عکس کودک در فضای مجازی، عواطفی که قربانی می‌شود

در زندگی کودکان سلبریتی اینستاگرام فرصت های طلایی سنین کودکی که باید صرف بازی ، نشاط و سرگرمی های کودکانه شود، به سادگی به زمانی برای درآمدزایی والدین تبدیل شده است.
مشاهده دختران خردسال بزک کرده با لباس های شیک و پر زرق و برق و پسرانی با تیپ های لاکچری و بیان جملاتی که برای کاربران فضای مجازی جذابیت دارد و یا حاوی پیام تبلیغاتی برای یک برند خاص است موجب می شود تا صاحب پیج، بازخوردهای زیادی را از سوی دنبال کنندگان دریافت کند و به اصطلاح شبکه های مجازی لایک شود که همین امر، موجب ذوق و شوق والدین می شود.
با مشاهده برخی پست های این چنینی به سادگی می توان دریافت که جملات بیان شده توسط این کودکان، مستلزم زمان و آموزش مدت دار است. فرصت های طلایی که باید صرف بازی و سرگرمی های کودکانه شود، به سادگی به زمانی برای سودجویی والدین تبدیل شده است.
در این میان، کودک قربانی، تنها کسی است که دلیل این نوع آموزش را متوجه نمی شود و طوطی وار از رفتار و جملات پدر و مادر پیروی می کند و چون توانایی تشخیص خوب و بد را ندارد و به صرف اینکه آرایش کردن، لباس های زیبا پوشیدن، ژست های زنانه و مردانه گرفتن و تقلید از دیالوگ های بزرگترها برایش لذت بخش است، همکاری خوبی را با والدین خود دارد.
والدین به حدی غرق لذت و شهرت توسط فرزندان خود می شوند که از صدمات وارد شده به کودکان و تاثیرات منفی در آینده و روند زندگی و درنهایت سرنوشت آن ها غافل می شوند تا جایی که این پدران و مادران گاهی از بستگان خود نیز درخواست انتشار فیلم و عکس های فرزند به ظاهر مشهور خود را دارند.
با افزایش انتشار تصاویر این کودکان که گاهی موجب لذت و هیجان زودگذر و حتی خنده می شوند، دنبال کنندگان این پیج ها افزایش می یابند و این امر زمینه را برای سودجویی برخی صاحبان مشاغل فراهم می کند.
با مشاهده تصاویر این کودکان در آتلیه های متفاوت، با لباس ها و آرایش های متنوع، کیف و کفش های با برند خاص، مدل های مختلف مو و عینک ها و کلاه های برند، شرکت های گوناگون جهت تبلیغات گسترده محصول خود توسط این کودکان به سراغ آن ها می آیند و اینجاست که فرزند، نان آور خانواده می شود.
والدینی که در ابتدا در اثر غلبه فرهنگ افراطی استفاده از شبکه های اجتماعی، کودک خود را در معرض دید عموم قرار می دادند این بار به فکر درآمدزایی از این مسیر می افتند و هر روز با صرف زمان و هزینه های قابل توجه، کودکان خود را مجبور به اعمال و رفتاری می کنند که هیچ سنخیتی با شرایط سنی و نیازهای روحی کودک ندارد و شاید تصور نمی کنند که به شهرت رساندن کودک شان و تبدیل او به یک سلبریتی در سنین کودکی ورود به حوزه حریم خصوصی کودک و وارد کردن او در مسیری است که ممکن است در آینده لطمه های روحی بسیاری برای فرزند دلبندشان در پی داشته باشد.
برخی از صاحب نظران این گونه بهره برداری از کودک با هدف درآمدزایی را با عنوان «کودکان کار مجازی» می نامند؛ عبارتی که نشان می دهد آسیب های این نوع سلبریتی سازی کودکان با هدف کسب درآمد چقدر جدی است.
دکتر علی صباغیان، کارشناس رسانه و امور فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار فارس از البرز گفت: رسانه چاقوی دو لبه ای است که جنبه های مثبت و منفی بسیاری دارد. پیش از این نیز شاهد استفاده تبلیغاتی از کودکان در رسانه های دنیا بوده ایم اما با ظهور رسانه های اجتماعی و در دسترس بودن آن ها برای همگان، این پدیده فراگیرتر شده است.
وی با بیان اینکه خانواده، جامعه و دولت نقش مهمی را در ظهور پدیده مذکور ایفا می کنند، اظهار داشت: مهم ترین رکن این مسئله، خانواده های هستند که با انجام این اقدامات، ناخودآگاه فرصت کودک بودن و بچگی کردن را از فرزندانشان می گیرند که این امر، موجب بروز عقده های روانی در زندگی آینده کودک خواهد شد.
این کارشناس رسانه و امور فرهنگی با تاکید بر لزوم کشف استعدادهای کودکان و دادن حق انتخاب به آن ها، بیان کرد: چهره معصوم و جذاب این کودکان، موجب مقبولیت در جامعه و استقبال بیشتر افراد از پست های موجود در صفحه اینستاگرام آن‌ها می شود از این رو والدین از فرزند خود به عنوان ابزاری برای جاه طلبی خود استفاده کرده و با فرصت سوزی کودک، او را قربانی تصمیم های نادرست خود می کنند.
وی افزود: هر انسانی علایقی دارد و حق انتخاب سرنوشت خودش را دارد و دوره کودکی دوره کشف این استعدادهاست اما شاهد هستیم که در پدیده کودکان کار مجازی والدین به زور کودک را در مسیر شهرت قرار می دهند، به زور او را وارد فضای بازیگری می‌کنند و یا برای کسب درآمد کودک را در مسیر مادلینگ لباس قرار می‌دهند در حالی که کودکان بسیاری بعد از شکل گیری شخصیتشان از شهرت گریزانند و دوست ندارند چهره باشند و رسانه ها روی جزئیات زندگی شان متمرکز شوند.
صباغیان به نقش مهم جامعه در بروز پدیده کودکان کار مجازی اشاره کرد و گفت: اتفاقاتی که امروزه در جامعه در حال وقوع است، به نوعی سقوط ارزش های انسانی را در پی دارد. اکنون، لباس و کیف و کفش برند و حتی شخصی سازی برندی که عده ای به دنبال آن هستند، به نوعی مقبولیت افراد جامعه را در بر دارد که این موضوع از ویژگی های اصیل انسانی نیست و افراد را به ورطه سقوط می کشاند.
وی با بیان اینکه با حمایت از مشاغل کاذب، جامعه رو به سقوط می رود، مطرح کرد: عده ای به ظاهر منتقد این گونه رفتار هستند اما با دنبال کردن صفحات اینستاگرامی مذکور، موجب تقویت پدیده کودکان کار رسانه ای و به نوعی پرورش سلبریتی های کوچک در فضای مجازی می شوند.
این کارشناس رسانه و امور فرهنگی، دولت را بخش سوم دخیل در موضوع پدیده کودکان کار رسانه ای دانست و عنوان کرد: متاسفانه دولت با وجود امکاناتی که در اختیار دارد، الگوسازی و اقدامات فرهنگی شایسته ای در این زمینه انجام نداده است و حتی دولت و رسانه های وابسته به آن نیز به جای فرهنگ سازی به فرهنگ سوزی روی آورده اند.
این فعال رسانه ای آگاه سازی والدین از طریق آموزش و پرورش، مراکز نظام آموزشی و فرهنگی و رسانه ملی را امری ضروری دانست و افزود: پیشنهاد بنده به کارفرمایانی که قصد تبلیغ کسب و کار خود را دارند این است که به جای کودکان، کار تبلیغ را به افراد متخصص در زمینه مربوطه بسپارند و درصورت بهره گیری از کودکان، از آن ها به صورت مطلوب استفاده کنند.
دکتر داوود اسماعیلی، روانشناس و مدرس دانشگاه در این رابطه گفت: اخیرا شاهد استفاده ابزاری از کودکان در فضای اینستاگرام هستیم که اگر از سادگی، صداقت و پاکی کودک به عنوان ابزارهایی برای کسب درآمد استفاده شود، می تواند یک ظلم و بی انصافی در حق دنیای کودکی باشد و در علوم رفتاری و روانشناسی به عنوان کودک آزاری از این رفتار یاد می شود.
این روانشناس افزود: شخصیت هر کودک تا سن هفت سالگی شکل می گیرد بنابراین انجام این اقدام ناپسند در فرایند رشد شخصیت او تاثیر بسزایی دارد و روند پیشرفت و تعالی کودک را دچار اختلال می کند.
وی تاکید کرد: اسکلت روانی یا روان سازه کودک در دوره سنی کمتر از 7 سال تشکیل می شود و به موجب اجبار کودکان برای تبلیغات،کودک در آینده احساس استرس، طردشدگی و ناامنی می‌کند.
این مدرس دانشگاه با بیان این که افراد جامعه با دنبال و تائید کردن صفحات مجازی مذکور، به اشاعه این رفتار ناصحیح کمک می کنند، اظهار داشت: این گونه والدین کودک را به سوی یک بیماری تحت عنوان اختلال شخصیت نمایشی سوق می دهند. افرادی که به توجه، تایید و تمجید و دیده شدن نیاز دارند، به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند که از طرد شدن و محرومیت می ترسند.
اسماعیلی افزود: در صورتی که افراد از زندگی خود رضایت کافی نداشته باشند، برای تایید شدن توسط دیگران دست به هرکاری می زنند و کمبودها، خواسته ها و امیال برآورده نشده خود را در فرزندانشان جست و جو می کنند و از کودک انتظار برآورده کردن این خواسته ها را دارند.
آرش بارانی، کارشناس حقوق رسانه و فضای مجازی گفت: در قوانین کشور ما، پدیده استفاده تبلیغاتی از کودکان در فضای مجازی مستقیماً جرم انگاری نشده است اما با توجه به نقض حریم خصوصی فرزندان و آسیب های روانی این اقدامات، می توان با استفاده از تعریف سازمان بهداشت جهانی، این موضوع را کودک آزاری دانست زیرا در جریان این امر سلامت روانی و حتی جسمانی کودک تهدید می شود.
این کارشناس حقوق رسانه و فضای سایبری عنوان کرد: کودکانی که توسط والدین خود وارد چنین فضایی می شوند، از واقعیت زندگی کودکانه دور شده و در پی آن، مشکلات روانی و جامعه گریزی در کودک نمایان می شود.
بارانی اظهار کرد: براساس بند ۱۶ پیمان نامه جهانی حقوق کودک، کودکان حق برخورداری از حریم خصوصی را دارند و باید با نقض کننده آن برخورد قانونی شود.
وی افزود: به طور مثال در برخی کشورها کودک به محض رسیدن به سن ۱۸ سالگی می تواند از والدین خود بابت انتشار تصاویر شخصی و نقض حریم خصوصی شکایت کند و به موجب این شکایت، والدین جریمه می شوند. طبق بند ۱۹ پیمان نامه حقوق کودک، جلوگیری از چنین سوءاستفاده هایی بر عهده دولت است.
این کارشناس حقوق رسانه و فضای سایبری خاطرنشان کرد: درصورتی که والدین جهت افزایش فالوئر یا تبلیغات، حریم خصوصی کودک را به گونه ای نمایش دهند که عفت و اخلاق عمومی را خدشه دار کند، طبق ماده ۶۴۰ قانون مجازات اسلامی به سه ماه تا یک سال حبس محکوم می شوند.
با مطالعه نظرات درج شده زیر پست های این کودکان کار مجازی، تعریف و تمجیدها موجب ترغیب والدین به این امر می شود اما الفاظ رکیک برخی کاربران، موجب سرافکندگی کودک در جامعه و محیط های آموزشی شده و ضربه های جبران ناپذیری را به او وارد می کند.
اکنون زمان آن رسیده تا با افزایش آگاهی والدین نسبت به عواقب اجبار کودکان به تبلیغات در فضای مجازی و تبدیل شدن او به مادلینگ، از انتشار چنین تصاویری در فضای مجازی جلوگیری شود تا کودک نیز به جای تبدیل شدن به منبع درآمد، سنین طلایی خود را صرف شنیدن صدای دلنشین لالایی مادر و بازی های رشد دهنده کودکانه کند.