درد شکم در بارداری، دوازده تا از مهم ترین علت ها

برای بسیاری از زنان، بچه‌دار شدن بعد از ازدواج، به خصوص برای اولین بار، یکی از زیباترین و شیرین‌ترین لذت‌های دنیا به شمار می‌رود. جای تعجب نیست که زنان همیشه در طول دوران بارداری‌شان بسیار هیجان‌زده هستند. در طول دوران بارداری، زنان تغییرات زیادی را در بدن‌شان تجربه می‌کنند، و این مسئله کاملا طبیعی است. درد شکم در بارداری یکی از همین موضوعاتی است که باعث نگرانی هایی در بانوان باردار می شود. در این نوشتار با ما همراه باشید تا ۱۲ مهمترین علت درد شکم در دوران بارداری را بشناسید.

گاهی اوقات، زنان در طول دوران بارداری دچار برخی ناراحتی‌ها می‌شوند؛ یکی از شایع‌ترین انواع این ناراحتی‌ها که ممکن است هر زن بارداری به آن مبتلا شود، درد شکمی است. اگر شما نیز از جمله زنانی هستید که در طول دوران بارداری دچار درد شکمی شده‌اید، قطعا از این بابت نگران هستید و می‌خواهید بدانید چه بر سر شما و کودک‌تان آمده است. برخی متخصصان معتقدند ابتلا به درد شکم در بارداری مسئله‌ای شایع است. ولی درد شکمی می‌تواند نشانه‌ای از بروز برخی مشکلات جدی در دوران بارداری باشد. در این مقاله، به علت‌های ابتلا به درد شکمی در طول دوران بارداری اشاره می‌کنیم.

درد شکم در بارداری یک وضعیت طبیعی است

بیش‌تر دردهای شکمی که به سراغ زنان باردار می‌آیند، بی‌خطر هستند. برخی متخصصان معتقدند، تجربه‌ی درد شکم در بارداری مسئله‌ای کاملا طبیعی است. در حقیقت، همه‌ی زنان باردار این درد را تجربه می‌کنند، زیرا در طول دوران بارداری بدن دائما تغییر می‌کند؛ رحم بزرگ می‌شود، و رباط‌ها به همراه شکم که روز به روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود، کش می‌آیند. در ادامه، به آن دسته از علت‌های بروز درد شکمی در دوران بارداری اشاره می‌کنیم، که برای سلامتی مادر و کودک خطر ندارند.

علت درد شکم در بارداری

۱. انقباضات براکستون هیکس

انقباضات برکستون هیکس که معمولا به "‌انقباضات تمرینی‌"‌ نیز مشهور هستند،‌ پیش از زایمان اصلی بروز می‌کنند. انقباضات کاذب زایمانی می‌توانند برای زنان باردار بسیار آزاردهنده باشند، ولی خطری برای مادر و کودک به همراه ندارند و کاملا طبیعی هستند. انقباضات برکستون هیکس به این دلیل در دوران بارداری ایجاد می‌شوند که در این دوران هورمون‌های بدن مادر به شدت مشغول فعالیت هستند. این هورمون‌ها پیام‌هایی مبنی بر شروع فرایند زایمان را به بدن ارسال می‌کنند.

انقباضات برکستون هیکس معمولا در هفته‌ی بیستم بارداری شروع می‌شوند و عموما حدود ۱۵ ثانیه الی ۲ دقیقه به طول می‌انجامند. این انقباضات، البته نه به طور مکرر، از هفته‌ی سی و دوم بارداری افزایش می‌یابند و تا زمان زایمان اصلی ادامه خواهند داشت.

۲. بزرگ شدن رحم

یکی از شایع‌ترین علت‌ها برای احساس درد معده در طول دوران بارداری رشد و بزرگ شدن رحم است. به دلیل شرایط خاص بدن در دوران بارداری، بدن خون بیش‌تری به رحم می‌رساند و همین مسئله باعث جا به جایی روده‌ها خواهد شد. در نتیجه، در ناحیه‌ی شکم احساس فشار و درد به وجود می‌آید. می‌توان با مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر ولی با دفعات بیش‌تر، افزایش زمان استراحت، و حفظ فعالیت بدنی در دوران بارداری بر این دردها غلبه کرد.

۳. درد رباط گرد رحمی

آیا در طول دوران بارداری، هنگام تغییر ناگهانی موقعیت بدن، برخاستن از حالت نشسته، یا هنگام سرفه کردن و خندیدن احساس درد شکمی می‌کنید؟ در این صورت، درد شکمی‌تان به علت بروز درد در رباط گرد رحمی است.

درد رباط گرد رحمی به دلیل بروز تغییرات در وضعیت رحم ایجاد می‌شود. همان‌طور که می‌دانید، رحم به وسیله‌ی نوار ضخیمی از رباط‌ها پشتیبانی می‌شود. در طول دوران بارداری، رحم رشد می‌کند و برای کمک به تحمل افزایش وزن در فواصل معین، به تدریج دچار کشیدگی می‌شود و همین مسئله به کشیده شدن رباط‌ها نیز منجر می‌شود. این اتفاق باعث بروز احساس درد در ناحیه‌ی پایین شکم می‌شود.

۴. ناراحتی معده و یبوست

در طول دوران بارداری، احتمال بروز درد شکمی ناشی از ناراحتی معده و یبوست افزایش می‌یابد. وقتی باردار هستید، میزان هورمون پروژسترون در بدن‌تان به طور ناگهانی افزایش می‌یابد؛‌ این مسئله باعث شل شدن ماهیچه‌های موجود در مجاری گوارشی می‌شود. در نتیجه، غذاهای مصرفی به آهستگی در طول مجاری معده و روده حرکت می‌کنند. کند شدن فرایند گوارشی به بروز یبوست منجر می‌شود. با این‌که شاید نتوانید از تحمل این مشکل فرار کنید، ولی دست‌کم می‌تواند با مصرف مواد غذایی حاوی مقدار زیادی فیبر، میزان دردتان را کاهش دهید. هم‌چنین، فراموش نکنید همواره به جای خوردن یک وعده‌ی غذای پر حجم و بزرگ، وعده‌های غذایی کوچک داشته باشید.

۵. گرفتگی بعد از ارگاسم

باردار شدن به این معنی نیست که باید برای مدتی روابط جنسی‌تان را متوقف کنید. بسیاری از آدم‌ها نگران هستند که رابطه‌ی جنسی در طول دوران بارداری باعث صدمه دیدن کودک شود؛ ولی در حقیقت این طور نیست. شما مجاز هستید در طول دوران بارداری رابطه‌ی جنسی داشته باشید. در یک رابطه‌ی جنسی رسیدن به ارگاسم بسیار عالی خواهد بود. ولی اگر بعد از تجربه‌ی ارگاسم دچار درد شکمی می‌شوید، احتمالا به دلیل افزایش جریان خون در ناحیه‌ی لگن، دچار گرفتگی شده‌اید. بنابراین، نیازی به نگرانی نیست و این مسئله برای شما و کودک‌تان بی‌خطر خواهد بود.

۶. لانه گزینی یا کاشت

هم‌چنین، ممکن است در مرحله‌ی لانه گزینی یا کاشت دچار درد شکمی شوید. در نخستین دوره‌ی بارداری، در ناحیه‌ی شکم‌تان گرفتگی‌هایی را تجربه می‌کنید که شبیه درد دوره‌ی قاعدگی هستند، و حتی ممکن است مقدار اندکی خونریزی نیز مشاهده کنید. این خونریزی در نتیجه‌ی چسبیدن تخمک‌های بارور شده به دیواره‌ی رحم ایجاد می‌شود و ممکن است ۸ الی ۱۰ روز بعد از تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد. این ناراحتی و درد شکمی نگران کننده نخواهد بود.

درد شکم در بارداری که نشانه‌ای از مشکلات جدی هستند

با این‌که بسیاری از متخصصان معتقدند بروز درد شکم در بارداری مسئله‌ای کاملا طبیعی است، ولی هم‌چنان لازم است به این مسئله توجه‌ای کامل داشته باشید؛ به خصوص، وقتی هم‌زمان با تحمل درد شکمی، علائم دیگری نیز نظیر خونریزی یا تب ایجاد می‌شوند. این علائم ممکن است نشان بدهند درد شکمی‌تان ممکن است به علت‌های زیر ایجاد شده باشد.

۱. حاملگی خارج‌رحمی

حاملگی خارج‌رحمی هنگامی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده در جایی خارج از رحم لانه‌گزینی می‌کند. تخمدان‌ها همواره ماهی یک بار تخمک را به لوله‌ی رحم منتقل می‌کنند. وقتی این تخمک با اسپرم بارور نشود، دوره‌ی قاعدگی آغاز خواهد شد. ولی وقتی که این تخمک با اسپرم بارور شود، مسیرش را به سوی رحم پیش می‌گیرد؛ تخمک در دیواره‌ی رحم لانه‌گزینی می‌کند و به صورت جنین رشد خواهد کرد. اگر تخمک بارور شده در خارج از رحم لانه‌گزینی کند، به طور مناسب به شکل جنین رشد نخواهد کرد؛ به این وضعیت بارداری یا حاملگی خارج‌رحمی گفته می‌شود. این مشکل خطرناک به این دلیل ایجاد می‌شود که حرکت تخمک در طول لوله‌ی رحم مسدود می‌شود.

ابتلا به این مشکل خطرناک در میان زنان باردار بسیار نادر است؛ زیرا طبق نتایج پژوهش‌ها، حاملگی خارج‌رحمی تقریبا در دو درصد از تمام بارداری‌ها اتفاق می‌افتد. اگر تاکنون هیچ گونه سابقه‌ی جراحی لگن، شکم، و لوله‌ی رحم و هم‌چنین عفونت لگن، آندومتریوز، یا توبکتومی نداشته‌اید به احتمال زیاد از ابتلا به این مشکل در امان هستید.

۲. زایمان زودرس

حدود ۸۹ درصد از بارداری‌ها حدود ۳۷ هفته به طول می‌انجامند. ولی در برخی موارد، کودک به طور غیر منتظره‌ای زودتر از پیش‌بینی‌ها متولد می‌شود. اگر دچار درد شکمی هستید و پیش از آن‌که طول مدت بارداری‌تان به حدود ۳۷ هفته برسد، مکررا انقباضاتی را تجربه کرده‌اید - به خصوص، هنگامی که این علائم با خونریزی از واژن همراه باشند - احتمالا دچار زایمان زودرس شده‌اید و باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

به گفته‌ی بسیاری از متخصصان، عادات‌ زندگی‌تان در طول دوران بارداری بر شرایط بارداری‌ تاثیر می‌گذارند و ممکن است به زایمان زودرس منجر شوند. اگر باردار هستید و نمی‌خواهید چنین شرایطی را تجربه کنید،‌ نباید موارد زیر را انجام دهید:

الف. سیگار کشیدن، مصرف الکل، یا مصرف دارو. اگر خوش شانس باشید، این کارها فقط ممکن است باعث تحریک زایمان زودرس شوند؛ در غیر این صورت، احتمال خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند.

ب. بیش از اندازه دچار استرس شدن. پژوهشگران تایید کرده‌اند، سطوح استرس، در صورت انباشته شدن، می‌توانند باعث تحریک‌ ترشح هورمون‌هایی شوند که به بروز انقباضات زود هنگام در دوران بارداری می‌انجامند.

پ. باردار شدن قبل از ۱۷ و بعد از ۳۵ سالگی. هم‌چنین، پزشکان معتقدند، بارداری قبل از ۱۷ و بعد از ۳۵ سالگی نیز خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

۳. سقط جنین

اگر در نخستین سه ماهه‌ی بارداری‌تان دچار درد شکمی شده‌اید، باید نگران وقوع سقط جنین باشید. شایع‌ترین نشانه‌ای که به همراه درد شکمی بروز می‌کند، خونریزی از واژن به مدت چندین روز است.

سقط جنین می‌تواند در اثر علت‌های بیولوژیکی نامناسب برای پایان بارداری ایجاد شود؛ به خصوص وقتی جنین از رحم خارج می‌شود. این وضعیت می‌تواند در اثر عوامل مختلفی اتفاق بیفتد، ولی شایع‌ترین علت‌های بروز سقط جنین نقص‌های ژنتیکی کودک و واکنش‌های ایمنی بدن مادر هستند.

۴. پری-اکلامپسیا

پری- اکلامپسیا وضعیتی است که ممکن است بعد از هفته‌ی بیستم بارداری اتفاق بیفتد. در این وضعیت، فشار خون مادر افزایش می‌یابد، در ادرار مادر پروتئین مشاهده می‌شود، و برخی از اندام‌های بدن مادر به خوب کار نمی‌کنند. اگر در بالا و سمت راست شکم‌تان دچار درد شده‌اید، و این وضعیت با علائمی نظیر حالت تهوع، سردرد، یا تورم همراه است، ممکن است به مشکلی مربوط به پری- اکلامپسیا مبتلا شده باشید.

طبق نتایج برخی پژوهش‌ها، این مشکل ممکن است ۱۰ درصد زنان را در دوران بارداری‌شان گرفتار کند. اگر پزشک به ابتلا‌ی‌تان به پری- اکلامپسیا مشکوک باشد ولی شما آن را بدون درمان رها کنید، این وضعیت می‌تواند برای شما و کودک‌تان خطرناک باشد. عدم درمان پری- اکلامپسیا می‌تواند از خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی کافی به جنین جلوگیری کند؛ این مسئله نیز می‌تواند به آسیب‌های کلیوی و کبدی در مادر منجر شود.

۵. جدا شدن زودرس جفت از دیواره‌ی رحم

کندگی جفت یا جدا شدن زودرس جفت از دیواره‌ی رحم یکی از وضعیت‌های خطرناکی است که ممکن است در طول دوره‌ی بارداری و پیش از زایمان برای زنان اتفاق بیفتد. جفت منبع کاملی از اکسیژن و مواد مغذی برای جنین است که تا زمان تولد کودک از دیواره‌ی رحم جدا نمی‌شود. با این‌که بروز این مشکل بسیار نادر است، یعنی حدود کم‌تر از یک درصد از تمام بارداری‌ها، در صورت احساس درد شکمی به همراه کمر درد و خونریزی از واژن فورا به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمال جدا شدن زودرس جفت از دیواره‌ی رحم وجود دارد.

۶. عفونت مجاری ادراری

چنان‌چه به همراه درد شکمی دچار نیاز فوری به دفع ادرار یا ادرار خونی شده‌اید، احتمالا از عفونت مجاری ادراری رنج می‌برید. این مشکل می‌تواند در اثر هجوم باکتری‌ها به رحم‌تان اتفاق بیفتد؛ رحمی که در طول دوران بارداری در حال بزرگ شدن است. برخی منابع وجود دارند که ممکن است در طول دوران بارداری، باکتری‌ها از طریق آن‌ها به مجاری ادراری هجوم بیاورند. این منبع عبارت هستند از:

الف. باکتری عامل عفونت مجاری ادراری می‌تواند از طریق روده‌ها به این بخش منتقل شود؛ مشهورترین نوع این باکتری‌ها اشریشیا کلی است. از آن‌جا که موقعیت مکانی مجرای دفع ادرار نزدیک رکتوم (راست روده) است، این باکتری‌ها می‌توانند به مجرای ادرار منتقل شوند.

ب. تا هنگامی که قبل از انجام رابطه‌ی جنسی مسائل بهداشتی لازم را رعایت کنید، داشتن این رابطه هیچ ضرری به شما نمی‌رساند. هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی، باکتری‌های مربوط به واژن می‌توانند وارد مجرای ادرار شوند. بنابراین، قبل و بعد از رابطه‌ی جنسی حتما ادرار کنید تا از ورود باکتری‌ها به مجاری ادراری‌تان جلوگیری کرده باشید.

در صورت بروز این علائم باید به پزشک مراجعه کنید

تا این‌جا از تمام علت‌های بروز درد شکم در بارداری آگاه شده‌اید. با این‌که برخی از این علت‌ها برای مادر و کودک بی‌خطر هستند، در صورت بروز این علائم، هم‌چنان لازم است مراقب وضعیت خود و کودک‌تان باشید. توصیه می‌کنیم جهت جلوگیری از بروز علت‌های ناخواسته‌ای که در بخش بالا به آن‌ها اشاره کردیم، هر زمان که در طول دوران بارداری علائمی نظیر درد شکمی را تجربه کنید، حتما با پزشک متخصص تماس بگیرید.

۱. تب

چنان‌چه دچار تب شده‌اید، و بدون آن‌که سرما خورده باشید یا به آنفولانزا مبتلا شده باشید، دمای بدن‌تان حدود ۳۷.۵ درجه باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمال عفونت در بدن‌تان وجود دارد.

۲. اختلالات بینایی

اگر به مدت بیش از دو ساعت دچار مشکلات مربوط به بینایی از قبیل تاری دید، مشاهده‌ی جرقه‌ی نورانی، یا دو بینی شده‌اید، فورا به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌ای از بروز پری- اکلامپسیا باشند.

۳. تورم یا سردرد شدید

اگر به مدت بیش از دو ساعت دچار سردرد شدید شده‌اید، باید با پزشک تماس بگیرید. این سردرد می‌تواند به دلیل وجود لخته‌ی خونی در مغز ایجاد شود و هم‌چنین، ممکن است نشانه‌ای از پری- اکلامپسیا نیز باشد.

۴. خونریزی از واژن

چنان‌چه با علائم زیر مواجه شده‌اید، فورا به پزشک مراجعه کنید؛‌ زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌ای از برخی مشکلات باشند. در صورت بروز موارد زیر حتما با پزشک معالج تماس بگیرید:

الف. دچار خونریزی شده باشید که تیره‌تر، روشن‌تر، یا سنگین‌تر از خونریزی معمول در دوران قاعدگی است؛ این خونریزی ممکن است به همراه درد شکمی اتفاق بیفتد و می‌تواند نشانه‌ای از حاملگی خارج‌رحمی باشد.

ب. دچار خونریزی شدید به همراه درد شکمی یا کمر درد شده‌اید؛ این علائم می‌توانند نشانه‌ای از سقط جنین باشند.

پ. در آخرین مرحله از دوران بارداری دچار خونریزی شده‌اید؛ این علامت نیز می‌تواند نشانه‌ای از جدا شدن زودرس جفت از دیواره‌ی رحم یا زایمان زودرس باشد.

۵. احساس تشنگی مکرر

اگر مکررا احساس تشنگی می‌کنید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این علامت می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی و دیابت بارداری باشد. این وضعیت نیز ممکن است خطرات مختلفی برای مادر و کودک به همراه داشته باشد.

۶. احساس سوزش در هنگام ادرار

اگر به همراه احساس سوزش در ادرار دچار کمردرد نیز می‌شوید، فورا به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مختلف مربوط به بارداری از قبیل عفونت مجاری ادراری باشد. در صورتی که این مشکل درمان نشود، ممکن است به مشکلات جدی‌تری از قبیل زایمان زودرس یا سایر عفونت‌ها منجر شود.

۷. استفراغ شدید

با این‌که استفراغ در طول دوران بارداری برای بیش‌تر زنان باردار مسئله‌ای شایع است و به کودک آسیبی نمی‌رساند، ولی اگر دچار استفراغ شدید هستید، این مسئله می‌تواند باعث بروز مشکل در آینده شود. استفراغی که هر روز ادامه داشته باشد، به کم‌آبی بدن، کاهش وزن، و سرگیجه منجر خواهد شد. چنان‌چه به همراه استفراغ دچار درد شکمی شده‌اید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است این علائم نشانه‌ای از پری- اکلامپسیا باشد.

۸. بیهوشی یا سرگیجه

اگر دچار بیهوشی یا سرگیجه می‌شوید ممکن است نشانه‌ای از عدم مصرف غذای مناسب و کافی باشد؛ این وضعیت برای سلامت کودک مناسب نیست، زیرا کودک به شدت به مواد مغذی موجود در غذاهای مصرفی مادر محتاج است. در صورت مراجعه به پزشک، وی به حفظ برنامه‌ی غذایی و البته، میزان مواد مغذی مصرفی مادر، کمک خواهد کرد.

۹. ترشحات و خارش واژن

با این‌که برخی از ترشحات واژینال طبیعی هستند، نباید این علامت را دست کم بگیرید، زیرا ممکن است نشانه‌ای از عفونت‌های قابل درمان یا بیماری‌های آمیزشی باشد که می‌توانند تاثیرات منفی بر وضعیت بارداری بر جای بگذارند.

۱۰. خروج مایعات از واژن

چنان‌چه قبل از رسیدن بارداری‌تان به هفته‌ی سی و هفتم، شاهد خروج مایعات از واژن باشید، باید به سرعت به بیمارستان مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است نشانه‌ای باشد مبنی بر این‌که کیسه‌ی آب‌تان پیش از موعد پاره شده است و این مسئله می‌تواند به زایمان زودرس منجر شود.

برخی راه‌ها برای پیشگیری و تسکین درد شکم در بارداری

با این‌که در دوران بارداری هیچ راه فراری از تحمل درد شکمی وجود ندارد، ولی با استفاده از برخی راه‌ها می‌توانید در طول دوران بارداری‌تان به کاهش یا تسکین درد کمک کنید. در پایان، به برخی نکات برای تسکین درد شکم در بارداری اشاره می‌کنیم.

الف. حفظ آب‌رسانی به بدن! به اندازه‌ی کافی آب بنوشید.

ب. مکررا موقعیت‌تان را تغییر دهید؛ اگر ایستاده‌اید، بعد از مدتی باید بنشینید، و بالعکس.

پ. مواد غذایی سرشار از فیبر میل کنید.

ت. به جای مصرف یک وعده‌ی غذایی پر حجم، وعده‌های غذایی کوچک با دفعات زیاد میل کنید.

ث. برای خلاصی از شر باکتری‌های مضر برای بدن، مرتبا خود را پاکیزه نگه دارید.

ج. از آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.

چ. از مصرف سیگار، الکل، و دارو خودداری کنید.

ح. مرتبا ورزش کنید، ولی از انجام ورزش‌های سنگین خودداری کنید.

خ. برای دوش گرفتن و حمام کردن، حتما از آب گرم استفاده کنید.

اکنون چیزهای زیادی درباره‌ی درد شکم در بارداری می‌دانید. تجربه‌ی بارداری برای نخستین بار ممکن است نگرانی‌های زیادی به وجود بیاورد. ولی نیازی به نگرانی نیست، زیرا احتمال بروز مشکلات زیان‌آور در دوران بارداری نسبتا اندک است. با حفظ سبک زندگی سالم و پیروی از راهنمایی‌های پزشک شخصی‌تان، می‌توانید دوران بارداری سالمی را سپری کنید.