درمان آندومتریوز چیست؟
رشد نابجای بافت رحم (اندومتریوز) وضعیتی است که بافتی مانند پوشش درونی رحم در جای دیگری از بدن پدید می‌آید. این بیماری باعث ۳۰ تا ۴۰ درصد نازایی‌هاست.
رشد نابجای بافت رحم (اندومتریوز) وضعیتی است که بافتی مانند پوشش درونی رحم در جای دیگری از بدن پدید می‌آید. این بیماری باعث 30 تا 40 درصد نازایی‌هاست.
بافت نابجای رحم در هر جایی از حفره‌ی لگنی ممکن است یافت شود: روی تخمدان‌ها، لوله‌های تخمک‌بر، روی رباط‌های رحم، دیوارهی پهلویی لگن، دیوارهی جداکننده‌ی مقعد و مهبل و جاهای دیگر. همچنین، ممکن است در زخم‌های پس از عمل سزارین، زخم‌های لاپاراسکوپی یا لاپاروتومی، روی مثانه، در شکم، روی روده‌ی کوچک و بزرگ، آپاندیس و مقعد هم به وجود آید. گاهی درون مهبل، درون مثانه، روی پوست و حتی در شش‌ها، نخاع و مغز هم دیده شده است.
معمول‌ترین نشانه‌ی رشد نابجای بافت رحم، درد در ناحیه‌ی لگن است. این درد اغلب با چرخه‌ی ماهانه مربوط است، اما زنی که به این نارسایی دچار شده باشد ممکن است به دردهایی دچار شود که با چرخه‌ی ماهانه‌اش ارتباطی نداشته باشد. دربسیاری از زنان، درد اندومتریوز به اندازه‌ای شدید و ناتوان‌کننده است که برنامه‌ی زندگی آن‌ها را به هم می‌ریزد. همچنین، ممکن است بر کالبد درونی نیز اثر بگذارد و درمراحل شدید باعث چسبیدن اندامهای درونی به هم شود.
عوامل پدید آورنده
درباره‌ی آنچه که اندومتریوز را پدیدمی‌آورد، چند نظریه وجود دارد. بدبختانه، هیچ کدام از این نظریه‌ها تا کنون به طورکامل ثابت نشده‌اند و همه‌ی سازو کارهای مرتبط با پدید آمدن و پیشرفت این بیماری را نیز به طور کامل توجیه نمی‌کنند. بنابراین، عوامل پدید آورنده‌ی این بیماری هنوز ناشناخته‌اند.
با وجود این، بیشتر پژوهشگران بر این باورند که هورمون استروژن اثر تشدید کننده ای بر اندومتریوز دارد. در نتیجه، بیشتر درمان‌های جاری برای اندومتریوز بر پایه‌ی تنظیم میزان تولید استروژن در بدن زن برای تسکین علایم استوارند. تا کنون هیچ درمان قطعی برای این بیماری گزارش نشده است.
چند نظریه که بیشتر از دیگران پذیرفته شده‌اند در ادامه توضیح داده میشود. البته، شاید ترکیبی از این عوامل باعث می‌شوددر برخی زنان رشد نابجای بافت رحم پدید آید.
دگرگونی بافتی
دگرگونی بافتی(متاپلازی) به معنای تغییر یک بافت عادی به بافت عادی دیگر است. برخی پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که بافت دیوارهی رحم(اندومتر) توانایی آن را دارد که در برخی موارد جایگزین بافت‌های دیگر خارج از رحم شود.
به نظر برخی پژوهشگران این دگرگونی دردوران جنینی، زمانی که رحم برای نخستین‌بار به وجود می‌آید، رخ می‌دهد. به نظربرخی دیگر، گروهی از سلول‌های بالغ توانایی تبدیل شدن به بافت دیگر را که در مرحله‌ی جنینی دارند، در خود نگه می‌دارند.
خونروش برگشتی
این نظریه را دکتر جان سمپسون در دهه‌ی۱۹۲۰ میلادی پیشنهاد کرد. به نظر او بافت خونروش(بافتی که به هنگام خونریزی ماهانه از بدن بیرون می‌آید) به سوی لوله‌های تخمک‌بر می‌رود و این جریان برگشتی باعث انباشت آن‌ها دراندام‌های لگنی میشود که در آن‌جا رشد می‌کنند. با وجود این،شواهد اندکی در دست است که سلول‌های پوشش درونی رحم بتواند به اندامهای لگنی یورش برده و در آن‌جا رشد کنند.
سال‌ها گذشت تا این که پژوهشگران دریافتند که خونروش برگشتی در ۹۰ درصدزنان رخ می‌دهد. اما ازآن‌جا که بیشتر زنان به اندومتریوز دچار نمی‌‌شوند، برخی پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که عامل دیگری(مانند مشکلی در دستگاه ایمنی یانارسایی هورمونی) سبب اندومتریوز می گردد. نظریه‌ی خونروش برگشتی از توضیح این که چگونه اندومتریوز در زنانی که رحمشان رابرداشته‌اند یا لوله‌های رحمشان رابسته‌اند نیز رخ می‌دهد واین که چرا گاهی مردانی که پس از جراحی پروستات در روند درمانی خود هورمون استروژن دریافت می‌کنند،به اندومتریوز دچار می‌شوند، نیز ناتوان است.
زمینه‌ی ژنتیکی
بررسی‌ها نشان داده‌اند که احتمال دچار شدن بستگان درجه‌ی یک زنی با رشد نابجای بافت رحم، به این بیماری بیشتراست. همچنین، هنگامی که ارتباط وراثتی وجود دارد، این بیماری در نسل دیگر بدتر وشدیدتر خواهد بود.
پخش لنفاوی یا رگی
تکه‌هایی از بافت رحم ممکن است از راه رگ‌های خونی یا دستگاه لنفی به جاهای دیگر بدن برده شوند. این پدیده ممکن است توضیحی باشد که چگونه اندومتریوز در اندامهای دوری مانند شش‌ها، مغز، پوست یا چشم‌هانیز دیده میشود.
نارسایی‌های دستگاه ایمنی
در بسیاری از زنانی که به اندومتریوزدچار شده‌اند، کاستی‌ها یا نارسایی هایی در کارکرد دستگاه ایمنی دیده میشود. اینکه این نارسایی‌ها عامل اندومتریوز هستند یا پیامد آن، هنوز روشن نیست.
اثرهای محیطی
در برخی پژوهش‌ها به دخالت عوامل محیطی در پدید آوردن یا گسترش اندومتریوز اشاره شده است. به ویژه آن را با ساز و کاری که مواد زهرآگین محیطی بر هورمون‌های تولید مثلی و پاسخ دستگاه ایمنی اثر می‌گذارند،مرتبط دانسته‌اند. اما این نظریه ثابت نشده و همچنان بحث‌برانگیز مانده است.
نشانه‌ها و پی‌آمدها
همانگونه که ذکر شد معمول‌ترین نشانه‌ی اندومتریوز درد درناحیه‌ی لگن است.
درد ممکن در زمان‌ها و جاهای مختلفی احساس شود
پیش و پس از خونروش یا در جریان آن
در جریان تخمک‌گذاری
در شکم در جریان خونروش
هنگام ادرار کردن
در جریان نزدیکی جنسی یا پس از آن
در بخش پایینی پشت
نشانه‌هاو پی‌آمدهای دیگر این بیماری
اسهال یا یبوست (به‌ویژه همگام با خونروش)
نفخ شکم (به‌ویژه همگام با خونروش)
خونریزی سنگین یا نامنظم
خستگی
شناخته‌شده‌ترین پیامد اندومتریوز، نازایی است. برآورد میشود که ۳۰ تا ۴۰ درصد زنان مبتلا به این بیماری، نازا هستند.
تشخیص اندومتریوز
آزمون ساده‌ای برای شناسایی اندومترویز وجود ندارد. در حقیقت، تنها راه قابل اعتماد برای تشخیص قطعی اندومتریوز انجام دادن لاپاروسکوپی و تکه‌برداری از بافت است. اما این روش گران است و اگر زیر نظر پزشک و جراح کاردانی انجام نشود، ممکن است بیماری تشخیص داده نشود. این را هم باید افزود که بیشتر زنان ودختران تمایل به انجام جراحی ندارند.
بنابراین،تشخیص اندومتریوز اندکی دردسرساز است وپزشک متخصص زنان باید نشانه‌های بیماری را به درستی تشخیص دهد و پس از به دست آوردن پیشینه‌ی از نشانه‌های بیماری به بیمارمورد نظر پیشنهاد انجام تکه‌برداری از بافت را بدهد. برای این که کارها به خوبی پیش برود، بیمار باید با راست‌گویی و روشنی از نشانه‌های بیماری با پزشک سخن بگوید و چیزی را پنهان ندارد.
آزمایش‌های یدیگری هم وجود دارد که پزشک متخصص ممکن است انجام دهد. سونوگرافی، اسکن ام.آر.آی.(MRI) و بررسی‌های دیگر. هیچ کدام از این آزمایش‌ها به طور قطعی بیماری را مشخص نمی‌کنند،اما می‌توانند به تشخیص آن کمک کنند.
درمان اندومتریوز
چون عوامل پدید آورنده‌ی این بیماری هنوز ناشناخته‌اند، درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. درمان‌هایی که اکنون پیشنهاد میشود تا اندازه‌ای می‌توانند از پیشرفت بیماری بکاهند و آرام‌بخش باشند. پژوهش‌ها برتری هیچ کدام را بر دیگری نشان نداده‌اند. گزینش هر کدام از آن‌هابر پایه‌ی نشانه‌های بیماری و نیازهای هر زن یا دختر، سن او و این که بخواهد باردار بشود یا نه، انجام میشود.
آرام‌بخش‌ها
درد معمول‌ترین نشانه‌ی این بیماری در بسیاری از زنان است. از این رو بسته به تشخیص پزشک، از آرام‌بخش‌های ساده‌ای مانند آسپرین و پاراستامول گرفته تاآرام‌بخش‌های ترکیبی(آمیزه‌ای از آسپرین یا پاراستامول و مواد مخدری مانند کدوئین) یا آرام‌بخش‌های قوی مانند مورفین و داروهای ضدالتهاب(مانند نوروفن، پانستان،ولتارن و دیگر) تجویز میشود.(توجه: هیچ کدام از این داروها را نباید خودسرانه مصرف کرد).
درمان هورمونی
هدف از درمان هورمونی اندومتریوز تنظیم تولید استروژن در بدن زن است تا از این راه نشانه‌های بیماری فروکش کند. درمان هورمونی ممکن است با قرص‌های ضدبارداری، پروجستین‌ها، هم‌اثرهای هورمون جی.ان.آر.اچ (GnRH) و دانازول انجام شود. پژوهشگران روی کارآیی مهارکننده‌های آروماتاز نیز کار می‌کنند. هورمون‌درمانی پی‌آمدهایی نیز دارد و متأسفانه در بیشتر بیماران حتی اگر درد فروکش کند، پس اززمان کوتاهی بار دیگر باز می‌گردد.
جراحی
بیشتر پزشکان پذیرفته‌اندکه جراحی لاپاروسکوپی تنها راه قطعی تشخیص اندومتریوز است. در بسیاری از موارد،این بیماری را می‌توان به همان روشی که تشخیص داده میشود، درمان نیز کرد. موفقیت جراحی تا اندازه‌ی زیادی به مهارت جراح و درست انجام شدن جراحی بستگی دارد. هدف ازجراحی برداشتن بافت نابجا است.
خوراک‌درمانی
برنامه‌ی غذایی متعادل برای همه‌ی ما ضروری است، چرا که خوراک مناسب به سلامت همه‌ی بخش‌های بدن کمک می‌کند. تغذیه مناسب توان زنان مبتلا به اندومتریوز را برای تحمل درمان‌های پزشکی و پی‌آمدهای جانبی درمان افزایش می‌دهد، به او انرژی می‌بخشد و به درست فکرکردن او کمک می‌کند. هم اکنون کارشناسان تغذیه روی برنامه‌های غذایی ویژه‌ی بیماران اندومتریوز کار می‌کنند.
درمان مکمل
هر چند پژوهش‌ها کارایی روش‌های درمان مکمل را برای اندومتریوز نشان نداده‌اند، برخی زنان مبتلا به این بیماری به روش‌های طب سنتی، از جمله گیاهان دارویی، هومیوپاتی و طب سوزنی، روی آورده‌اند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼