نیاز به توجه در کودکان، آنچه باید بدانید

مامان بیا اینجا و عکس من رو ببین. خیلی عالیه، سارا. مداد آبی ام رو نمی تونم پیدا کنم. اونجاست عزیزم. مداد سبزم رو نمیدونم کجا گذاشتم. بیا این هم مداد سبزت. نمیخوام رنگ بزنم میخوام نقاشی کنم .الان، جعبه نقاشیت رو می آرم. مادر، می تونی این گل رو برام نقاشی کنی؟
تأیید و توجه طلبی برای کودکان یک امر طبیعی است اما زمانی مشکل آفرین می شود که به طور دایمی رخ دهد و کودک در همه حال و همه وقت دنبال توجه طلبی باشد. حتی توجه طلبی فزاینده هم می تواند قابل کنترل باشد. بسیاری از کودکان از یک مشکل جزی ، فاجعه درست می کنند تا توجه و همدردی بزرگسالان را جلب نمایند. توجه افراطی به توجه طلبی کودک باعث می شود که کودک، کنترل زندگی شما را به دست بگیرد.
بسیاری از کودکان برای جلب توجه به بد رفتاری رو می آورند. دلیل عمده بد رفتاری در کودکان کم سن و سال، توجه طلبی است که می تواند زمینه مشکلات تربیتی را در دوره نوجوانی و یا دوره های دیگر فراهم آورد.
هدف این نیست که نیاز کودک خود به تأیید و توجه طلبی را برطرف کنید. نیاز کودک را به توجه از بین نبرید بلکه نیازی را از بین ببرید که باعث توجه طلبی افراطی و غیر قابل قبول می شود. مادری که می گوید: سارا، می دانم که از من می خواهی با تو بمانم و به همراه تو نقاشی کنم اما الان سرم شلوغ است ولی بعداً می تونم این کار را بکنم، دارد به فرزند خود این فرصت را می دهد تا او توجه طلبی عادی داشته باشد. چنین مادری با این رفتار تسلیم غرزدن های کودک خود نمی شود.

چه میزان از توجه به کودک ، باعث توجه طلبی افراطی او خواهد شد؟
این کار به شما بستگی دارد. شما تا چه حدی می توانید توجه طلبی کودک خود را تحمل کنید؟ قاعده بر این است که کودکان تا حدی توجه طلبی خواهند کرد که شما توان تحمل آن را دارید. شما باید بین توجه طلبی کودک خود و میزان تحمل تان، تعادل ایجاد کنید. حتی ممکن است بعضی وقت ها توجه طلبی عادی کودک باعث عصبانیت شدید شما شود.
اجازه ندهید که توجه طلبی عادی کودک به توجه طلبی افراطی تبدیل شود. وقتی توجه کافی به کودکان نمی شود آنها به داد و بیداد کردن ، قشقرق راه انداختن ، کتک کاری و سایر رفتارهای آزاردهنده متوسل می شوند. آنها فکر می کنند که اگر از طریق رفتار خوب نمی توانند توجه شما را به خود جلب کنند پس باید از بد رفتاری این کار را انجام دهند.

انواع سه گانه توجه
تأیید و توجه بزرگسالان در بین پاداش های مختلف برای کودکان ، جزو پاداش های قوی محسوب می شوند. متأسفانه، به ندرت والدین به طور معقول از این مورد استفاده می کنند. سه نوع توجه وجود دارد:
-توجه مثبت
-توجه منفی
-بی توجهی
وقتی به خاطر رفتار خوب و شایسته به فرزندان خود توجه می نمایید در واقع توجه مثبت به آنها می کنید. توجه مثبت یعنی توجه به رفتارهای خوب و شایسته کودک. سعی کنید توجه خود را به رفتارهای خوب کودکان متمرکز نمایید. توجه مثبت را می توان از طریق تشویق کلامی ، بغل کردن کودک ، تحسین کردن ، نوازش کردن و غیره به کودک نشان داد.
گذاشتن یک یادداشت کوچک کنار ظرف غذای کودک هم می تواند جزو توجه مثبت به او محسوب شود. توجه مثبت، رفتار خوب و شایسته کودک را افزایش می دهد. وقتی به خاطر سوء رفتار کودک ، او را مورد توجه قرار می دهید ، در واقع به او توجه منفی می کنید. توجه منفی اصولاً زمانی که شما ناراحت و عصبانی هستید صورت می گیرد. در این مواقع از طریق تهدید و موعظه، کودک را مورد توجه منفی قرار می دهید. توجه منفی ، تنبیه نیست بلکه نوعی پاداش است. توجه منفی به کودک ، سوء رفتار او را از بین نمی برد بلکه باعث افزایش آن می شود.
آسانترین راه جلب توجه شما چیست؟ ساکت یک جا نشستن یا بدرفتاری کردن؟ وقتی کودکان نتوانند از طریق مثبت جلب توجه کنند ، از راه منفی این کار را خواهند کرد. سناریوی زیر اجتناب نمایید:
جرمی و دومینک به آرامی دور هم نشسته و کارتون روز صبح شنبه که به مدت سی دقیقه پخش می شود، تماشا می کنند. همه چیز خوب و آرام پیش می رود. پدر بچه ها با کامپیوتر کار می کند. ناگهان جروبحث بچه ها شروع می شود. یکی از بچه ها می گوید که الان نوبت منه که فیلم مورد علاقه ام را تماشا کنم. پدر وارد اتاق بچه ها می شود و تلویزیون آنها را خاموش می کند و هر دو بچه را به باد فحش می گیرد و هر دو را روانه اتاق شان می سازد.
به مدت سی دقیقه، رفتار این کودکان، خوب بوده است اما پدر آن ها از این بابت آن ها را مورد توجه و تشویق قرار نمی دهد و نمی گوید که این رفتار آنها چه قدر خوب و عالی است. لحظه ای که آنها دردسر درست می کنند ناگهان پدرشان واکنش نشان می دهد. در حالی که او باید وقتی بچه هایش رفتار خوبی داشتند آنها را مورد توجه قرار می داد. اما وقتی سوء رفتار کودکان شروع می شود پدر به توجه منفی می پردازد .
توجه منفی به کودکان یاد می دهد که چه طور می توانند پدر و مادر خود را به بازی بگیرند و توجه آنها را به خود جلب کنند. آنها از این طریق یاد می گیرند تا والدین خود را به دردسر بیندازند. آنها نحوه دست انداختن والدین و کنترل آنها را از این طریق یاد می گیرند.
توجه منفی ، شیوه نق زدن و آزار و اذیت کردن را به کودکان یاد می دهد. ما این رفتار را زمانی به کودکانمان یاد می دهیم که رفتار خوب و شایسته آنها را مورد توجه قرارنمی دهیم و صرفاً زمانی که سوء رفتار داشته باشند به آنها توجه می کنیم.
من با مادرانی سروکار داشته ام که به کودکان خود یاد داده بودند که توجه طلبی منفی داشته باشند. هرگز پدر یا مادری را ندیده ام که به طور ارادی و دل به خواه این کار را کرده باشد. وقتی به رفتار منفی کودک توجه می کنید و رفتار مثبت او را نا دیده می گیرید در واقع به کودک خود می آموزید که به طریق منفی ، جلب توجه کند و در نتیجه، کودک شما در آینده برای جلب توجه شما به سوء رفتار خواهد پرداخت.
اجازه ندهید تا سوء رفتار، زمینه ظهور و بروز پیدا کند. هرگز رفتار خوب را فرض مسلم ندانید. ما، در مورد نوجوانان خود قطعا چنین رفتار می کنیم. ما از نوجوانان، انتظار رفتار خوب را داریم اما تلاش های آنها را در این زمینه، نادیده می گیریم. هر وقت دیدی که کودکتان، رفتار خوبی داشت آن را مورد توجه قرار دهید. همیشه دنبال رفتار خوب کودکان خود باشید. هر قدر به این رفتارها، بیشتر توجه کنید، بیشتر آن ها را خواهید یافت و در اینده نیز رفتار خوب زیادی از کودکان تان خواهید دید. هر کسی می تواند یک رفتار بد را در کودک خود بیابد. این کار را تغییر دهید و به آنها ، زمانی توجه کنید که رفتار خوبی از خود نشان می دهند. این کار، کار آسانی نیست بلکه نیازمند تمرین است.
آمار نشان می دهد که والدین به طور متوسط هفت دقیقه در هفته برای هر کدام از فرزندان خود از وقتشان مایه می گذارند. سعی کنید از حد متوسط فراتر بروید. کافی نیست که به بچه های خود بگوید دوستشان دارید بلکه باید آن را به طور عملی هم نشان دهید. سعی کنید هر روز ده دقیقه از وقت خود را به طور مؤثر به هریک از بچه های خود اختصاص دهید. در این زمینه هیچ عذر و بهانه ای نیاورید و نگوید که مثلاً امروز سرم خیلی شلوغ است و یا ، وقت کافی ندارم. همه ما سرمان خیلی شلوغ است.
در بسیاری از خانواده ها ، بد انواده بار و مادر هر دو شاغل هستند. بعضی از والدین هم دو شغله هستند. مهمترین کار شما این است که پدر یا مادر خوبی برای فرزندانتان باشید. وقتی بعد از کار به خانه می آیید سی دقیقه اول را به کودکان خود اختصاص دهید. از پدر یا مادرهایی نباشید که یک ساعت در هفته خود را به جای گذراندن با فرزندان خود در دفتر مدیر مدرسه یا کلانتری سپری می کنند. اسم بچه های خود را در دفتر یادداشت روزانه ثبت کنید. با هر کدام از فرزندان خود هر روز قرار ملاقاتی را ترتیب دهید. با آنها به پیاده روی بروید و به آنچه که در زندگی آن ها رخ داده است توجه کنید. تلویزیون را به مدت یک ساعت خاموش کنید و با آنها حرف بزنید.

شیوه نادیده گرفتن سوء رفتار کودکان
وقتی سوء رفتار کودک را نادیده می گیرید در واقع نسبت به آن از خود بی توجهی نشان می دهید. از آنجا که توجه به یک رفتار برای کودک نوعی پاداش به حساب می آید بی توجهی به آن هم در واقع یک نوع تنبیه مؤثر است.
بی توجهی به سوء رفتار می تواند باعث تضعیف آن شود. هرگاه کودک شما برای جلب توجه به سوء رفتار رو آورد آن را نادیده بگیرید و نسبت به آن بی توجهی از خود نشان دهید. با این کار، آن را تضعیف و در نهایت خاموش خواهید کرد.
بعضی از والدین باور کردن این موضوع را سخت می دانند. آنها فکر می کنند که اگر کودکی بد رفتاری می کند باید تنبیه شود. این فکر، فکر درستی نیست بلکه نادیده گرفتن خواسته کودک در زمینه توجه طلبی ، بهترین راه اصلاح رفتار اوست. وقتی به طور مرتب توجه طلبی افراطی کودک را نادیده می گیرید در واقع به او یاد می دهید که این بد رفتاری ها به هیچ عنوان پاداشی در پی ندارد.
کودک از طریق به پا کردن قشقرق به دنبال توجه طلبی است و اگر توجه کننده ای نباشد از قشقرق به پا کردن هم دست برخواهد داشت. هدایت کودک را فراموش نکنید. راه های مناسب با جلب توجه را به او بیاموزید. به او بگویید که به بد رفتاری های او برای جلب توجه ، توجهی نخواهد شد و اگر به دنبال جلب توجه است باید از راه های مناسب این کار را انجام دهد.

چه موقع باید توجه طلبی افراطی کودک را نادیده گرفت؟
نادیده گرفتن توجه طلبی افراطی کودک به معنای نادیده گرفتن مشکل کودک نیست بلکه به معنای نادیده گرفتن خواسته کودک در مورد توجه منفی است. سوء رفتارهای زیادی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. بعضی از سوء رفتارها باید تنبیه شوند. مشخص کردن این که چه سوء رفتاری باید تنبیه شود و چه سوء رفتاری نباید، کار آسانی نیست و در این مورد قاعده دقیقی هم وجود ندارد. چنین کاری به قضاوت و وقت شناسی دقیق نیازمند است.
وقتی کودک به خاطر توجه طلبی ، بد رفتاری می کند آن را نادیده بگیرید. اگر کودک ظرف دو یا سه دقیقه بد رفتاری خود را متوقف نکرد تذکری به او بدهید مثلاً به او بگویید: من توجهی به گریه و زاری تو نخواهم کرد. هر وقت این بد رفتاری را متوقف کردی ، می توانی با من حرف بزنی. اگر کودک همچنان به گریه و زاری خود ادامه داد به او بگویید که اگر این کار را متوقف نکند تنبیه خواهد شد. مثلا بگویید: گریه نکن وگرنه باید در وقفه بمانی.
اگر عصبانی شوید و یا اجازه بدهید که کودک ، شما را دیوانه کند در این صورت ، بازنده خواهید بود. اگر باید کودک تنبیه شود این کار را بدون خشم انجام دهید. اما اگر خشمگین شوید کودک به خواسته خود که همان توجه منفی است دست می یابد. اگر احساس می کنید که دارید عصبانی می شوید کمی قدم بزنید و آرام بگیرید. اما اگر تسلیم شوید کودک را به خواسته خود که همان توجه طلبی افراطی است رسانیده اید و او در برابر بدرفتاری ، پاداش دریافت کرده است.
رفتار خوب کودک را فرض مسلم تلقی نکنید. رفتار خوب او را مورد توجه قرار دهید و به رفتار بد او توجه نکنید. فهمیدن این موضوع راحت است اما عمل به آن کار راحتی نیست.شما ارزش آن را دارید ، پس متعهدانه به آن عمل کنید. کودکان شما نیز شایسته آن هستند.