داروهای تشنج کودکان، عوارض و فواید احتمالی

تشنج ناشی از تب تشنجی است که همراه با تب اتفاق می‌افتد. این حالت در کودکان ۳ تا ۶ ماهه رخ می‌دهد و در نوپایان ۱۸-۱۲ ماهه شایع‌تر است. حملات تشنج معمولاً تا چند دقیقه طول می‌کشد و همراه با تب بالای°F ۴/۱۰۰ °C)۳۸) بروز می‌کنند. اگرچه تشنج ناشی از تب می‌تواند ترسناک باشد ولی معمولاً بدون درمان و هیچ گونه عارضه‌ی دیگری پایان می‌یابد. یک بار دچار شدن کودک به تشنج به این معنی نیست که او مبتلا به صرع یا آسیب مغزی شده است.
اگر کودکتان یک بار حمله‌ی تشنج فیبریل (تشنج ناشی از تب) را تجربه کرده است، دریافت توصیه‌های پزشکی در این رابطه اهمیت دارد. متخصص اطفال کودکتان را معاینه کرده و علت تشنج را تشخیص می‌دهد و داروی مناسب را تجویز می‌کند. از آنجایی که تب ناشی از تشنج عمدتاً به دلیل تب روی می‌دهد، پزشک داروی ضدتب تجویز خواهد کرد.

دلایل
هنوز دلیل قطعی تشنج فیبریل مشخص نیست. هرچند شواهد نشان می‌دهد که این حالت مربوط به ویروس‌های مشخص و نوع عکس‌العملی است که کودک همزمان با رشد مغزی، به تب بالا نشان می‌دهد. کودکانی که در خانواده‌ی خود سابقه‌ی تشنج فیبریل دارند به احتمال زیاد یک بار به آن دچار خواهند شد. تقریباً ۱ مورد از هر ۳ کودکی که یک بار تشنج ناشی از تب را تجربه می‌کند، باز هم گرفتار این حالت می‌شود (معمولاً ظرف ۱ الی ۲ سال پس از اولین حمله‌ی تشنج). در کودکان کوچکتر (زیر ۱۵ ماه) نیز پس از آنکه دچار اولین تشنج فیبریل شوند، احتمال وقوع مجدد آن در آینده بیشتر می‌شود. اکثر کودکان با وجود آنکه به سن ۵ سالگی می‌رسند باز هم این تشنج را تجربه می‌کنند. تشنج ناشی از تب را نباید با صرع (اختلال تشنج) اشتباه کرد. در کودکانی که یک بار دچار تشنج فیبریل می‌شوند ریسک مبتلا شدن به صرع کمی بیشتر می‌شود.

نشانه‌ها و علائم
در جریان تشنج فیبریل:
کودک معمولاً هوشیاری خود را از دست می‌دهد.
ماهیچه‌های او ممکن است سفت شود یا حرکات تند و ناگهانی داشته باشد.
رنگ چهره‌ی کودک معمولاً قرمز یا آبی (سیانوز) می‌شود.
این تشنج ممکن است تا چند دقیقه ادامه یابد.
وقتی تکان‌ها متوقف شد، کودک هوشیاری خود را دوباره به دست خواهد آورد اما ممکن است پس از آن خواب‌آلود یا رنجیده‌خاطر شود.

انواع تشنج
تشنج ناشی از تب (فیبریل) دو نوع است:
تشنج فیبریل ساده
این تشنج‌ها معمولاً ظرف چند دقیقه تمام می‌شوند اما در موارد نادر ممکن است تا ۱۵ دقیقه طول بکشد. در این نوع تشنج، تمام بدن کودک ممکن است دچار تشنج، لرزش و تکان شود. چشم‌های کودک به اطراف می‌چرخد و ناله می‌کند یا اینکه هوشیاری ندارد. کودکان گاهی ممکن است حالت تهوع و استفراغ داشته باشند یا درحین تشنج خود را خیس کنند.
تشنج فیبریل پیچیده
این تشنج‌ها ممکن است بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشند یا اینکه بیش از یک مرتبه در ۲۴ ساعت اتفاق بیفتند. همچنین ممکن است همراه با حرکت و تکان‌هایی تنها در یک قسمت از بدن باشد.

در زمان تشنج چه کاری می‌توان کرد؟
اگر کودک شما تشنج فیبریل دارد آرامش خود را حفظ کنید و:
اطمینان حاصل کنید که کودک شما روی سطح ایمنی مانند کف زمین است و پایین نمی‌افتد یا به چیز سفتی برخورد نمی‌کند.
کودک را به یک سمت بدنش بخوابانید تا از خفگی و مسدود شدن راه تنفس جلوگیری شود. رعایت این مسئله درمواردی که کف و بزاق زیادی از دهان کودک خارج می‌شود بسیار اهمیت دارد.
مراقب مشکلات تنفسی مانند تغییر رنگ چهره‌ی کودک باشید.
اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا کودک دچار سیانوز (کبودی رنگ چهره) شد، ممکن است نوع جدی تشنج باشد؛ پس فوراً آمبولانس را خبر کنید.
دانستن کارهایی که در حین تشنج ناشی از تب نباید انجام داد نیز اهمیت دارد:
از گرفتن یا مهار کردن کودک بپرهیزید.
چیزی در دهان کودک فرونبرید.
از دادن داروی تب‌بُر به کودک اجتناب کنید.
از گذاشتن کودک در آب خنک یا نیم‌گرم برای کاهش درجه ‌حرارت وی بپرهیزید.
پس از اتمام تشنج، با پزشک خود تماس گرفته و ترتیبی دهید تا کودک برای تشخیص علت تب ویزیت شود. پزشک فرزندتان را معاینه کرده و از شما می‌خواهد درباره‌ی چگونگی تشنج توضیح دهید. در اکثر موارد، درمان اضافی لازم نیست. اگر کودک کمتر از یک سال دارد و علائم دیگری نظیر تهوع و استفراغ یا اسهال داشته باشد، از وی آزمایش به عمل می‌آید.

عوارض
در اکثر تشنج‌های فیبریل هیچ اثر ماندگاری وجود ندارد. تشنج‌های فیبریل ساده منجربه آسیب مغزی، عقب ماندگی ذهنی یا اختلالات یادگیری نمی‌شود. این تشنج‌ها به این معنی نیست که کودکتان اختلال زمینه‌ای جدی‌تری دارد. تنها عرضه‌ی شایع، امکان تشنج‌های بیشتر است.

تشخیص
برای تشخیص تشنج ناشی از تب، پزشک از والدین کودک یا هر شخص دیگری که کودک را حین تشنج مشاهده کرده است می‌خواهد که بادقت حالات وی را توصیف کند. پزشک از لحاظ جسمی و اعصاب، کودک را معاینه می‌کند. اگر علت تب مشخص باشد و کودک دچار گیجی و عدم هوشیاری نباشد، پزشک معمولاً درخواست تست‌های آزمایشگاهی نمی‌دهد. هرچند اگر درمورد چیزی مشکوک باشد ممکن است آزمایش خون تجویز کند. نفی دلایل دیگر تشنج نظیر عفونت CNS نیز حائز اهمیت است. در نوزادان کمتر از یک سال یا کودکان بزرگتری که با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان شده‌اند، علائم مننژیت واضح نبوده و پزشک ممکن است برای نفی این مورد دستور پونکسیون کمری (سوراخ کردن کمر) دهد. پزشک معمولاً دستور نوار مغزی (EEG) یا دیگر آزمایش‌های تصویربرداری مانند ام.آر.آی یا سی‌تی اسکن را نخواهد داد؛ مگر اینکه مشکوک باشد که در تشنج عامل دیگری به‌غیر از تب دخیل است.

درمان

درمورد کودکی که دچار تشنج فیبریل می‌شود باید کمک‌های اولیه‌ی معمول انجام گیرد. اگر تشنج بیشتر از پنج دقیقه ادامه یابد، کودک را باید به مرکز اورژانس رساند. به‌ندرت لازم می‌شود که کودک با اولین تشنج فیبریل ساده در بیمارستان بشتری شود. اگر کودک تب دارد، دادن قرص تب‌بر مانند آستومینوفن می‌تواند در پایین نگه داشتن تب و آرام کردن او کمک کند؛ هرچند طی پژوهشی مشخص شد که این امر از تشنج پیشگیری نمی‌کند. در کودکانی که تب دارند ممکن است برای پیشگیری یا کوتاه کردن زمان تشنج قرص دیازپام تجویز شود. هرچند این دارو به‌ندرت تجویز می‌شود زیرا دیازپام می‌تواند سبب خواب‌آلودگی شود و علائم عفونت جدی را ظاهر نکند.
معمولاً دادن داروهای ضدصرع به کودکی که دچار تشنج فیبریل است ضروری نیست، زیرا عوارض جانبی پنهان این داروها ممکن است سنگین‌تر از فواید احتمالی آن باشد. هنوز شواهد قطعی مبنی بر اینکه دادن داروهای ضدصرع بتواند از ایجاد صرع در آینده برای کودک پیشگیری کند وجود ندارد.

پیشگیری
برخی والدین برای جلوگیری از تشنج، بی‌درنگ اقدام به پایین آوردن تب می‌کنند. اما تشنج‌ها اغلب به‌طور ناگهانی و گاهی قبل از آنکه حتی متوجه بیماری کودک شوید روی می‌دهند. اگر کودکتان تب دارد و قبلاً یک بار دچار تشنج فیبریل شده است، نگرانی شما درباره‌ی وقوع مجدد تشنج قابل درک است. درمورد نگرانی خود با پزشک فرزندتان صحبت کنید. پزشک می‌تواند به شما بگوید که چه زمانی برای پایین آوردن تب کودک عاقلانه است.

آیا تشنج فیبریل نشانه‌ی مشکل جدی است؟
معمولاً تبی که باعث تشنج فیبریل می‌شود، درنتیجه‌ی عفونت ویروسی دستگاه تنفس فوقانی (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا)، آنفولانزا معده، سرخچه یا عفونت گوش است. اما درموارد نادر، تب از علائم مننژیت یا مشکل جدی دیگری است. پزشک کودک شما علائم او را بررسی کرده و درصورت لزوم برای او تصویربرداری تجویز می‌کند.