رشد اجتماعی کودک، نحوه شناخت و تقویت

از شکوفایی شخصیت فرزندتان لذت ببرید . از ۱۸ تا ۲۴ ماهگی کودکتان به آن چه هست بیشتر شبیه می شود. او بیشتر به شما نشان می دهد چه می خواهد و نیاز دارد. یکی از ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا۲۴ ماهه این است که او شفاف تر ارتباط برقرار می کند و از گفتن آنچه دوست ندارد خجالت نمی کشد. او دوست داشتنی ها و بیزاری های خاص خودش را دارد که ممکن است با آن چه شما دوست دارید یا بدتان می آید تفاوت داشته باشند.
کودک نوپایتان هنوز به مراقبت دائمی نیاز دارد چون سرگرم کشف دنیایش است و به هرچیز و همه چیز وارد می شود. او این کار را برای ناراحت کردن شما یا زیر پا گذاشتن قوانین انجام نمی دهد؛ او این کار را می کند چون برای انجام آن برنامه ریزی شده ست. او موظف است که از طریق آزمون و خطا کشف کند، بفهمد، آزمایش کند و یاد بگیرد. او در حال یادگیری است. او در حال رشد است. با فراهم کردن محیطی که فرزندتان بتواند با امنیت با اکتشافش ادامه دهد به این مرحله از رشد و نمو او کمک کنید. در اغلب موارد و تا می توانید «آره» بگویید و «نه گفتن" را به حداقل برسانید.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که در این سن او واقعاً قوانین را به یاد نمی سپارد. یادآوری کردن قوانین به کودک برای شما مهم است: «فقط روی کاغذ نقاشی کن.» ولی به یاد بسپارید که شما این قانون را ماه ها (و ماه ها) تکرار خواهید کرد. او عمداً بر خلاف قوانین عمل نمی کند؛ فقط نمی تواند آنها را حفظ کند. عجله نکنید. به وقتش آنها را یاد می گیرد و به خاطر می سپارد.
نکته:
۱) با فرزندتان گفتگو کنید. با او بخندید! از چیزهایی که به نظر او جالب و خنده دارند لذت ببرید. با این کار نه تنها به پیشرفت مهارت های کلامی او کمک می کنید بلکه موجب بهتر شدن رابطه تان نیز می شوید.
۲) نهایت سعی تان را بکنید تا قوانین رابه شکل مثبت بیان کنید نه منفی
وقتی به کودکتان می گویید چه می تواند بکند («صندلی، برای نشستن است»)، این تصویری است که او به ذهن می سپارد در نتیجه این همان کاری است که او انجام خواهد داد. اما اگر به او بگویید چه کاری نمی تواند و نباید بکند («نباید روی صندلی ایستاد») او این تصویر را نیز حفظ می کند. ممکن است او روی صندلی بایستد چون درباره اش فکر کرده است. (تصور کنید بین گروهی از کودکان هستید و می گویید «دنبال من نیاین!» چیزی که بی درنگ به ذهن آن ها خطور می کند چیست؟!) پس به شکل مثبت قوانین را بیان کنید. بگویید: صندلی، برای نشستن است.
حتی اگر شخصیت فرزند کوچک تان شکل گرفته باشد باز هم او به توجه بسیار زیاد شما نیازمند است. او به توجه و به وقت شما نیاز دارد. او به دستان شما نیاز دارد تا بغلش کنید، کمکش کنید، و تنگ در آغوشش بگیرید. لازم است او بداند هر وقت به شما نیاز دارد شما برای کمک به او حاضر هستید روز یا شب همیشه با حمایت و حضور عاشقانه خود به گریه فرزندتان پاسخ دهید. اگر او بداند تکیه گاهی مطمئن دارد که همیشه می تواند بر آن تکیه کند و آینده کودکی مستقل و با اعتماد به نفس خواهد شد.
کودکتان هر روز به سمت استقلال پیش می رود. او می خواهد کارهایی مانند لباس پوشیدن یا بالا کشیدن پوشک یا تمیز کردن خودش هنگام تعویض پوشک را خودش انجام دهد. او به راحتی از ظرف سس سالاد روی میز که توجهش را حلب کرده است نمی گذرد، اما اگر از او در خواست شود که آن را روی میز بگذارد بدون کشمکش می پذیرد چون می خواهد تمام کارها را خودش انجام بدهد. «من»، «مال من»، «من می تونم» کلمات محبوب او هستند. یا ممکن است او فقط به خودش اشاره کند تا به شما بگوید خودش می خواهد آن را انجام دهد.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که هنگامی که نمی خواهد کاری را انجام دهد یا شما مزاحم کارش شده اید اعتراضش را آشکارا و با صدای بلند ابراز می کند. (آیا به یاد می آورید وقتی او دوازده ماهه بود چه قدر بی دردسر بغلش می کردید و می رفتید؟ دیگر این طور نیست.) این جزئی از احساس رو به رشد خویشتن او است. او می داند چه می خواهد و چه نمی خواهد و آن را با قاطعیت ابراز می کند. این خوب است! شاید گاهی شما را خسته کند ولی برای رشد شخصیت او ضروری است.
وظیفه شما است که هم زمان با پیدا کردن راهی برای کمک به برآورده شدن خواسته های فرزندتان، مواظب باشید غرور او لطمه نخورد. پس اگر او نمی خواهد در صندلی خودرویش بنشیند و جیغ و داد و گریه راه می اندازد، شما باید راهی پیدا کنید که او خودش بخواهد آن را انجام دهد. می توانید او را به صندلی اش وسوسه کنید؟ «بیا تو صندلی ات بشین تا بطری آبتو بهت بدم.» یا «اگه توی صندلیت بنشینی بهت کشمش می دم.» یا حتی، «می تونی به من کمک کنی کمربند ایمنی صندلیت رو ببندم؟» می توانید نشستن او را در صندلی به شکل یک بازی در آورید؟ ما پدری را می شناسیم که در گوش بچه اش نجوا می کند «بیا به مامان کلک بزنیم!» و به سرعت کمربند ایمنی دخترش را سفت می بندد. بعد با صدای بلند می گوید «مامان، امیرحسین حرف گوش نمیکنه و کمربندش رو نبسته.» همسرش هم به طور نمایشی غرغر می کند که من ناراحتم چون امیرحسین باعث شده است دیرمان بشود. وقتی او مطمئن میشود امیرحسین کمربندش را بسته است با تعجب فریاد می زند «تو به من کلک زدی !» و موجب خنده امیرحسین از ته دل می شود.
هر چه تعداد دفعاتی که کودکتان بدون کشمکش در صندلی خودرویش می نشیند زیاد باشد، بیشتر احتمال دارد او یاد بگیرد بدون دردسر در صندلی اش بنشیند. به این ترتیب هر دوی شما برنده اید و همه خوشحالند. اگر هر بار باید او را به اجبار در صندلی بنشانید، او همیشه بازنده است. و هیچ کس دوست ندارد همیشه بازنده باشد. قشقرق او هم هر بار طولانی تر می شود.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که ، شما خودتان را در رفتار کودکتان خواهید دید. او یک تقلید کننده فوق العاده است. او هر رفتاری که می بیند، هر کلمه ای که می شنود، و هر لحن صدا را تکرار می کند. شاید متوجه شده باشید چطور بعضی حرف ها یا رفتارهای خودتان که از او سر می زنند خوشایند نیستند. خواهید فهمید که بهتر است تغییراتی در فتار و گفتارتان انجام دهید تا به فرزندتان روش مناسب ارتباط با دیگران را بیاموزید. همه از این مرحله عبور می کنند حتی جدی ترین والدین. یادتان باشد رفتاری که دوست دارید فرزندتان داشته باشد را نشان دهید واژه ها و لحن صدایی که می خواهید او داشته باشد را بروز دهید. اینها بهترین ابزار آموزشی شما در تمام سنین هستند.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که بسیار شاد و سرزنده است! او خیلی راحت و زود به خنده می افتد و حتی ساده ترین ترین چیزها هم باعث خنده اش می شوند. صدای خنده او معنای واقعی خوشبختی است. آوازهای فی البداهه بخوانید، در حالی که او را در آغوش دارید جست و خیز کنید و جست و خیز کنید، ادا و اطوار در آورید و او را به خندیدن و بازی تشویق کنید او دوست دارد به شما غذا بدهد و وقتی یک چوب در دهانتان می گذارد می خندد. او در این سن هنوز از دالی خوشش می آید. او خواهر و برادران بزرگتر، دوستان، یا فامیل را همراه با خنده و شادی پیدا می کند.
نکته: کودک نوپایتان عاشق خوشحال کردن شما است و می خواهد درست مثل شما باشد. او دوست دارد به شما غذا بدهد، همان طور که شما به او غذا داده اید، و هر بار شما از دست او غذا بخورید غرق شادی می شود.

اگر چیزی را بخواهم، آن مال من است.
اگر آن را به تو بدهم و بعد نظام عوض شود، آن مال من است.
اگر بتوانم آن را از تو بگیرم، آن مال من است. اگر چند لحظه قبل آن را داشتم، آن مال من است.
اگر آن مال من است، هرگز مال هیچ کس دیگری نیست، هر کسی که باشد.
اگر ما با هم مشغول ساختن چیزی هستیم، تمام قطعات مال من هستند.
اگر آن چیز شبیه مال من است پس مال من است.
در دو سالگی ممکن است فرزندتان احساس همدردی با دیگران را برورز دهد. ممکن است گریه دیگران برای او هم غم انگیز باشد. هنگامی که ناراحت هستید یا گریه می کنید شاید برایتان دستمال کاغذی بیاورد. شاید شما را تنگ در آغوش بگیرد و به پشتتان چند ضربه بزند، درست مثل رفتار شما وقتی او ناراحت است. هم چنین او احساساتش را به شما با بوسیدن و تنگ در آغوش گرفتن ابراز می کند.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که، بیشتر بازی های فرزند نوپایتان در کنار کودکان دیگر خواهد بود نه با خود ایشان. به این حالت بازی موازی می گویند. شاید او گاهی با کودکان دیگر بازی کند ولی بیشتر ترجیح می دهد در کنارشان بازی کند. او وانمودبازی (بازی وانمودی: بازی که کودک در آن نقش بازی می کند) را شاید با تقلید از صحبت کردن شما با تلفن آغاز می کند. (هر چیز و همه چیز می تواند یک تلفن باشد - ماشین حساب، قاشق چوبی، خودرو، حیوان عروسکی، حتی پای خود او!)
نکته: چیزهایی که کودکتان به آنها عشق می ورزد خارج از محدوده تربیت کردن هستند
اگر فرزندتان به چیزی عشق می ورزد باید آن را مقدس دانست. هرگز نباید آن را از او گرفت یا در چانه زنی مورد تهدید قرار داد. در مقیاس کوچک تر مثل این است که یکی از والدین به عنوان بخشی از معامله استفاده شود. تصور کنید شخصی؛ کودکتان را دست بیاندازد و او بگوید «اگر این کار را نکنی مامانت امروز نمیاد تو رو بغل کنه.» به علاوه، ضرر استفاده از چیزی که فرزندتان عاشق آن است به عنوان بخشی از تهدید یا چانه زنی، بیشتر از نفع آن است. ضرر این کار برای کودکتان این است که او را بی نهایت ناراحت می کند، صحبت کردن با او و آرام کردنش را ناممکن می سازد. این نه برای شما فایده ای دارد و نه برای او.
کودکتان نسبت به اسباب بازی هایش که در دستانش گرفته است رفتار مالک مآبانه ای دارد و اگر کسی بخواهد آنها را از او بگیری به شدت گریه می کند. با این حال ممکن است گاهی آنها را به دیگران بدهد. شاید او یک اسباب بازی اش را به دست خواهر و برادر یا دوستش بدهد. مفهوم شراکت این است که اگر شما اجازه دهید کسی با چیزی الان بازی کند، شما هم بعداً با آن بازی خواهید کرد. اما چون او هنوز مفهوم و معنای شراکت را نمی داند قابل درک است که الان نخواهد اسباب بازی اش را به شما بدهد. اگر شما بگویید «متشکرم! اینکه اسباب بازیت رو به ساشا دادی اونو خیلی خوشحال می کنه» کودکتان را تشویق می کنید که این کار را در آینده تکرار کند. به او آزادی عمل بدهید و بگذارید بفهمد کارهایش بر دیگران تاثیر دارند.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که در این سن ممکن است به چیزی بسیار علاقه مند شود - یک اسباب بازی یا پتو. تمام کودکان این طور نیستند ولی اگر فرزندتان به چیزی به شدت وابسته است حتماً آن را در مسافرت با خودتان ببرید. در ضمن باید بدانید این وسیله مورد علاقه کودکتان نمی تواند جایگزین توجه مامان یا بابا در هنگامی که او گریه می کند و ناراحت یا عصبانی است شود. اگرچه اینها باعث آرامش فرزندتان می شوند ولی هیچ جایگزینی برای حمایت و عشق پدر و مادر وجود ندارد. او وقتی آماده باشد یاد خواهد گرفت خودش را آرام کند ولی اگر با رفتارش می گوید به شما نیاز دارد، لطفا حرفش را باور کنید و به نزدش بروید. اگر او هنوز قابلیت تسکین بخش خودش را کسب نکرده است بهتر است در زمان نیاز شما در کنارش باشید تا این که بگذارید خودش آرام شود.
نکته: وقتی فرزندتان دچار فوران احساسات و بدخلقی و عصبانیت می شود به درک و حمایت شما نیاز دارد. در کنار او باشید. آرام باشید. آرامش شما به او کمک می کند کنترل خودش را دوباره به دست بیاورد.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که هنگامی که خشمگین می شود به شدت گریه می کند. احساسات او گاهی بسیار شدید هستند و او نمی داند چگونه آن را کنترل کند. ناکامی او بسیار آسان منجر به بدخلقی و قشقرق می شود. این شرایط بسیار احساسی هستند. کودکتان با یک فوران احساسات روبرو است و نمی توند آن را کنترل کند. این می تواند برای او بسیار ترساننده و برای شما اگر کمال گرا هستید ناراحت کننده باشد.
بهترین کاری که می توانید برای فرزندتان انجام دهید این است که در کنارش باشید و از او در این ناآرامی احساسات، حمایت کنید. به او با قلبتان نگاه کنید نه با چشمان یک رهگذر بیگانه. نگران آن چه مردم درباره شما و روش های تربیتی شما می گویند نباشید. آنها فرزند شما را نمی شناسند و نمی دانند او چه مرحله ای می گذرد. شما کارتان را بکنید. ما می دانیم در زمان قشقرق کودکتان نادیده گرفتن فشاری که از جانب غریبه ها در یک مکان عمومی حس می کنید دشوار است، ولی می توانید با به یاد داشتن این نکته که فرزندتان بسیار مهم تر از نظر دیگران درباره شما است، به خودتان کمک کنید. مهم است که فرزندتان احساس دوست داشته شدن، حمایت، و درک شدن بکند. مهم این است که چه چیزی برای کودکتان بهتر است.
از دیگر ویژگی های رشد اجتماعی کودک ۱۸ تا ۲۴ ماهه این است که در این سن ممکن است او در خیابان یا فروشگاه به مردم «سلام» و «خداحافظ» بگوید. اگرچه او احتمالا در حال اجتماعی شدن است، هنوز ممکن است هنگام نزدیک شدن بیگانه ها خجالت بکشد. در آغاز، او شما را محکم بغل خواهد کرد ولی به محض اینکه احساس امنیت کرد کنجکاوی اش او را وادار به کشف آدم های جدید خواهد کرد. اجازه دهید در زمان مناسب جرات به خرج دهد.
نکته: با حضور عاشقانه تان از کودکتان پشتیبانی کنید
هنگامی که فرزندتان بدخلقی می کند یا قشقرق به پا کرده است با او تماس جسمی برقرار کنید، البته اگر اجازه بدهد. اگر او نمی خواهد لمس شود یا در آغوش گرفته شود، مجبورش نکنید و او را ناراحت نکنید. فقط نزدیک او بمانید تا بداند شما در کنارش هستید و دوستش دارید. لازم نیست چیزی بگویید (شاید او اصلا صدای شما را نشنود). شما می توانید به سادگی عشق و توجه بی سر و صدای تان را به او ابراز کنید و کمکش کنید به حالت تعادل عاطفی باز گردد.
بازی ها و فعالت هایی برای تقویت رشد اجتماعی و عاطفی فرزندتان
-از خانه بیرون بروید! کودکتان را به کتاب فروشی ها و موزه ها ببرید. پی انجام کارهای تان بروید. به کارهای روزمره تان که نیازمند برخورد با آدم های دیگر هستند رسیدگی کنید تا به کودکتان نشان دهید چطور انجام می شوند و به او فرصت بدهید تا خودش در صورت تمایل آن را انجام دهد. او وقتی آماده باشد تعامل با مردم از تمام گروه های سنتی را آغاز خواهد کرد.
- در یک گروه بازی ثبت نام کنید و قرار بازی بگذارید. به فرزندتان فرصت بیشتری برای یادگیری بازی های گروهی بدهید. اما یادتان باشد که این روند یادگیری زمان بر است.
- طوری برنامه ریزی کنید که با کودکان دارای سنین متفاوت بازی کند (این یکی از منافع بیشمار بازی گروهی است). هم چنین به کودکتان پیشنهاد کنید تا با بزرگسالان گروه های مختلف سنی برخورد داشته باشد. هدف از این کار آموزش احساس راحتی در برخورد با آدم های هر گروه سنی است.
- با او بازی هایی مثل شوت کردن یا جلو و عقب هل دادن توپ انجام دهید. این بازی ها به او کمک می کنند نوبتی بازی کردن را یاد بگیرد.
- با نامیدن احساسات فرزندتان به او کمک کنید آن ها را تشخیص دهد. او به راحتی دچار خشم، ترس، یا غم می شود. نام بردن از احساساتش از ترسناکی آن ها می کاهد.
- به کودک نوپایتان عروسک، حیوانات عروسکی، تلفن اسباب بازی، و وسایل بازی نمایشی مثل روسری، کلاه، لباس های کهنه و کفش برای دکور صحنه، و پتو برای ساختن قلعه بدهید. با پاکت های کاغذی نشان دار، کاغذ و چسب، یا جوراب های دگمه دار، کاموا و نخ عروسک های خیمه شب بازی درست کنید. عروسک ها با خودشان، شما و با او گفتگو بکنند. یک نمایش عروسکی اجرا کنید.
- مکانی برای خلوت کردن کودکتان در نظر بگیرید که او بتواند هر وقت خواست در آن پنهان شود، جایی مثل یک جعبه مقوایی بزرگ یا یک گنجه که بر کف آن بالش گذاشته اید (این مکان برای تنبیه نیست).