وضعیت جنین در بارداری، سه ماهه دوم و سوم

سه ماهه اول دوران بارداری زمانی است که اعضاء و اندام های جنین تشکیل می شوند، در صورتی که در سه ماهه دوم، اعضاء و اندام های تشکیل شده نمو کرده، به تدریج تکامل می یابند.
در پایان شش ماهگی، طول قد جنین در حدود بیست و هفت و نیم تا ۳۰ سانتی متر و وزن آن به حدود ۶۰۰ تا ۷۲۰ گرم می رسد. پوست بدن جنین در ماه های پنجم و ششم تقریبا رنگ قرمز دارد و در این زمان است که به تدریج غدد چربی پوست، چربی ترشح کرده و با سلول های مرده پوست، ماده سفید رنگی (پنیری شکل) را تشکیل می دهد که پوست جنین را می پوشاند و عمل حفاظت پوست را انجام می دهد.
در این موقع پلک ها از هم جدا شده و مژه های جنین نیز تشکیل گردیده است. در بدن جنین، عروق خونی و سلول های خونی به تدریج تشکیل می شود و رشد می کند تا جنین در را در مقابل عفونت ها محافظت نماید.
مادر:
در ششمین ماه دوران بارداری، رحم مادر به قدری بزرگ می شود که انتهای فوقانی آن را در بالای ناف می توان لمس کرد. در این زمان مادر، حرکات جنین را کاملا حس می کند. (حرکاتی را که مادر قبل از این زمان حس می کرده است بیشتر مربوط به حرکات دستگاه گوارش خود او بوده و نه حرکات جنین)

جنین در پایان ۲۰ هفتگی حاملگی
اندازه جنین در پایان ۲۰ هفتگی: وزن جنین در حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ گرم و قد او حدود ۱۲ تا ۱۵ سانتی متر می باشد. در این زمان پزشک می تواند با انجام سونوگرافی، جنس جنین را تشخیص دهد. اگر پزشک مشکوک به ناهنجاری های جنین باشد، می تواند دور سر جنین و استخوان ران او را اندازه گیری نماید.
در این زمان، جفت،هورمون های گونادوتروپین، استروژن و پروژسترون که مورد نیاز دوران بارداری است ترشح می کند. جفت در این زمان یک عضو دفاعی برای جنین می باشد. جنین را از ابتلا به عفونت ها حفظ می کند، نمی تواند از ورود بیماری های ویروسی مانند سرخجه و بیماری ایدز و نیز الکل به جنین جلوگیری نمایند.
مادر:
نوک پستان های مادر در این زمان به رنگ تیره در می آید و احساس خارش و حساس بودن می کند. قلب مادر در این زمان نسبت به قبل از حاملگی دو برابر بیشتر کار می کند (در حدود هفت لیتر در دقیقه) تا خون را به اعضای مختلف بدن که مورد نیاز است برساند.
دانستن جنس جنین:
بیشتر مادران مشتاقند که جنس جنین (دختر یا پسر) را در دوران بارداری بدانند. متخصصین سونوگرافی می توانند با انجام سونوگرافی بعد از هفته ۱۵ دوران بارداری، جنس جنین را مشخص کنند. بعضی از مادران نیز نمی خواهند جنس جنین را بدانند تا هنگام زایمان شاد و خوشحال گردند.

جنین در پایان هفته بیست و دوم حاملگی
اندازه جنین در پایان هفته ۲۲ حاملگی: وزن جنین در حدود ۳۵۰ تا ۵۰۰ گرم و قد او ۱۸ تا ۱۹ سانتی متر می باشد. جنین به رشد و تکامل خود ادامه می دهد و سیستم دفاعی او تشکیل می شود. در این زمان غدد چربی پوست فعال می گردد و ماده چرب سفید روغنی که آن را ورنیکس (Vernix Caseosa) می نامند روی سطح بدن جنین ترشح می کند که سطح بدن او را حفاظت می نماید. هم چنین سطح بدن جنین را موهای ظریف که آن را لانوگو (Lanugo) می نامند می پوشاند. این موها درجه حرارت بدن جنین را تنظیم می کند.
در این زمان سیستم عصبی و عضلانی جنین رشد می کند و حرکاتی مانند خم شدن، دراز کردن و تکان دادن دست و پا انجام می دهد. صدای قلب جنین در این زمان با گوشی پزشکی شنیده می شود.
مادر:
در این زمان، تهوع و استفراغ کاملاً از بین رفته است و به جای آن انرژی و شادی جایگزین شده است. اگر مادر حرکت جنین را قبلا حس نمی کرده است، در این زمان به راحتی حس می کند که برای او بسیار لذت بخش می باشد. مادر در این زمان ممکن است دچار یبوست و سوزش پشت جناغ گردد که با رژیم غذایی بهبود می یابد. عفونت ادراری در این زمان به علت شلی عضلات سیستم ادراری و عوامل دیگر ممکن است به وجود آید که با تکرر و سوزش ادرار همراه است و برای رفع آن، مادر باید به پزشک مراجعه نماید.
چون نوزاد بعد از تولد، صدای مادر و پدر را با آهنگی که دارد تشخیص می دهد، بنابراین مادر و پدر در این دوران می توانند با جنین داخل رحم صحبت کنند و برای او آواز بخوانند. تحقیقات نشان داده است صدای عمیق و خشن پدر برای جنین بهتر از صدای نازک و ظریف مادر می باشد. بازی کردن با جنین یعنی لمس کردن شکم و صحبت کردن با او ممکن است موجب تحریک و لگد زدن جنین گردد.

جنین در بیست و شش هفتگی دوران حاملگی (شش ماهگی)
اندازه جنین در شش ماهگی دوران بارداری: وزن جنین ۵۰۰ تا ۹۰۰ گرم و قد او ۲۳ تا ۲۵ سانتی متر می باشد. صورت جنین در این زمان شبیه زمانی است که به طور طبیعی متولد می گردد. اگر جنین بعد از ۲۴ هفتگی دوران بارداری متولد گردد با استفاده از وسایل و تکنیک های که در دسترس، امکان زنده ماندن او وجود دارد. دستگاه تناسلی جنین در این زمان (چه دختر و چه پسر) کاملاً از هم متمایز می باشد. جنین در این موقع علایمی از آگاه بودن خود را نشان می دهد. اگر صدای مادر و پدر را بشنود با آن صدای آشنا می گردد و بعد از تولد با این صداها آرام می گیرد. جنین در این سن ممکن است با آهنگ ریتم دار از خود حرکت نشان دهد.
مادر:
موقعی که جنین سکسکه می کند، مادر ممکن است تکان ناگهانی جنین را حس کند. از این به بعد هر هفته ممکن است به وزن مادر در حدود نیم کیلوگرم اضافه گردد. چون جنین در حال رشد است ممکن است از بالا دنده های مادر فشار بیاورد و دنده ها را از هم جدا کند و مادر احساس درد در ناحیه ی دنده ها کند و هم چنین به معده مادر فشار وارد آورد و مادر دچار اختلال گوارش و احساس سوزش پشت جناغ سینه گردد.

سه ماهه سوم دوران بارداری
در خلال سه ماه آخر دوران بارداری، وزن مادر نباید بیش از معمول زیاد شود (ابتدا در هر هفته از ۳۰۰ گرم و بعد از آن است ۵۰۰ گرم نباید زیاد شود). اضافه وزن مادر در تمام دوران حاملگی نباید از ۱۱ کیلوگرم بیشتر شود (در حدود سه و نیم کیلوگرم آن، خود جنین خواهد بود).
در سه ماهه سوم بارداری انقباض های رحم زیادتر خواهد شد و این انقباض ها معمولا بدون درد است و سبب می شود که رحم گشاد شود تا جنین در حال رشد را در خود جای دهد. حدود ۱۰ تا ۱۴ روز قبل از زایمان، معمولاً سر جنین به داخل لگن تمایل پیدا می کند و این تغییر وضع سبب راحتی مادر می شود، زیرا رحم به روی مادر فشار نخواهد آورد. در این زمان، مادر گهگاه دردهایی شبیه درد زایمان ولی نه چندان شدید و طولانی، احساس می کند. این دردها در اختیار و اراده مادر نیست و چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد.
در این دوران، مادر باردار ممکن است در پشت جناغ سینه، احساس سوزش نمایند و دچار انقباض عضلات گردد، هم چنین مادر ممکن است دچار بی خوابی گردد که نتیجه نامناسب بودن محل خواب، حرکات جنین و نگرانی مادر می باشد. مادر باردار در سه ماهه آخر بارداری خود باید استراحت کافی نماید، شب را زود بخوابد و اگر شغلی دارد باید هر چند ساعت مدتی پاهای خود را بالا نگه دارد.
در سه ماه آخر دوران بارداری، جنین از مادر خود، از راه جریان خون جفت، ماده ای به نام پادتن (مواد پروتئینی که در مقابل بیماری های عفونی مقاومت به وجود می آورد) دریافت می کند. مواد مزبور، نوزاد را برای مدتی در مقابل بعضی از بیماری ها مانند سرخک، سرخجه، اوریون (بیخ گوشی)، مخملک، آنفلونزا و حتی برخی از انواع ویروس های سرماخوردگی محفوظ و مصون می دارد. اگر مادری در ماه های آخر دوران بارداری در مقابل بعضی از بیماری ها واکسینه شود، مصونیت نسبی در نوزاد به وجود خواهد آمد. پادتن (آنتی بادی) از راه آغوز (کلستروم) و حتی از طریق شیر مادر نیز به کودک می رسد و این مصونیت نسبی در کودک وجود دارد تا این که به کودک واکسن زده شود و خود کودک مستقلا در مقابل بیماری های مزبور مصون شود.

جنین در ۳۰ هفتگی دوران بارداری
اندازه جنین در ۳۰ هفتگی حاملگی: در این زمان وزن جنین ۱/۳ کیلوگرم و قد او ۲۷ سانتی متر می باشد. جنین با لولیدن و لگد زدن با مادر خود رابطه برقرار می کند. مغز استخوان جنین شروع به خون سازی می کند و او در مایه آمنیوتیک ادرار می کند. در جنین های پسر، بیضه ها ابتدا در کشاله ران و سپس داخل کیسه بیضه قرار می گیرد. ابروها و مژه ها نیز کاملاً رشد کرده اند.
مادر:
در این زمان در پستان های مادر، کلستروم که ماده بسیار غنی و شیرینی است ترشح می گردد. جنین در این زمان به مثانه مادر فشار می آورد و موجب تکرر ادرار و اشکال در خواب مادر می گرددد. اگر مادر در این زمان به یک طرف بخوابد و یک پای خود را زیر شکم تا کند و پای دیگرش را دراز کند، بهتر می تواند بخوابد.

جنین در ۳۴ هفتگی دوران بارداری
اندازه جنین در ۳۴ هفتگی حاملگی: وزن جنین ۲/۲۷۵ کیلوگرم و قد او ۳۲ سانتی متر می باشد. سیستم دفاعی جنین این در این زمان رشد کرده است و می تواند با عفونت ها مبارزه کند. در این زمان تمام اعضای جنین مانند موقع تولد کاملاً تشکیل شده است و از این به بعد جنین باید وزن بگیرد. البته ریه جنین هنوز رشد نکرده است و ماده سورفکتانت که مانع روی هم قرار گرفتن ریه می شود بایستی ترشح شود. جنین در این هنگام حرکت می کند و حرکت او را می توان از روی شکم دید. اگر در این زمان جنین متولد گردد، زنده خواهد ماند.
سر بعضی از جنین ها در این زمان به طرف پایین چرخش پیدا می کند. در این زمان مایع آمنیوتیک زیاد است و بیشتر آن نتیجه ادرار جنین می باشد.
مادر:
در این زمان لازم است که پزشک یا ماما از مادر مواظبت کند. فشار خون او اندازه گیری گردد و وضع جنین بررسی شود. در این زمان انقباضاتی در رحم مادر ایجاد می گردد که در حدود ۲۰ ثانیه طول می کشد و گاهی هم مادر آن ها را حس نمی کند.

جنین در ۴۰ هفتگی دوران بارداری
اندازه جنین در ۴۰ هفتگی حاملگی: وزن جنین اگر دختر باشد در حدود سه هزار گرم و اگر پسر باشد ۳/۲۰۰ گرم و قد او در حدود ۴۸ تا ۵۰ سانتی متر و دور سر او ۳۵ سانتی متر می باشد.
در این زمان جنین آماده است که زندگی خارج رحمی را آغاز کند و جفت به تدریج از دیواره رحم جدا گردد. در آخرین هفته، هورمون کورتیزون از غده فوق کلیوی جنین ترشح می شود که جنین را آماده می سازد که پس از زایمان تنفس کند. روده بزرگ جنین در این زمان پر از ماده سیاه رنگی است که آن را مکونیوم می نامند و از ترشحات سلول های دستگاه گوارش و چربی‌های پوست تشکیل شده است و پس از تولد از مقعد دفع می گردد.
مادر:
چون سر جنین معمولا از هفته ۳۶ داخل لگن می شود بنابراین مادر از این زمان می تواند راحت تر تنفس کند و چون وزن شکم زیاد شده است مادر سر خود را عقب نگه می دارد، بنابراین مرکز ثقل بدن تغییر می کند و ممکن است با اشیایی برخورد کند یا اشیایی از دست او بیفتد. چون شکم بزرگ شده است، مادر خواب راحت در شب نخواهد داشت، بنابراین بهتر است در حالی که پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار می دهد استراحت کند.
در خلال دو تا سه هفته آخر دوران بارداری و قبل از زایمان، رشد جنین کم و حتی متوقف می شود، زیرا جفت که خون و مواد غذایی را به جنین می رساند، به تدریج سخت، سفت و آهکی می شود و عروق آن کارایی خود را از دست می دهند. در این موقع دستگاه های تنفس، گوارش و کلیه جنین آماده اند تا به طور مستقل کار خود را آغاز نمایند.
آهسته شدن رشد جنین در داخل رحم، در ماه آخر لازم و بجاست. اگر رشد جنین مانند هشت ماه اول دوران بارداری ادامه می یافت، وزن او در سن یک سالگی به ۹۰ کیلوگرم می رسید و اگر باز رشد کودک به همان نسبت و سرعت ادامه می یافت، طول قد او در سن ۲۰ سالگی ارتفاع یک ساختمان دو طبقه و وزنش به یک میلیون تن بالغ می گشت. عوامل زیست شناختی (بیولوژیکی) که سبب می شود قد نوزاد در موقع زایمان در حدود ۵۰ سانتی متر باشد و پس از تولد آن گونه ادامه یابد که قد انسان بالغ ۱۶۵ تا ۱۸۵ سانتی متر برسد و سپس متوقف شود، شناخته نشده است و همچنان از معماهای حل نشده و شگفت انگیز علم زیست شناسی است.