افزایش تمرکز کودکان، توسط بازی چگونه است؟

امروزه کاهش تمرکز به یکی از دغدغه‌های اصلی معلمان و والدین تبدیل‌شده است. باید به این نکته توجه داشت که هر انسانی در زندگی به مسئله خاصی توجه دارد و اینکه این توجه به سمت چه مسئله‌ای می‌رود و چه مدت ادامه می‌یابد، در افراد مختلف متغیر است... . به‌طورکلی ۲ نوع توجه وجود دارد: توجه کلی و جزئی. در توجه کلی، فرد تمام وجوه یک مسئله را در مدت کوتاه می‌بیند و درنتیجه ادراک سرتاسری از محیط به دست می‌آورد. برای مثال وقتی وارد یک میهمانی می‌شوید، یک توجه کلی به میهمانی دارید و درکی از حرکت افراد، صداهای محیط و افراد، بویی که به مشام می‌رسد و مناظری که می‌بینید، پیدا می‌کنید. این توجه سریع و گذراست و دیدی کلی نسبت به اتفاق‌های در حال وقوع، می‌دهد. در نوع جزئی تمرکز، توجه فرد روی یک مسئله برای مدت طولانی‌تری متمرکز می‌شود. فرد با این کار اطلاعات اضافی را فیلتر می‌کند و به یک یک مسائل نگاه می‌اندازد. ما برای زندگی به هر دو نوع توجه نیاز داریم. توجه کلی، قوه ابتکار ما را فعال می‌کند و تمرکز به ما ثبات می‌بخشد. البته زمانی می‌توانیم موفق باشیم که بین این دو توجه سیال شویم و بتوانیم مدام از توجه کلی به تمرکز، تغییر حالت بدهیم.

کودکانی که مبتلا به اختلال نقص توجه هستند، توجه کلی خوبی دارند اما نمی‌تواند تمرکز کنند، مثلاً در یک کلاس صدای وزوز مگس، صدای خش‌خش برگ‌های درختان پشت پنجره، پچ‌پچ بچه‌ها، سوراخ‌های موجود در سقف کلاس، صدای دریچه کولر که باد در آن می‌وزد و... توجه آن‌ها را به خود جلب می‌کند اما قادر به فیلتر کردن هیچ‌یک از آن‌ها و تمرکز روی حرف‌های معلم یا نوشته‌های روی تخته‌سیاه نیستند. به عبارتی، توجه جزئی ندارند و نمی‌توانند تمرکز کنند. این کودکان، آدم‌های هوشیاری هستند آن‌قدر که شاید هیچ‌کس به‌اندازه آن‌ها هوشیاری نداشته باشد اما توجه دقیق و تمرکز ندارند یا نمی‌توانند بین دو نوع توجه سیال باشند. شواهد نشان می‌دهد این کودکان در وضعیت‌های خاص، قادر به تمرکز هستند مثلاً حین تماشای برنامه موردعلاقه تلویزیونی یا مثلاً بازی با یک قفل رمزدار. این نشان می‌دهد بازی با وسیله موردعلاقه یا همراهی با یک بزرگ‌تر در انجام یک کار به تمرکز آن‌ها کمک می‌کند.

تأثیر تلویزیون بر قدرت تمرکز

البته باید به این نکته توجه کرد که تلویزیون خود علت افزایش کاهش عدم تمرکز در کودکان است. اینکه کودکان ما در زمان دیدن تلویزیون چشم از تلویزیون برنمی‌دارند، دلیل قدرت آن‌ها بر تمرکز بر یک موضوع نیست ؛ چون تصاویر در تلویزیون مرتب تغییر می‌کنند. درواقع این امر خود یکی از علل جدی عادت به نداشتن تمرکز روی یک موضوع یا تصویر تکراری است . فردی که ساعت‌های زیادی را پای تلویزیون سپری می‌کند، به تنوع و سرعت زیاد تغییر در تلویزیون کم‌کم عادت می‌کند و ذهن او خودش را با این شرایط غیرطبیعی وفق می‌دهد، برای چنین شخصی تمرکز کردن بر روی یک مطلب تبدیل به کاری کسل‌کننده می‌شود.[۲]کودکانی که مبتلا به اختلال نقص توجه هستند، توجه کلی خوبی دارند اما نمی‌تواند تمرکز کنند.

کاهش بازی‌های سنتی

تأکید روایات متعددی چون « دع ابنک یلعب سبع سنین» بر ضرورت بازی در رشد صحیح کودکان دلالت می‌کند؛ اما زندگی‌های آپارتمانی و خانه‌های کوچک و خیابان‌های ناامن فضای بازی بچه‌ها را محدود کرده است. این محدودیت وقتی همراه می‌شود با ضرورت نظم و اولویت چشم‌وهم‌چشمی و نگرانی والدین از برخورد دیگران با آزادی‌هایی که می‌توانند به فرزندانشان در بازی با همه محدودیت‌هایی که در زندگی آپارتمانی است، بدهند دیگر فرصتی برای سرگرمی‌های سالم برای کودکان نمی‌گذارند. اینجاست که بازی‌های رایانه‌ای و تلویزیون جایگزین بازی‌های سنتی می‌شوند.

این جایگزینی دو اثر دارد : مواجه کردن فرزندانمان با آسیب‌های ناشی از زیاد دیدن تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای و کاهش بهره‌مندی آن‌ها از آثار مثبت بازی‌های سنتی.

در ادامه به چند بازی سنتی می‌پردازیم که می‌تواند سبب افزایش قدرت تمرکز در کودکان شود:

۱-کلاغ‌پر:

در این بازی همه انگشت اشاره خود را روی زمین می‌گذارند و یکی اسامی حیوانات را می‌گوید،بقیه اگر آن اسم اسم پرنده بود انگشتان خود را بالا می‌برند و در غیر این صورت هیچ حرکتی نمی‌کنند. کسی که اشتباه حرکت کند می‌سوزد. این بازی قدرت تمرکز کودک را بالا برده و توانایی او را در جهت هماهنگ کردن شنوایی و حرکات بدنی افزایش می‌دهد.

۲-بازی با اعداد:

الف:این بازی را به چند شکل می‌توان انجام داد:الف یک عدد را انتخاب می‌کنیم تا افراد از آن شروع کرده و تا ۱ بشمارند.

ب:یک عدد را انتخاب می‌کنیم و افراد از یک به‌نوبت شروع به شمارش می‌کنند ؛اما باید هر وقت به مضارب عدد تعیین‌شده رسیدند به‌جای آن عدد بگویند :هپ.

هردوی این بازی‌ها به‌دقت و تمرکز افراد وابسته است و باعث افزایش قدرت تمرکز می‌شود.

۳-دوز بازی:

این بازی را می‌توان با رسم یک مربع و کشیدن قطرها و وصل کردن وسط ضلع‌ها و سه مهره برای هر بازیکن که می‌تواند از کاغذ دکمه یا هر چیز دیگری تهیه شود، آماده کرد. البته برای سنین بالاتر می‌توان مربع‌هایی دیگر نیز به آن افزود و ا نه مهره برای هربازیکن استفاده کرد. هدف این است که بازیکن سه مهره خود را روی یک خط ردیف کند و البته مانع از پیروزی رقیبش شود. این بازی قدرت فکر کردن و تمرکز برای تصمیم‌گیری را بالا می‌برد.