ذخیره تخمدان کم، باعث ناباروری میشود؟

اصطلاح ذخیره تخمدان به معنای این است که در هنگام آزمایش، چه تعداد تخمک در همان لحظه در تخمدان زن وجود دارد. جنین دختر در رحم مادر در هفته بیستم، دارای هفت میلیون تخمک می باشد. با گذر زمان این تعداد کاهش یافته و در هنگام تولد معمولاً نوزاد دختر حدود ۲۰۰,۰۰۰ تخمک دارد. البته هر نوزاد دختر با تعداد مشخصی فولیکول در تخمدان خود متولد می شود؛ یعنی تعداد فولیکول ها در بین نوزادان دختر متفاوت است. با رسیدن دختر به دوران بلوغ، هر ماه یک عدد از این فولیکول ها به شکل تخمک رها می شوند. بنابراین با گذشت زمان و افزایش سن، ذخیره تخمدان کاهش می یابد و این روند کاهشی تا زمانی ادامه می یابد که فرد به سن یائسگی برسد و ذخیره تخمدان او تمام شود.

ارتباط ذخیره تخمدان و سایز تخمدان
ذخیره تخمدان با اندازه تخمدان ارتباط مستقیمی دارد. در واقع هر چه سایز تخمدان بزرگتر باشد، ذخیره تخمدان بیشتر خواهد بود. با افزایش سن و کاهش ذخیره تخمدان، سایز تخمدان نیز کوچکتر خواهد شد. این روند تا سن یائسگی که ذخیره تخمدان فرد صفر می شود، ادامه پیدا خواهد کرد.

ذخیره تخمدان نرمال چقدر است؟
ذخیره تخمدان ارتباط مستقیمی با توانایی باروری زن دارد. معمولاً ذخیره تخمدان نرمال برای باروری بین ۵ تا ۵.۶ است. ذخیره تخمدان کمتر از یک، شانس باروری را بسیار کاهش می دهد که در این موارد از داروهای تحریک تخمدان استفاده می شود.

آیا ذخیره تخمدان پایین باعث ناباروری می شود؟
ذخیره تخمدان پایین زمانی باعث ناباروری خواهد شد که فرد به هر علتی نیازمند IVF باشد. به عبارت دیگر، اگر فرد ذخیره تخمدان پایینی داشته باشد اما در لوله های فالوپ، رحم و یا اسپرم همسر فرد مشکلی نباشد، مسئله ای برای بارداری فرد وجود ندارد؛ ولی اگر بیمار به هر علتی از قبیل: مشکلات در رحم، تخمدان، لوله های فالوپ و یا حتی اسپرم همسر، نیازمند لقاح خارج رحمی باشد، ذخیره تخمدان اهمیت پیدا می کند.

رابطه ذخیره تخمدان و عمل IVF
زمانی که پزشک تشخیص به انجام عمل آی وی اف می دهد، ذخیره تخمدان اهمیت پیدا می کند. ذخیره تخمدان نسبت مستقیمی با تعداد تخمک بدست آمده از عمل IVF دارد و تعداد تخمک حاصل از عمل IVF نیز رابطه مستقیمی با احتمال موفقیت عمل آی وی اف دارد.
به عبارت دیگر، اگر فرد به هر علتی مشکل نازایی و ذخیره تخمدان پایینی داشته باشد، احتمال موفقیت عمل IVF کاهش می یابد. البته میزان موفقیت آی وی اف تنها به ذخیره تخمدان و تعداد تخمک بستگی ندارد و عوامل دیگری مانند کیفیت تخمک و اسپرم نیز روی نتیجه این عمل اثرگذار خواهد بود. اگر کسی ذخیره تخمدان پایین ولی کیفیت تخمک بالایی داشته باشد، احتمال موفقیت عمل IVF افزایش می یابد.

کیفیت تخمک چگونه تعیین می شود؟
کیفیت تخمک به سن فرد بستگی دارد. معمولاً در سنین بالای ۴۰ سال، کیفیت تخمک به حدی کاهش می یابد که احتمال موفقیت عمل آی وی اف صفر می شود و حتی اگر فرد ذخیره تخمدان بالایی داشته باشد اما تخمک فرد کیفیت لازم را نداشته باشد، احتمال موفقیت عمل IVF بسیار پایین و نزدیک به صفر است.

روش های بررسی ذخیره تخمدان
استرادیول
استرادیول یک از هورمون های جنسی زنانه است. تست استرادیول در روز سوم سیکل پریود انجام می شود. نتیجه این تست می تواند اطلاعات خوبی در مورد ذخایر تخمدان به پزشک دهد. در زنان قبل از سن یائسگی، میزان نرمال استرادیول ۳۰ تا ۴۰۰ pg / ml و در زنان یائسه، میزان نرمال استرادیول ۰ تا ۳۰ pg / ml است. میزان کمتر از حد نرمال استرادیول نشان دهنده میزان کم ذخیره تخمدان می باشد.
سونوگرافی
این روش به وسیله سونوگرافی واژینال در روزهای دوم تا چهارم سیکل قاعدگی انجام می شود. در این سونوگرافی، تعداد تخمک های بین ۲ تا ۱۰ میلی متر اندازه گیری خواهد شد. تعداد تخمک کمتر از ۱۰ نشان دهنده ذخیره تخمدان پایین می باشد. اگرچه این روش بسیار خوبی است اما خیلی به دقت و مهارت پزشک و کیفیت دستگاه سونوگرافی وابسته است. از طرفی این تست تنها برای کمیت تخمک ها مدنظر می باشد و نمی تواند از نظر کیفیت، تخمک ها را بررسی کند.
آزمایش چالش کلومیفن
در این آزمایش، فرد داروهای تحریک تخمک گذاری مصرف می کند و آزمایش میزان FSH و استرادیول قبل و نیز آزمایش میزان FSH بعد از مصرف دارو انجام می شود. معمولاً میزان بالای هورمون ها قبل و بعد از مصرف دارو، نشان دهنده ذخیره تخمدان پایین و شانس کمتر بارداری است.
سطح هورمون آنتی مورلین (AMH)
این هورمون در بدو تولد جنین وجود ندارد و همین امر سبب رشد اندام جنسی زنانه می شود. پس از رسیدن دختر به دوران بلوغ، این هورمون توسط سلول های گرانولوزا در فولیکول های حاضر در تخمدان ترشح می شود. میزان هورمون AMH در زمان یائسگی بسیار کاهش می یابد و تقریباً صفر می شود. نتیجه تست سطح هورمون AMH ، می تواند ذخایر تخمدان را ارزیابی کند. از آنجایی که میزان این هورمون در دوران قاعدگی نوسان زیادی ندارد، می توان این تست را در روز اول پریود انجام داد.
تست FSH
این آزمایش برای تست تعداد و کیفیت تخمک نیست، بلکه بخشی از پروسه درمان ناباروری است؛ اما جواب این آزمایش می تواند اطلاعاتی در مورد کمیت تخمک ها در اختیار پزشک قرار دهد. این آزمایش در روز دوم و یا سوم پریودی انجام می شود که میزان پایین FSH ، نشاندهنده کاهش میزان ذخایر تخمدان است.