اختلال کمبود توجه در کودکان، معیارهای شناسایی آن

بعضی کودکان هنگامی‌که کار دلخواهشان را انجام می‌دهند، می‌توانند روی کارشان تمرکز کنند و درجایشان ثابت بمانند.

بااینکه اغلب برای والدین روشن است که کودکشان اختلال کمبود توجه را بروز می‌دهد اما معیارها برای شناسایی دانش‌آموز دچار اختلال کمبود توجه چندان واضح نیستند. به نظر می‌رسد شناسایی رفتارها آسان است؛ اما زمانی که با دقت بیشتر شروع به بررسی آن‌ها کنید، به مشکلاتی برمی‌خورید.

برای نمونه نخستین معیار می‌گوید که کودک / نوجوان اغلب با دست یا پاهایش بازی می‌کند یا پشت میزش وول می‌خورد. اکنون چگونه چنین معیاری را می‌سنجیم؟واژۀ اغلب چه تعداد از این موارد را در برمی‌گیرد؟ مهم آن است که بی‌طرف باشیم تا عقیده یا برداشت ما از رفتار کودک، قضاوتمان را تحت تأثیر قرار ندهد.

دومین معیار می‌گوید هنگامی‌که از کودک / نوجوان می‌خواهند در جای خود بنشیند، به‌سختی می‌تواند این کار را انجام دهد. کودکان زیادی هستند که نمی‌توانند برای مدتی طولانی بنشینند؛ اما در مدرسه به‌خوبی عمل می‌کنند. برای برخی کودکان آسان‌تر است که هنگام انجام برخی کارها بنشینند؛ اما برای برخی دیگر این‌طور نیست.

بعضی کودکان هنگامی‌که کار دلخواهشان را انجام می‌دهند، می‌توانند روی کارشان تمرکز کنند و درجایشان ثابت بمانند. به نظر می‌رسد که این رفتار با وضعیت کلاس درس، تفاوت بسیار دارد. در برخی کلاس‌ها از کودکان خواسته می‌شود برای مدتی طولانی در جای خود بنشینند. همۀ کودکان به‌ویژه کودکان کم سن و سال‌تر، به آن نیاز دارند که حرکت کنند و فعالیت‌های متنوعی به آن‌ها ارائه شود. پشت میز نشستن به مدتی طولانی، می‌تواند موجب شود همۀ ما در جای خود وول بخوریم و با چیزی بازی کنیم.

با مرور فهرست معیارهای راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات ذهنی که توسط انجمن روانشناسان آمریکا بازبینی‌شده و عموماً با عنوان DSM III-R به آن اشاره می‌شود، درمی‌یابیم که تصمیم‌گیری تشخیصیِ بی‌طرفانه، دشوار است. داشتن یا نداشتن هشت معیار از میان ۱۴ معیار، الزاماً به معنای آن نیست که کودک اختلال کمبود توجه دارد یا نه؛ بلکه در عوض، تمرکز بیشتری می‌طلبد و توجه ما را به مشکلات برخی دانش آموزان جلب می‌کند.

شناسایی کودکی که دچار اختلال کمبود توجه است با مردود داشتن سایر احتمالات حاصل می‌شود، یعنی هرگاه سایر احتمالات پذیرفته نشوند و کودک ویژگی‌هایی همچون حواس‌پرتی، بیش فعالی و مشکل تمرکز بر انجام کار را از خود نشان دهد، اغلب این اختلال از نوع کمبود توجه تشخیص داده می‌شود.

توجه به این نکته مهم است که تشخیص هرگز نباید به‌تنهایی و صرفاً توسط یک نفر صورت گیرد. برای ارزیابی مناسب باید از شیوۀ گروهی بهره برد. متخصصان پزشکی، روانشناسی، آموزشی و مددکار اجتماعی باید باهم کار کنند تا کودک / نوجوان را مورد ارزیابی قرار دهند.

راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات ذهنی که توسط انجمن روانشناسان آمریکا بازبینی‌شده، برای کمک به متخصصان در تشخیص بسیاری از اختلالات استفاده می‌شود. معیارهایی که امروزه استفاده می‌شود، بیانگر آن است که کودک باید از میان این چهارده نشانه، هشت نشانه را بروز دهد. این نشانه‌ها باید پیش از هفت‌سالگی خود را نشان دهند و دست‌کم شش ماه تداوم داشته باشند. یک معیار فقط آنگاه باید پذیرفته شود که آن نوع رفتار در کودک، به طرز چشمگیری، بیش از اکثر کودکان با همان سن عقلی و یا سطح توانایی تکرار شود.

معیارهای تشخیص اختلال کمبود توجه

- اغلب با دست یا پاهایش بازی می‌کند یا پشت میزش وول می‌خورد (این امر در نوجوانان می‌تواند به احساس بی‌قراری درونی محدود باشد).

- هنگامی‌که از او می‌خواهند در جای خود بنشیند، به‌سختی می‌تواند این کار را انجام دهد.

- حواسش به‌آسانی توسط محرک‌های بیرونی (اشیاء، صداها، تصاویر و ...) پرت می‌شود.

- در بازی‌ها یا موقعیت‌های گروهی، به‌سختی می‌تواند منتظر نوبتش بماند.

- اغلب به پرسش‌ها، پیش از آنکه به‌طور کامل طرح شوند، پاسخ می‌گوید.

- در دنبال کردن دستورالعمل‌هایی که دیگران به او می‌دهند، دچار مشکل می‌شود . برای مثال، در اتمام کارها ناکام می‌ماند.

- در تمرکز هنگام انجام کارها یا فعالیت‌ها مشکل دارد.

- اغلب از کاری ناتمام به کاری دیگر می‌پردازد.

- هنگام بازی نمی‌تواند ساکت و آرام باشد.

- اغلب زیاد حرف می‌زند.

- اغلب سخن دیگران را قطع می‌کند یا مزاحم آن‌ها می‌شود. برای مثال، به وسط بازی کودکان دیگر می‌پرد.