فقر کلسیم در کودکان، مخاطرات آن در دانش آموزان

سلامت زنان و دختران ایرانی این سال ها با کمبود روز افزودن ویتامین های حیاتی چون D با تهدیدات جدی تری مواجه شده است. از کاهش شدید سرانه مصرف شیر و لبنیات گرفته تا فعالیت کم بدنی و تابش کمتر نور خورشید بر بدن به عنوان مهم‌ترین دلایلی است که فقر یک ویتامین حیاتی را در بدن زنان ایجاد کرده است. اگرچه این فقر در میان مردان و پسران نیز دیده می شود اما هرگز میزان و شیوع آن قابل قیاس با جامعه زنان نیست و از این رو نیاز ضروری توجه به موضوع فقر ویتامین دی میان زنان بیش از همیشه احساس می شود.

مخاطرات فقر کلسیم

کارشناسان پزشکی معتقدند که تمام زنان ایران باید حداقل به صورت ماهانه یک قرص ویتامین D3 با دوز 50 هزار را مصرف کنند و اگر افرادی کمبود شدیدتر دارند می توانند با دستور پزشک برای مدتی از دوزهای مصرف بالاتر استفاده کنند.از سویی آفتاب یکی از منابع اصلی تامین ویتامین دی است و آلودگی هوا و پوشش افراد در میزان جذب ویتامین دی موثر است؛ ضمن اینکه خانه های بسیاری از ایرانیان آفتاب‌گیر نیست و اگر هم آفتاب گیر باشد، آفتاب پشت شیشه هیچ تاثیری در رفع کمبود ویتامین دی ندارد. این ویتامین یکی از ریزمغذی های مهم است که کمبود آن نه تنها عوارض جدی جسمی زیادی مانند پوکی استخوان و مشکلات اسکلتی دارد که حتی موجب بروز و تشدید بیماری های روانی و از جمله گسترش افسردگی می شود.منبع اصلی دریافت ویتامین دی، نور آفتاب است که پس از تابش آن به پوست و فرآیندهای پس از جذب آن در زیرپوست به ویتامین دی فعال، تبدیل می شود و نیاز بدن را به این ویتامین ضروری بر طرف می کند.واقعیت این است که با وجود آفتاب‌گیر بودن کشور، کمبود این ویتامین در بین شهروندان این سرزمین طی سال های اخیر به شدت افزایش یافته است و عوارض و بیماری های ناشی از این کمبود هر روز گسترده تر می شود و از جمله عامل مهم این کمبود، آلودگی هوا و افزایش ریزگردهاست.

فقر توأمان ویتامین و پول!

برخی آمارهای وزارت بهداشت حکایت از کمبود این ویتامین در میان ۷۰ تا ۸۰ درصد زنان به خصوص دختران دانش آموز حکایت دارد و از همین رو بود که در سال های گذشته با مشارکت وزارت آموزش و پرورش ، طرحی به نام توزیع شیر در مدارس کشور آغاز شد. اما کمبود بودجه های وزارتی و افزایش عجیب و غریب قیمت های شیر و لبنیات باعث شد تا حداقل در دو سال تحصیلی گذشته اجرای این طرح متوقف و شیر میان دانش آموزان توزیع نشود. اگرچه بارها و بارها مسئولان وزارت آموزش و پرورش از پیگیری توزیع مجدد شیر در مدارس کشور خبر دادند اما در عمل اتفاق نیفتاد تا سایه شوم پوکی استخوان در میان دختران و زنان بیش از همیشه سایه افکند. نبود شیوه های تغذیه ای صحیح میان بسیاری از زنان و دختران و فعالیت های اندک بدنی به عنوان زنگ خطری جدی برای سلامت زنان مطرح است که جای خالی برنامه ریزی برای جبران آن به شدت در برنامه های نهادهایی چون وزارت بهداشت یا آموزش و پرورش احساس می شود.

توزیع مکمل غذایی میان زنان

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینکه تهدید کمبود ویتامین دی میان جامعه زنان جدی است و باید از سنین پایه و دوران مدرسه جبران آن آغاز شود، به فعالیت این وزارتخانه با زمینه غنی‌سازی آرد با ویتامین D اشاره و تاکید می کند: درعین حال در قالب برنامه شیر مدرسه پیگیر توزیع شیر غنی‌شده با ویتامین D در مدارس هستیم. در کشور کمبود ریزمغذی‌ هایی چون آهن، روی، ویتامین A و ویتامین D به صورت شایع وجود دارد. در این زمینه دو مطالعه کشوری یکی در سال ۸۰ و دیگری در سال ۱۹۱ انجام شده است که بر اساس اطلاعات آن‌ها می‌دانیم که روند کمبود آهن و کم‌خونی در کشور که در گذشته شیوعش در همه گروه‌های سنی بالا بود، کاهش یافته و حتی در برخی گروه‌ها تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است. دکتر زهرا عبداللهی با بیان اینکه بر این اساس بهبود قابل ملاحظه‌ای در زمینه کمبود آهن و روی در کشور تجربه کرده‌ایم، افزود: این در حالی است که همچنان کمبود ویتامین D یکی از مشکلات جدی در کشور محسوب می‌شود و کمبود آن شیوع بالایی دارد. به همین دلیل هم از سال ۹۳ مکمل ‌یاری را برای همه گروه‌های سنی در کشور آغاز کردیم و در تمام دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه ماهانه مکمل ۵۰ هزار واحدی ویتامین D را به صورت رایگان انجام می‌دهیم. همچنین تمام کسانی که تحت پوشش خانه‌های بهداشت و واحدهای سلامت هستند، مانند مادران باردار، میانسالان، جوانان و... که به این مراکز مراجعه می‌کنند، بر اساس بخشنامه هر ماه ویتامین D ، ۵۰ هزار واحدی به صورت رایگان دریافت می‌کنند.

آردها، ویتامین دار می شود؟

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه علاوه بر این اقدامات، غنی‌سازی مواد غذایی با مکمل‌ها را هم پیش می‌بریم، گفت: در حال حاضر روی غنی‌سازی آرد با ویتامین D کار می‌کنیم. تاکنون بیش از ۱۰ سال است که غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک را در کشور انجام داده‌ایم و اکنون می‌خواهیم ویتامین D را هم اضافه کنیم تا از این طریق بتوان ویتامین D مورد نیاز مردم را تامین کرد. علاوه بر این غنی‌سازی شیر و روغن‌های خوراکی با ویتامین D نیز در حال انجام است.عبداللهی با بیان اینکه معمولا بررسی نتایج و تغییرات ناشی از مداخلاتی که در حوزه ریزمغذی‌ها انجام می‌شود به یک بازه پنج تا ۱۰ ساله زمان نیاز دارد، افزود: وقتی برنامه غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک اجرا شد، بعد از یک بازه زمانی می‌بینیم که روند شیوع کمبود آهن و کم‌خونی کاهش یافته است. بنابراین این شاخص‌ها حداقل به یک بازه پنج ساله نیاز دارند تا تغییرات‌شان را نشان دهند.اقدام دیگری که برای کاهش کمبود ویتامین دی می‌شود، این است که ما در قالب برنامه شیرمدرسه که هر سال باید انجام شود، از کمیته ملی شیر مدرسه خواسته‌ایم که شیر غنی‌شده با ویتامین دی در مدارس توزیع کنند که این موضوع از سوی کمیته شیرمدرسه ابلاغ شد. البته متاسفانه در سال گذشته این برنامه به صورت کامل اجرا نشد، اما سال ۹۵ در ۱۵ استان شیر غنی‌شده با ویتامین دی در مدارس توزیع شد. امیدواریم امسال هم اعتبارات به موقع تامین شود و بتوانیم این برنامه را اجرا کنیم زیرا برای رشد کودکان، پیشگیری از سوءتغذیه و تامین ریزمغذی‌ها به ویژه در مناطق کم ‌برخوردار این کار بسیار ضروری است. ما پیگیریم تا از طریق سازمان برنامه و بودجه این اعتبارات اختصاص داده شود زیرا این موضوع اهمیت زیادی دارد. وقتی این کمبود ریزمغذی‌ها رفع شود، کودکان کمتر بیمار شده و در نتیجه هزینه‌های بهداشت و درمان کاهش می‌یابند. بنابراین توزیع یک وعده شیر اقدامی به صرفه است که هم به سلامت جامعه کمک کرده و هم از هزینه‌های جانبی ناشی از ابتلا به بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.

تحرک بدنی کم دانش‌آموزان

اما همزمان با فقر ویتامین دی میان بسیاری از دانش آموزان دختر، فعالیت کم بندی و تعطیل بودن زنگ ورزش به معنای واقعی آن نیز مخاطرات سلامتی دانش آموزان را بیشتر کرده است. مسئولان وزارت آموزش و پرورش در این باره می گویند که در مدارس بحث بهداشت و آموزش بهداشت دانش آموزان بسیار مهم است و به این مساله بسیار اهمیت می‌دهیم که با توجه به آموزش‌هایی که در مدارس به دانش آموزان داده شده است میزان ابتلا به شپش بسیار کم شده است. ضیاء الدینی با اشاره به کمبود 6 هزار نفری مربیان بهداشت در مدارس می افزاید: در مناطق محروم و یا شهر‌های با امکانات کمتر به علت استفاده از استخر‌های عمومی غیربهداشتی یا عدم رعایت بهداشت در خانواده‌ها چنین بیماری رخ می‌دهد و معمولا از مدرسه منتقل نمی‌شود.

با این حال به محض شناسایی این افراد را به مراکز بهداشت معرفی می‌کنیم تا درمان شوند. البته گزارش دقیقی درباره دانش آموزان ارجاعی به مراکز بهداشتی نداریم. ۱۲ هزار معلم بهداشت در مدارس نیاز داریم که تعداد معلمان شاغل ما ۶ هزار نفر هستند که این میزان یعنی با کمبود ۵۰ درصدی معلم بهداشت در سطح مدارس کشور مواجه هستیم.مدیرکل امور سلامت وزارت آموزش و پرورش در ادامه با بیان اینکه با کمبود ۶ هزار نفری در مربیان بهداشت رو به رو هستیم افزود: از این میزان مربی بهداشت تعداد زیادی در آستانه بازنشستگی قرار دارند و نیاز مبرمی داریم که دولت ردیف استخدامی برای مربیان بهداشت در اختیار آموزش و پرورش قرار دهد.وی در ادامه با بیان اینکه حرف اول در دنیا آموزش و پیشگری است، اضافه کرد: برای داشتن جامعه سالم باید به برنامه‌های آموزش و پیشگیری توجه شود و در این راستا آموزش سلامت بسیار با اهمیت است.