بند ناف اولین عضویست که از طریق کانال زایش بیرون می­ آید. با این حال، بین خروج بند ناف و پرولاپس بر اساس شرایط غشای رحم تفاوت وجود دارد.

وضعیت جنین در رحم مادر
خروج بند ناف زمانی اتفاق می ­افتد که بند ناف قبل از پاره شدن کیسه آب وارد کانال زایش می شود، اما پرولاپس بند ناف پس از پاره شدن کیسه آب، اتفاق می­ افتد که نیاز به شکاف C فوری دارد.
این وضعیت ها توسط شرایط سلامت مادر و کودک تحت تأثیر قرار می گیرند.

عوامل زیر باعث افزایش خطر قرارگیری جنین در وضعیت دشوار می شود:
عوامل مربوط به مادر:
-در خانم هایی که بارداری های پیاپی داشته اند، ماهیچه ی دیواره شکم قادر به نگه داشتن کودک در یک حالت طولی پایدار نیست.
-جفت سرراهی، که در این حالت جنین دهانه رحم را مسدود می کند.
-انسداد جنینی زمانی اتفاق می ­افتد که بافت های کششی با بافت های غیر کششی جایگزین شوند.
-تومورهای لگنی مانند کیست تخمدان یا تومور در رحم.
-ناهنجاری های رحم مانند رحم کوردیواریس، سرخجه یا سپتوم و رحم یکنواخت ممکن است باعث محدودیت فضای داخل رحم شوند.
-تورم مثانه

عوامل مربوط به جنین:
- Polyhydramnios (مایع آمنیوتیک اضافی در زمان تولد) کمک می کند تا جنین آزادانه در رحم حرکت کند، که سبب ناپایداری شده و منجر به قرارگیری در وضعیت نامناسب می شود.
- Oligohydramnios (کمبود مایع آمنیوتیک) حرکات جنین را محدود می کند.
- اگر مادر دارای چندین جنین باشد، یک یا هر دو جنین ممکن است مدام وضعیت خود را تغییر دهند و منجر به وضعیت نامناسبی شوند.
- ناهنجاری های جنینی مانند هیدروسفالی (تومور گردن جنین یا سکته مغزی)، انسداد شکمی جنین با هیدروپس فتالیس و اختلال عملکرد عضلانی جنین می تواند مانع از نزدیک شدن جنین به لگن مادر شود.
این عوامل باعث افزایش احتمال تولد نامناسب جنین می شود، اما نباید امید خود را از دست بدهید.

آیا می توان وضعیت جنین را اصلاح کرد؟
بله دو راه برای اصلاح وضعیت کودک شما وجود دارد. که در زیر به آن ها می پردازیم:
1- نسخه سفالیک خارجی (ECV)
این روش پزشکی پس از هفته ۳۶ بارداری انجام می شود. این روش شامل چرخش نوزاد با فشار آوردن بر روی شکم امکان پذیر است. دکتر یک دستش را روی سر نوزاد و از طرف دیگر روی باسن قرار می دهد تا او را به وضعیت مطلوب برگرداند.
در طی این روش، ضربان قلب نوزاد با استفاده از سونوگرافی به طور دقیق بررسی خواهد شد. در صورت هر گونه اختلال در ضربان قلب جنین، این روش بلافاصله متوقف خواهد شد.
این روش ممکن است نتواند کارساز باشد. مطالعات نشان می دهد که حدود یکی از ۱۰۰۰ زن بعد از ECV به اتاق زایمان می روند، در حالی که حدود یکی از هر ۲۰۰ زن نیاز به یک شکاف C فوری نیز پیدا می کنند.
ECV در موارد زیر توصیه نمی شود:
-حاملگی های چند قلو
-شکل غیر معمول رحم
-خونریزی واژینال
-سطح پایین مایع آمنیوتیک
-جفت سرراهی
-حاملگی پیچیده
۲- در طول عمل زایمان
اکثر نوزادان با شروع زایمان به وضعیت مطلوب زایمان می رسند. اگر این اتفاق نیفتد، پزشک ممکن است موارد زیر را برای انجام مد نظر داشته باشد:
در طول زایمان، گسترش دهانه رحم باعث می شود که رحم در دسترس پزشک تان قرار گیرد و کودک را به وضعیت مطلوب برساند. این کار نسخه داخلی نامیده می شود.
در مورد وضعیت خوابیدن عرضی، پزشک سعی خواهد کرد کودک را از طریق وضعیت نشسته خارج کند. اگر زن دارای لگن گسترده و کودک به طور کامل رسیده باشد، پزشک با استفاده از کشیدن پا به سمت دهانه واژن از یک نسخه داخلی برای حرکت جنین به سمت وضعیت بریچ یا همان نشسته استفاده می کند.
اگر نوزاد در طول زایمان در دست نیاید، یا اگر شکل لگن برای تولد واژینال مناسب نباشد، سزارین انجام می شود.

نقشه برداری از شکم چیست؟
نقشه برداری از شکم یک روش برای ردیابی وضعیت کودک شما است. شما می توانید این کار را از ماه هشتم بارداری انجام دهید. با این حال قبل از انجام این کار با پزشک خود صحبت کنید.
چیزهایی که شما نیاز دارید: یک نشانگر (لکه جوهری که به آسانی پاک شود.)
نحوه انجام:
-دراز بکشید، یک دایره بر روی شکم بکشید و آن را به چهار قسمت تقسیم کنید.
-حرکات کودک را احساس کنید. سعی کنید با کمی فشار بر شکم، سر نوزاد را احساس کنید. نقطه ای که در آن احساس کردید که چیزی مانند توپ وجود دارد را به عنوان سر جنین بر روی شکم خود علامت گذاری کنید.
-برای شنیدن ضربان قلب کودک خود از فتواسکوپ استفاده کنید. شما یک جرم سخت بلند را لمس خواهید کرد که نشان دهنده ی پشت نوزاد شماست. قلب بخشی از این جرم بلند است.
-در مرحله بعد، سعی کنید لگن را پیدا کنید که جنس سختی دارد. این نقطه را در شکم خود علامت گذاری کنید.
-اکنون از لگد زدن به عنوان یک سرنخ برای پیدا کردن محل پاها و زانوهای نوزاد کمک بگیرید. آن را نیز علامت گذاری کنید.
-تمام نقاطی را که علامت گذاری کرده اید به یکدیگر وصل کنید تا وضعیت کودک خود را متوجه شوید.
نقشه برداری از شکم پیچیده است و شما ممکن است قادر به تشخیص دقیق حرکات جنین نشوید. بنابراین، شما می توانید این کار را با چند روش دیگر نیز انجام دهید.

راه های دیگر شناخت وضعیت جنین
در اینجا چند نشانه وجود دارد:
علائم وضعیت احتمالی جنین
لگدهای کودک را در حالی که فشاری را در قسمت جلوی بدن خود دارید، در زیر دنده های خود احساس می کنید وضعیت رو به جلو و سر رو به پایین
در جلوی شکمتان لگد احساس می کنید و شکم مسطح به نظر می رسد وضعیت رو به عقب
جسم سختی را در زیر دست خود حس می کنید و تمام حرکات کودک ملموس است جسم سخت قسمت تحتانی جنین است. وضعیت جنین را بر اساس وضعیت جسم سخت حدس بزنید.
وجود جسم سخت در کناره ی رحم در حالی که بدون تغییر وضعیت استراحت بدن، خود به خود حرکت می کند. جسم سخت سر کودک است. می توانید بر اساس وضعیت جسم سخت، وضعیت جنین را تخمین بزنید.
حس کردن چیزی شبیه سکسکه در قسمت انتهایی شکم وضعیت سر رو به پایین
حس کردن چیزی شبیه سکسکه بالای ناف وضعیت سر رو به بالا
درد زیاد در زیر دنده ها وضعیت سر رو به بالا
حس کردن ضربان قلب در بالای شکم سر رو به بالا
حس کردن ضربان قلب در زیر شکم سر رو به پایین
اینها فقط راه های فرضی است و به منظور برقراری ارتباط با کودک است. آنها نمی توانند جایگزین مشاوره پزشک باشند. اما کاری را که می توانید بدون کمک پزشک خود انجام دهید، تلاش برای تغییر وضعیت کودکتان است.

شما می توانید این تمرین ها را در وضعیت نشسته انجام دهید تا شانس خود را برای داشتن یک وضعیت مطلوب افزایش دهید:
در حالی که به سمت جلو متمایل هستید، بر روی لگن خود بنشینید.
سعی کنید تمرینات را با یک توپ تمرین انجام دهید.
در تمام مدت نشستن زانوهای خود را پایین تر از مفصل ران متصل به لگن حفظ کنید.
به جای نشستن مداوم در یک وضعیت، به طور منظم در اطراف دفتر کار خود حرکت کرده و استراحت کنید.
در حالی که در ماشین نشسته اید، با استفاده از یک کوسن وضعیت خود را بالاتر ببرید و باسن خود را به جلو متمایل کنید.
بر روی دست ها و زانوهایتان قرار بگیرید و چند دقیقه به عقب و جلو حرکت کنید. این می تواند به حرکت کودک شما و قرارگیری در وضعیت مناسب کمک کند.
توجه: همیشه انجام این موارد نمی توانند نوزاد شما را به وضعیت صحیح منتقل کنند.
وضعیت جنین در دوران بارداری و زایمان مهم است، زیرا تصمیم می گیرد که زایمان شما چگونه ادامه یابد. اگرچه نوزادان در وضعیت های مختلف حرکت می کنند، اما در زمان زایمان، ممکن است به سمت وضعیت مطلوب حرکت کنند. اگر اینگونه نشود، پزشک سعی خواهد کرد که با روش هایی، در انجام عمل مداخله کند. اگر آنها نیز کارساز نباشند، سپس سزارین بهترین گزینه برای زایمان است.