کاهش ذخیره تخمدان چه علائمی دارد؟

کاهش ذخیره تخمدان چیست؟

هر زن بالغ در هر دوره سنی خود مقداری ذخیره تخمک در تخمدان دارد. این مقدار به مرور زمان و با افزایش سن کمتر خواهد شد. هر چقدر میزان این ذخیره بیشتر باشد قدرت و شانس باروری نیز بالاتر است. هر زن در ابتدای بلوغ  خود برای تشکیل یک نوزاد بین یک تا دو میلیون تخمک در تخمدان خود ذخیره دارد این مقدار تا دوره یائسگی به مرور کم شده و به 1000 تخمک می‌رسد. اصلی‌ترین دلیل کمبود ذخیره تخمدان افزایش سن است که در کنار آن ژنتیک، بیماری‌های مرتبط به رحم و تخمدان، عدم بارداری، قاعدگی نامنظم، تنبلی تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیستیک و ... نیز در این مسئله دخیل هستند.

میزان ذخیره تخمدان در سنین مختلف چقدر است؟

سن، قوی‌ترین معیار پیش‌بینی تعداد تخمک است. مطالعات نشان می‌دهد که میزان از دست دادن تخمک، پس از 35 سالگی افزایش می‌یابد. اعداد واقعی تعداد تخمک‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما به طور کلی میانگین تعداد تخمک‌های خانم‌ها در طول زندگی‌شان به شرح زیر است:  

• تولد: 1 تا 2 میلیون تخمک 

• بلوغ: 300هزار تا 400هزار تخمک

• ۴۰ سالگی: 25هزار تخمک 

• یائسگی: کمتر از 1000 تخمک

فقط پزشکتان می‌تواند بر اساس نتایج آزمایش ذخیره تخمدان، به شما بگوید که چه تعداد تخمک دارید.

میزان ذخیره تخمدان به طور نرمال چقدر باید باشد؟

باید گفت مقدار کاملا معین و دقیقی از اینکه ذخیره تخمدان برای هر فرد چقدر باید باشد، وجود ندارد اما به طور کلی و با توجه به آزمایشاتی که در آزمایشگاه انجام می‌شود، می‌توان گفت که محدوده نرمال و طبیعی برای خانم‌ها به صورت زیر است:

• خانم ۲۵ سال: 3 نانوگرم بر میلی لیتر

• خانم ۳۰ سال: 2.5 نانوگرم بر میلی لیتر

• خانم ۳۵ سال: 1.5 نانوگرم بر میلی لیتر

• خانم ۴۰ سال: 1 نانوگرم بر میلی لیتر

• خانم ۴۵ سال: 0.5 نانوگرم بر میلی لیتر

• 

چه چیزی باعث کاهش ذخیره تخمدان می شود؟

مهمترین عامل در کمبود ذخیره تخمدان افزایش سن است. از  دیگر علل کاهش ذخیره تخمدان به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

استعمال دخانیات

استعمال دخانیات می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کمبود ذخیره تخمدان داشته باشد. نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌توانند به تخمک‌ها آسیب رسانده و روند از بین رفتن آنها را تسریع کنند. این می‌تواند منجر به کاهش ذخیره تخمدان، یائسگی زودرس و کاهش باروری مخصوصا در سنین بالا شود.

ابتلا به آندومتریوز

آندومتریوز می‌تواند به طور قابل توجهی بر ذخیره تخمدان تأثیر بگذارد. در آندومتریوز، بافتی مشابه پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند که اغلب تخمدان‌ها را درگیر می‌کند. آندومتریوز می‌تواند به دلیل ترکیبی از عوامل التهابی، اثر فیزیکی کیست‌ها و اثرات جراحی، موجب کاهش ذخیره تخمدان شود.

داشتن سابقه بیماری اوریون در کودکی

باید گفت  ارتباط مستقیمی بین داشتن سابقه بیماری اوریون در دوران کودکی و کاهش ذخیره تخمدان وجود ندارد.  اوریون یک بیماری ویروسی است که عمدتاً غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند سایر اندام‌ها را نیز درگیر کند. در  مردان، اوریون می‌تواند باعث التهاب بیضه‌ها (اورکیت) شود که ممکن است منجر به ناباروری شود.

انجام درمان‌های تهاجمی نظیر شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی

درمان‌های تهاجمی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر ذخیره تخمدان داشته باشند. البته احتمال آسیب به تخمک و ناباروری بستگی به سن بیمار، نوع دارو و میزان مصرف دارو دارد. در پرتو درمانی هم استفاده از پرتوهای با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌تواند به تخمدان‌ها آسیب برساند و باعث کمبود ذخیره تخمدان شود.

دارا بودن سندروم X شکننده و برخی بیماری‌های مادرزادی

سندرم X شکننده، که یک اختلال ژنتیکی است، می‌تواند با نارسایی زودرس تخمدان (POI) مرتبط باشد. POI به وضعیتی گفته می‌شود که در آن تخمدان‌ها قبل از سن 40 سالگی عملکرد خود را از دست می‌دهند. این اختلال می‌تواند منجر به کاهش تولید پروتئین FMRP که برای عملکرد طبیعی تخمدان ضروری است، شده و منجر به کمبود ذخیره تخمدان شود.

دارا بودن بیماری‌های خود ایمنی

در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌ها و اندام‌های خود حمله می‌کند. این حملات می‌توانند تخمدان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داده و منجر به کاهش ذخیره تخمدان و مشکلات باروری شوند.  برای مثال التهاب ناشی از لوپوس می‌تواند به تخمک‌ها آسیب بزند و منجر به کاهش ذخیره تخمدان و نارسایی زودرس تخمدان (POI) شود.

داشتن اختلال در لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی)

اختلال در لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) به طور مستقیم باعث کاهش ذخیره تخمدان نمی‌شود، اما می‌تواند بر باروری و توانایی باردار شدن تاثیر منفی بگذارد. در انسداد لوله‌های فالوپ اسپرم نمی‌تواند به تخمک برسد و تخمک بارور شده نیز نمی‌تواند به رحم منتقل شود. این وضعیت می‌تواند منجر به ناباروری شود.

سابقه عفونت لگن

عفونت لگن ناشی از باکتری‌ها می‌تواند باعث التهاب شدید در اندام‌های تولید مثلی زنانه از جمله تخمدان‌ها شود. این التهاب می‌تواند به بافت تخمدان آسیب بزند و عملکرد آن را مختل کند. در موارد شدید، التهاب مزمن می‌تواند منجر به کمبود ذخیره تخمدان و نارسایی زودرس تخمدان (POI) شود، به ویژه اگر عفونت مکرر باشد یا به موقع درمان نشود.

کاهش ذخیره تخمدان چه علائمی دارد؟

باید گفت کاهش ذخیره تخمدان علامت ویژه و خاصی که شما را خیلی زود متوجه این موضوع کند، ندارد. اما مواردی همچون اختلال در بارداری و بر هم خوردن نظم سیکل قائدگی می‌تواند پزشک شما را به احتمال کاهش ذخیره تخمدان مشکوک کند. مواردی که به عنوان علائم کمبود ذخیره  تخمدان بیان می‌شوند عبارتند از:

• عادت ماهانه‌های سنگین و شدید

• تاخیر در شروع پریود

• قطع شدن ناگهانی پریود

• اقدامات ناموفق در بارداری

• چرخه‌های قاعدگی کوتاه مدت

آزمایش ذخیره تخمدانی شامل چه مواردی است؟

خانم‌هایی که ذخیره تخمدانی آن‌ها کاهش یافته، در مقایسه با افراد هم‌سنشان، سطح اف اس اچ بالاتر، سطح ای ام اچ و ای اف سی کمتری دارند. این آزمایش‌ها توانایی فرد برای باردار شدن بدون دارو را اندازه‌گیری نمی‌کنند، بلکه فقط احتمال اینکه شخص به داروهای تحریک تخمدان پاسخ خوبی داشته باشد مورد پیش‌بینی قرار می‌دهند.

آزمایش خون 

آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون ضد مولرین (AMH) یا هورمون محرک فولیکول (FSH) و استرادیول انجام می‌شود. این تست‌ها میزان پاسخ به تحریک تخمدان، یا داروهای باروری را اندازه‌گیری می‌کنند.

سونوگرافی واژینال 

سونوگرافی واژینال برای اندازه‌گیری حجم تخمدان و شمارش تعداد فولیکول‌های تخمدان انجام می‌شود.  از این طریق می توان به کمبود ذخیره تخمدان مشکوک شد.

چالش کلومیفن سیترات 

آزمایش چالش کلومیفن سیترات، شامل مصرف داروهای خوراکی باروری و نظارت بر پاسخ بدن است و یک آزمایش غیر معمول محسوب می‌شود.

کاهش ذخیره تخمدان با روش‌هایی قابل درمان است؟

 گزینه‌های درمانی برای کمبود ذخیره تخمدان می‌تواند شامل فریز کردن تخمک‌ها، انجام آی وی اف، یا استفاده از تخمک‌های اهدایی باشد، که در زیر توضیح داده شده ‌اند:

فریز کردن تخمک ها

فریز کردن تخمک‌ها یکی از راه‌های حفظ باروری است. اگر پزشکتان بگوید که در معرض خطر کاهش ذخیره تخمدان قرار دارید، ممکن است پیشنهاد کند تخمک‌هایتان را قبل از اینکه تعداد آن‌ها کاهش یابد، فریز کنید. برای انجماد تخمک‌ها باید داروهایی مصرف کنید که باعث تحریک تخمدان‌ها برای ایجاد تخمک بیشتر می‌شوند. سپس، تخمک‌های بالغ جمع‌آوری و برای درمان آی وی اف در آینده منجمد می‌شوند. 

در برخی موارد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند تا جنین ایجاد شود، به این معنی که تخمک‌های بالغ را قبل از منجمد کردن، با اسپرم شوهر، یا اسپرم اهداکننده بارور و سپس منجمد می‌کنند.

استفاده از تخمک اهدایی

اگر کیفیت، یا کمیت تخمک‌هایتان ضعیف باشد، پزشک استفاده از تخمک اهدایی را پیشنهاد می‌دهد. در این درمان، تخمک اهدایی از طرف یک خانم دیگر با اسپرم شوهرتان بارور و سپس جنین ایجاد شده، به رحم شما منتقل می‌شود. این جنین، ژن‌های شما را نخواهد داشت اما می‌تواند ژن های همسرتان را داشته باشد. مگر این‌که علاوه بر تخمک اهدایی، از اسپرم اهدایی نیز استفاده کرده باشید.

آی وی اف با ذخیره تخمدان کم

میزان موفقیت در آی وی اف با توجه به علت کاهش ذخیره تخمدان و تعداد تخمک‌ها و نحوه پاسخ بدن به داروهای باروری، متفاوت است. میزان موفقیت دقیق آی وی اف در افرادی که دچار کمبود ذخیره تخمدان  هستند، ناشناخته است. اما مانند بارداری‌های طبیعی، موفقیت در IVF نیز با افزایش سن کاهش می‌یابد که افرادی را هم که ذخیره تخمدانی آن‌ها کاهش یافته، شامل می‌شود. اگر آزمایش‌های غربالگری نشان بدهند که دارای کاهش ذخیره تخمدان هستید، احتمال کمتری وجود دارد که به داروهای تحریک تخمدان، پاسخ بدهید. در مورد موثر بودن این روش و میزان موفقیت آن در شرایط ذخیره تخمدان کم، با پزشکتان مشورت کنید. 

چگونه از کاهش ذخیره تخمدان پیشگیری کنیم؟

باید گفت اقدام مشخص و موثری برای برای جلوگیری از کاهش ذخیره تخمدان وجود ندارد چون بیشتر علل ایجاد آن از کنترل شما خارج هستند. با این حال، می توان اقداماتی را انجام داد که احتمال این اتفاق را کاهش دهد و یا باعث شود که کیفیت تخمک های موجود در بدن شما افزایش یابند. راه های جلوگیری از کمبود ذخیره تخمدان و بهبود کیفیت آنها را می توان به صورت زیر لیست کرد:

• استفاده از مکمل های خاص مانند DHEA که سبب افزایش میزان باروری می شود.

• استفاده از مکمل Q10 که موجب بهبود کیفیت تخمک ها می گردد.

• کاهش مصرف سیگار

• مدیریت و کاهش میزان استرس

• داشتن رژیم غذایی سالم

• دارا بودن وزن مناسب و کاهش وزن در صورت چاقی

• انجام راه هایی برای افزایش جریان خون

سوالات متداول

بسیاری از کاربران بر اساس سوالات و دغدغه‌هایی که داشتن پرسش‌های پرتکراری را در فضای وب مطرح کرده‌اند که با اغبل دیگر کاربران مشترک بوده است. در ادامه برای ارائه اطلاعات بیشتر و تکمیلی به چند سوال که توسط افراد بسیاری مطرح شده پاسخ داده شده است:

یا استرس می تواند باعث کاهش ذخیره تخمدان شود؟

بله، در توضیح این سوال باید گفت که استرس مزمن و مستمر سبب افزایش ترشح کورتیزول شده که و از این طریق روی هورمون‌های باروری و تخمک‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. این فرآیند در نهایت تخمک‌ها را تخریب کرده و با ایجاد اختلال در قاعدگی، فعالیت تخمکها و تخمدان‌ها را مختل می‌کند.

اگر ذخیره تخمدان خیلی کم باشد امکان بارداری وجود دارد؟

آیا مصرف سیگار و الکل بر ذخیره تخمدان تاثیر می گذارند؟

برای یافتن متخصصان مورد نظر خود به کلینیک نی نی بان سر بزنید.